Główny Inspektorat
Sanitarny

Dlaczego nie chcemy się szczepić przeciwko grypie?

• Jak wynika z danych Narodowego Instytut Zdrowia Publicznego – PZH jesteśmy jako Kraj na przedostatnim miejscu w Europie, jeżeli chodzi o szczepienia przeciwko grypie. Ocenia się, że w  sezonie epidemicznym 2013/2014 zaszczepiło się zaledwie 3,75 procent Polaków. Jednocześnie ponad 2 miliony osób zachorowało, w tym ok. 7 tys. osób z powodu grypy przebywało w szpitalu, a zmarło 17. Dlaczego nie chcemy się szczepić?

Wynika to z wielu czynników. W tym miejscu należy wymienić: brak większej akceptacji lekarzy dla tej formy profilaktyki, brak znajomości lekarzy o prawnym obowiązku zalecania szczepień wynikającym z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, niedostateczna wiedza o powikłaniach pogrypowych i ich kosztach, nie tylko w indywidualnych przypadkach ale w skali całego kraju, niedostateczna wiedza o rodzajach szczepionek, mylenie grypy z przeziębieniem, w tym np. „grypą żołądkową” lub innymi infekcjami oddechowymi, oczekiwanie, że szczepienie zabezpieczy przed wszystkimi infekcjami górnych dróg oddechowych (nierealne, gdyż wirusów dróg oddechowych jest około 200 typów), częste mylenie niepożądanych odczynów poszczepiennych z powikłaniami pogrypowymi, lęk przed niepożądanymi odczynami poszczepiennymi, konieczność powtarzania szczepienia co sezon epidemiczny, szkodliwą modę na nie szczepienie ale również czynniki ekonomiczne – za szczepionkę musi zapłacić pacjent.

Suma tych czynników może skutkować tak niechlubnym wynikiem. Niestety w rankingu społeczeństw troszczących się o własne zdrowie uplasowaliśmy się bardzo niskim poziomie czyli na przedostatnim miejscu w Europie.

• Pani Profesor, Czy może Pani krótko omówić te czynnik?

Proszę. Odnieśmy się do poszczególnych kwestii:

• Czym różni się grypa od przeziębienia, w jaki sposób można je rozróżnić?
  Objawy grypy nie są specyficzne, co oznacza, że różne objawy kliniczne wywołane przez wirusa grypy mogą być również wywołane przez inne wirusy oddechowe. W tym samym czasie, kiedy krąży wirus grypy, w populacji są obecne również inne wirusy oddechowe, a jest ich ponad 200 typów.
  Cechą charakterystyczną przeziębienia jest zazwyczaj zmniejszenie drożności nosa, średnie objawy zmęczenia, osłabienia, ból oczu, kaszel. Natomiast gorączka, stan podgorączkowy, utrata apetytu, ból głowy występują rzadko.
  Grypa może przebiegać bardziej burzliwie. Kliniczny obraz grypy obejmuje: nagłe wystąpienie choroby, wysoką gorączkę trwającą do dwóch dni, dreszcze, bóle głowy, stawów, mięśni, znacznie osłabienie, objawy ze strony układu oddechowego: kichanie, zapalenie błony śluzowej nosa, ból gardła, suchy napadowy kaszlem, poczucie ogólnego rozbicia.
  Pragnę jednak podkreślić, że diagnoza zawsze należy do lekarza. Należy mieć świadomość, że dostępne są w Polsce metody diagnostyczne potwierdzające infekcję wywołaną przez wirus grypy. Badania te wykonywane są zarówno w  Zakładzie Badania Wirusów Grypy, Krajowym Ośrodku ds. Grypy, Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego – PZH, jak też w 16 wojewódzkich stacjach sanitarno-epidemiologicznych.
• Kolejna kwestia: obawa przed niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP).
  Tego rodzaju reakcja o różnym nasileniu może wystąpić u niewielkiego procenta osób zaszczepionych. Odczyny te mogą mieć charakter reakcji miejscowych, tj.: zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia oraz rzadziej reakcji ogólnych, tj.: niewielki wzrost temperatury ciała, ból mięśni, stawów i głowy, które ustępują po kilku dniach. Nie należy utożsamiać ich z zachorowaniem na grypę. Pragnę jednocześnie podkreślić, że NOP nie u każdej osoby występują, są przewidywalne a zatem pod kontrolą, gdy tymczasem powikłania pogrypowe mogą przebiegać w sposób trudny do przewidzenia i bardzo groźny dla pacjenta. Nie zapominajmy, że grypa jest chorobą, która ze względu na możliwe niejednokrotnie wielonarządowe powikłania, może wymagać hospitalizacji, pozostawić zdrowotne konsekwencje do końca życia, a nawet zakończyć się zgonem.
• Jeśli chodzi o tzw. modę na nie szczepienie…
  Powiem tylko, iż wprost trudno uwierzyć, że w nowoczesnym, inteligentnym społeczeństwie w środku Europy posłuch mogą znaleźć opinie negujące jedną z największych zdobyczy cywilizacji jaką są szczepienia ochronne.
• Ostatnia kwestia – czynnik ekonomiczny. Ma swoje uzasadnienie. Koszt szczepionki dla niektórych grup społecznych może się wydawać zbyt wysoki. Na szczęście coraz więcej samorządów oferuje szczepienia przeciwko grypie za darmo. Bardzo pochwalam tego rodzaju inicjatywy. Oczywiście nadal staję na stanowisku, że szczepienia przeciwko grypie powinny na stałe znaleźć się w Programie Szczepień Ochronnych w grupie szczepień obowiązkowych – nieodpłatnych, zwłaszcza w grupach podwyższonego ryzyka bez względu na wiek.

