Komenda Główna
Państwowej Straży Pożarnej

26 maja 2021 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady, które usprawni Unijny Mechanizm Ochrony Ludności – międzynarodowy system koordynacji pomocy ratowniczej i humanitarnej na wypadek katastrof i kryzysów.

Negocjacje, w których Polskę na szczeblu eksperckim reprezentowali przedstawiciele Komendy Głównej PSP, rozpoczęły się jeszcze w czerwcu 2020 r.

Na proponowane zmiany istotny wpływ miała pandemia koronawirusa, która spowodowała bezprecedensową liczbę aktywacji Mechanizmu. Od początku pandemii wpłynęło ponad 70 wniosków o pomoc, obejmujących przede wszystkim środki ochrony osobistej, sprzęt medyczny, testy, szczepionki i zespoły medyczne. O wsparcie zwracały się kraje UE, liczne państwa pozaunijne, a także organizacje międzynarodowe. Polska, w ramach Mechanizmu, udzieliła pomocy rzeczowej Białorusi, Mołdawii i Ukrainie, a w transport pomocy zaangażowana była Państwowa Straż Pożarna.

Zmiany w legislacji powiązano również z doświadczeniami z innych operacji ratowniczych i humanitarnych w ostatnich latach. Uwzględniono także sugestie ekspertów zajmujących się m.in. oceną ryzyka katastrof czy nowymi technologiami.

Nowa legislacja zapewnia również ciągłość finansowania Mechanizmu, dla którego na lata 2021 – 2027 w budżecie UE przeznaczono rekordową sumę 1 mld 263 mln euro. Co więcej – kolejne ponad 2 mld euro dla Mechanizmu zaplanowano w ramach Instrumentu UE na rzecz Odbudowy.

Kluczowe zmiany w Mechanizmie, uzgodnione przez rządy państw członkowskich i Parlament Europejski, obejmują obszar zasobów rescEU. RescEU to dodatkowa unijna rezerwa grup ratowniczych i zasobów rzeczowych, przeznaczona do działań międzynarodowych i rozwijana od 2019 r. Dotychczas ustalono, że rezerwa obejmować będzie zasoby gaszenia pożarów lasów z powietrza (samoloty gaśnicze, helikoptery), zasoby medyczne (zapasy magazynowe, statki powietrzne do ewakuacji medycznej, rozbudowany szpital polowy klasy EMT-3) oraz zasoby przeznaczone do reagowania w przypadku zdarzeń CBRN (zapasy magazynowe, zdolności dekontaminacji, rozpoznania, nadzoru i monitorowania skażeń, laboratoria mobilne).
Przed wejściem w życie rozporządzenia jedynie państwa członkowskie miały możliwość tworzenia i utrzymywania zasobów rescEU, korzystając przy tym z dofinansowania UE. Majowa aktualizacja umożliwia, w wyjątkowych sytuacjach, bezpośrednie pozyskiwanie niektórych zasobów rescEU również przez Komisję Europejską. Rozwiązanie to przydatne będzie np. wtedy, gdy niedobór zasobów w państwach członkowskich dotkniętych jednocześnie kryzysem ograniczy możliwość udzielania pomocy wzajemnej (co uwidoczniło się w kontekście zasobów medycznych w początkowej fazie pandemii).
Komisja Europejska będzie mogła również np. wynajmować środki transportu czy organizować nowe rozwiązania logistyczne. Takie możliwości ułatwią np. transport pomocy czy ewakuację obywateli UE z obszarów dotkniętych katastrofami.

W zakresie działań prewencyjnych i przygotowawczych nowa legislacja przewiduje m.in. zdefiniowanie unijnych celów odporności w zakresie ochrony ludności.

Należytą uwagę w treści rozporządzenia poświęcono Unijnej Sieci Wiedzy w zakresie Ochrony Ludności, w ramach której dalej rozwijany będzie program szkoleń i ćwiczeń Mechanizmu czy tworzone nowoczesne narzędzia wspierające zapobieganie katastrofom, ocenę sytuacji na miejscu zdarzenia, działania ratownicze oraz międzynarodową koordynację wsparcia. 

Wynik negocjacji jest rezultatem m.in. prac grupy roboczej Rady UE do spraw ochrony ludności (PROCIV) z udziałem ekspertów Biura Współpracy Międzynarodowej KG PSP. Równoległe negocjacje prowadzili europosłowie, a finalnym etapem było uzgodnienie jednolitego tekstu rozporządzenia między rządami państw UE (Radą UE) a Parlamentem Europejskim oraz jego aprobata przez szczeble polityczne.

Tekst rozporządzenia dostępny jest pod adresem: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0836&from=EN

Opracowanie: Aleksandra Kamińska, Biuro Współpracy Międzynarodowej KG PSP