Główny Inspektorat
Sanitarny

Od 2002 r. Europa jest wolna od zakażeń wywołanych dzikim wirusem poliomyelitis (choroba Heinego-Medina), ostatnie dwa zachorowania w Polsce odnotowano w 1982 r. i 1984 r. Jednak ze względu na występowanie przypadków tej choroby w Azji i Afryce, prowadzony jest ciągły nadzór nad przypadkami porażeń wiotkich oraz badania ścieków komunalnych pod kątem występowania wirusów poliomyelitis.

Sporadycznie w toku tych badań wykrywane są zmutowane formy wirusa, które nie stanowią zagrożenia dla osób zaszczepionych, ale mogą być niebezpieczne dla osób nieposiadających odporności poszczepiennej. W listopadzie 2024 r. w próbce ścieków komunalnych pobranej w Warszawie ujawniono obecność wirusa polio typu 2, co nie świadczy o zachorowaniach wśród ludzi, ale zgodnie z wytycznymi WHO wskazuje na konieczność podjęcia działań zapobiegawczych. Podobne zdarzenia miały miejsce w ostatnim czasie w Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii.

W związku tym zdarzeniem Państwowa Inspekcja Sanitarna podjęła następujące działania:

• rozszerzono badania ścieków na terenie Warszawy,
• wzmożono nadzór nad występowaniem ostrych porażeń wiotkich u dzieci do 15. r.ż.,
• oszacowano grupę dzieci niezaszczepionych przeciwko poliomyelitis na terenie Warszawy,
• zaktualizowano stany magazynowe szczepionek przeciwko poliomyelitis,
• przekazano informację do podmiotów leczniczych na terenie Warszawy o konieczności uzupełnienia szczepień przeciwko polio u dzieci nieszczepionych oraz informację dot. obowiązku zgłaszania chorób zakaźnych i przypadków porażeń wiotkich
• umieszczono informacje nt. poliomyelitis na stronie internetowej oraz w mediach społecznościowych Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie
• szkoły aktywnie włączyły się do akcji informacyjnej, przekazując rodzicom w dziennikach elektronicznych informacje o poliomyelitis oraz konieczności uzupełnienia szczepień.

Podjęte dotychczas oraz planowane działania zostały zaakceptowane przez Światową Organizację Zdrowia.

Przypominamy, że nie istnieją skuteczne leki przeciw wirusowi poliomyelitis, leczenie jest wyłącznie objawowe, dlatego tak ważną rolę w zapobieganiu odgrywają szczepienia ochronne. Aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się wirusa, należy zapewnić co najmniej 95% poziom zaszczepienia dzieci i młodzieży. Aktualny stan zaszczepienia dzieci w 3. r.ż. w Polsce w 2023 r. wynosił 86%.

Apelujemy do personelu medycznego oraz rodziców i opiekunów dzieci, które nie zostały zaszczepione lub nie ukończyły pełnego cyklu szczepień przeciw polyomyelitis, o uzupełnienie brakujących szczepień. Szczepienie jest nieodpłatne dla wszystkich osób do 19. roku życia. Szczepienia wykonywane są przy użyciu szczepionki inaktywowanej (IPV), która jest skuteczna i bezpieczna.  

Informacje nt. choroby

Poliomyelitis (inne nazwy to: choroba Heinego-Medina, ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, nagminne porażenie dziecięce) jest wysoce zakaźną chorobą wywoływaną przez enterowirus. Zachorować może każdy, kto nie był zaszczepiony, niezależnie od wieku. Największy odsetek zachorowań dotyczy jednak dzieci poniżej 5. roku życia.

Do zakażenia dochodzi głównie drogą pokarmową i kropelkową (np. podczas kaszlu, kichania i mówienia) przez bliską styczność z zakażonym człowiekiem, a także przez przedmioty skażone wirusem znajdującym się w wydzielinach z gardła lub kałem, a także żywność lub wodę zanieczyszczoną ściekami.

Zakażenia poliowirusami wywołują różnorodne objawy chorobowe – od zakażeń bezobjawowych, przez gorączkę, bóle głowy i objawy żołądkowo-jelitowe, postacie oponowe (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), aż do ciężkich zachorowań porażennych (poliomyelitis).
Porażenia pojawiające się w przebiegu choroby obejmują poszczególne grupy mięśni kończyn lub tułowia. Niedowłady są zwykle trwałe. U 10% osób choroba kończy się śmiercią.

Polio na świecie – jak się chronić

Do krajów,  w których poliomyelitis występuje endemicznie, należą Afganistan oraz Pakistan. W 2024 r. przypadki polio zarejestrowano również w Demokratycznej Republice Konga, Mozambiku, Beninie, Angoli, Kamerunie, Czadzie, Etiopii, Gwinei, Gwinei Bissau, Indonezji, Liberii, Mali, Nigrze, Nigerii, Okupowanym Terytorium Palestyny, Somalii, Sudanie Południowym, Senegalu oraz w Jemenie.  W 2024 r. na świecie odnotowano łącznie 289 przypadków poliomyelitis.

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wszystkie osoby podróżujące do regionów, w których potwierdzono występowanie poliowirusów powinny być w pełni zaszczepione przeciwko poliomyelitis.

W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat możliwych sposobów profilaktyki, w tym także informacji o innych chorobach zakaźnych występujących w danym obszarze/kraju, należy przed wyjazdem skontaktować się z lekarzem medycyny podróży, najlepiej nie później niż 6–8 tyg. przed planowaną podróżą. Pozwoli to na przyjęcie zalecanej przez lekarza profilaktyki, np. szczepionki przeciwko poliomyelitis.

Podczas pobytu w krajach występowania poliomyelitis  należy zachować podstawowe zasady higieny obowiązujące w życiu codziennym i podczas wyjazdów zagranicznych (np. częste mycie rąk, dezynfekcja rąk środkami na bazie alkoholu min.60%, picie wody butelkowanej , picie wody przegotowanej, unikanie picia wody o nieznanym pochodzeniu).