• Sezon grypowy już się rozpoczął. Proszę o krótką „instrukcję”- jak ustrzec się przed grypą?

Proszę Państwa zasady profilaktyki są proste i można zawrzeć je zaledwie w dwóch punktach:

1. Regularne coroczne, sezonowe szczepienie przeciwko grypie.
   Szczepienie jest najskuteczniejszą, najtańszą metodą profilaktyki, a także najlepszą ochroną nie tylko dla nas ale też dla naszych rodzin. Komitet Doradczy do Spraw Szczepień Ochronnych (ACIP) wraz z WHO co sezon epidemiczny wydają zalecenia dotyczące szczepień przeciwko grypie. Zaleca się szczepienie wszystkim chętnym osobom począwszy od 6. miesiąca życia. Zgodnie z nimi do szczepień przeciwko grypie wskazane są osoby z grup ryzyka, które szczególnie narażone są na wystąpienie powikłań grypowych czy utratę życia:

    

   • dzieci i kobiety w ciąży,
   • osoby starsze po 50. roku życia,
   • osoby przewlekle chore oraz osoby po przeszczepach,
   • osoby spoza grup ryzyka powinny zaszczepić się nie tylko w trosce o własne zdrowie ale również zdrowie najbliższych.
2. Przestrzeganie zasad higieny:
   • regularne mycie rąk,
   • unikać bliskiego kontaktu z osobami chorymi,
   • w przypadku zachorowania – pozostanie w domu,
   • przestrzeganie zasad higieny podczas kaszlu i kichania – zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu i kichania przy pomocy chusteczki jednorazowej, nigdy w dłoń.

• Zatem szczepić powinni się wszyscy, a zasady profilaktyki są jasne. Proszę jeszcze przypomnieć naszym Czytelnikom kiedy najlepiej zaszczepić się przeciwko grypie?

Nie ma sztywnego terminu dotyczącego szczepień. W Polsce sezon epidemiczny grypy trwa zwykle od września do końca sierpnia, a szczyt zachorowań ma miejsce między styczniem a marcem. W związku z tym osoby z grup podwyższonego ryzyka powinny wykonać szczepienie jeszcze przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego, gdy tylko szczepionki będą dostępne w aptekach. Jeżeli z jakiś powodów szczepienie nie może być wykonane przed sezonem epidemicznym, wówczas szczepionkę można podać także w okresie jego trwania, gdy badania laboratoryjne potwierdzają, że wirus grypy już krąży w danej populacji.
Pamiętajmy jednak, że o szczepieniu zawsze decyduje lekarz.

• Jeśli już się zaszczepiliśmy, to czy możemy być pewni, że nie zachorujemy na grypę? Jaka jest skuteczność szczepionki przeciwko grypie?

Wysoka – sięga 70 – 90% u dzieci i dorosłych poniżej 65. roku życia. Oczywiście skuteczność szczepienia zależy od wielu czynników, których omówienie przekracza zakres tego wywiadu. Pragnę jednak podkreślić, że szczepionki stanowią nie tylko sukces ale są dobrodziejstwem współczesnej medycyny. Na przestrzeni lat uratowały one wiele istnień ludzkich. Aktualnie wiele chorób dzięki szczepieniom, albo praktycznie zostały wyeliminowane albo ma łagodniejszy przebieg. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku grypy – szczepionka od dziesiątków lat stała się sposobem na zapobieganie grypy. Proszę Państwa – dajmy sobie szansę i zaszczepmy w sobie chęć szczepienia. Nasze zdrowie i życie są tego warte.

Prof. dr hab. Lidia Brydak, prof. zw.   Kierownik Zakładu Badań Wirusów Grypy, Kierownik Krajowego Ośrodka ds. Grypy, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - PZH. Wybitny znawca problematyki z zakresu wirusa grypy, żarliwy propagator profilaktyki przeciwgrypowej, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Wakcynologii. Jest autorem jedynego 492 stronicowego opracowania książkowego w języku polskim dotyczącego grypy i jej profilaktyki, który jest wynikiem ponad czterdziestoletnich żmudnych badań eksperymentalnych prowadzonych z klinicystami przy ścisłej współpracy z międzynarodowymi centrami grypowymi.