Główny Inspektorat
Sanitarny

Mimo, że w Polsce ostatni przypadek choroby Heinego-Medina wywołany dzikim wirusem poliomyelitis wystąpił 40 lat temu, prowadzony jest ciągły nadzór nad przypadkami porażeń wiotkich oraz badania ścieków komunalnych pod kątem występowania wirusów poliomyelitis. Osoby chore lub bezobjawowi nosiciele wydalają wirusa ze stolcem, dlatego badania ścieków stanowią czuły system wczesnego ostrzeganie o zagrożeniach.

Okresowo w Polsce jak i w innych krajach europejskich, wykrywane są w ściekach zmutowane formy wirusów szczepionkowych, pochodzące od osób zaszczepionych szczepionkami zawierającymi żywe, osłabione wirusy polio (w Polsce nie stosuje się takich szczepionek od 8 lat). Zmutowane wirusy szczepionkowe nie stanowią zagrożenia dla osób zaszczepionych, ale mogą wywołać objawowe zakażenie u osób, które nie były zaszczepione.

W ostatnich miesiącach potwierdzono wykrycie cVDPV2 w ściekach komunalnych w Warszawie. Podobne wydarzenia miały miejsce  od połowy września 2024 r. w Hiszpanii, Polsce, Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz Finlandii.  W grudniu 2024 r. potwierdzono kolejne wykrycie zmutowanego wirusa polio typu 2 w próbce ścieków komunalnych w Rzeszowie.

Ryzyko masowych zachorowań w populacji polskiej jest niskie w związku z wysokim poziomem zaszczepienia przeciwko polio. Jednak zwiększone krążenie zmutowanych wirusów może stanowić zagrożenie dla osób, które nie posiadają odporności poszczepiennej.

W Polsce zgodnie z kalendarzem szczepień, wszystkie dzieci są szczepione przeciw poliomyelitis od połowy lat 50. ubiegłego wieku. Dlatego zakłada się, że większość osób dorosłych mieszkających w Polsce  jest chroniona przeciw poliomyelitis. Dorośli, o których wiadomo lub podejrzewa się, że nie byli zaszczepieni lub są nie w pełni zaszczepieni przeciwko polio, powinni otrzymać uzupełniające szczepienia przeciwko poliomyelitis. Pełny cykl szczepień dla nieszczepionych dorosłych obejmuje trzy dawki szczepionki inaktywowanej przeciwko polio (IPV). Dorośli, którzy zostali zaszczepieni przeciwko poliomyelitis, ale są narażeni na zwiększone ryzyko, mogą przyjąć jedną dawkę przypominającą IPV co 10 lat.

Do tej grupy należeć mogą:

• podróżni udający się do krajów, w których polio występuje endemicznie (Afganistan i Pakistan) lub aktualnie dotkniętych epidemią polio (niektóre kraje Afryki i Azji),
• pracownicy laboratoriów i pracownicy sektora opieki zdrowotnej, którzy mają do czynienia z próbkami mogącymi zawierać wirusy polio,
• pracownicy sektora opieki zdrowotnej lub opiekunowie mający bliski kontakt z osobą, która może być zakażona wirusem polio,
• pracownicy oczyszczalni ścieków.

Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusów poliomyelitis, zgodnie w wytycznymi WHO i ECDC należy:

• zweryfikować stan zaszczepienia populacji przeciwko polio, szczególnie na poziomie regionalnym,
• zwiększyć poziom zaszczepienia w  populacjach o niedostatecznym odsetku zaszczepionych,
• utrzymywać terminowość realizowanych szczepień przeciwko polio, zgodnie z  programem szczepień ochronnych,
• prowadzić nadzór w celu szybkiego wykrywania i reagowania na krążenie wirusa.

Główny Inspektorat Sanitarny stale monitoruje sytuację i pozostaje w kontakcie z Ministerstwem Zdrowia, Światową Organizacją Zdrowia oraz Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.