Konferencja podsumowujaca Program klimatyczny EOG

Pod koniec września 2024 roku odbyło się zorganizowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wydarzenie podsumowujące Program Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu, wdrażany w ramach III edycji Funduszy norweskich i EOG. Podobnie jak we wcześniejszych edycjach Funduszy norweskich i EOG, Operatorem Programu jest Ministerstwo we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Sam Program był największy nie tylko w Polsce, ale w całej Europie.

Podczas tego międzynarodowego wydarzenia gościliśmy osoby reprezentujące Państwa Darczyńców, Partnerów Programu, Biuro Mechanizmów Finansowych w Brukseli, Operatorów Programów z innych państw członkowskich UE, polskie organizacje pozarządowe, a także beneficjentów realizujących projekty w ramach Programu, Krajowy Punkt Kontaktowy dla Funduszy norweskich i EOG oraz NFOŚiGW.

Przemówienia otwierające

W imieniu Krzysztofa Bolesty, Sekretarza Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, konferencję otworzył Piotr Bogusz, zastępca Dyrektora w Departamencie Funduszy Europejskich. Wyraził nadzieję, że zaprezentowane informacje i przeprowadzone rozmowy będą inspiracją dla zgormadzonych do dalszego działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu, ochrony środowiska naturalnego i ekosystemów, zwiększania efektywności energetycznej.

Jego Ekscelencja Øystein Bø, Ambasador Królestwa Norwegii, podkreślał satysfakcjonującą współpracę pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi stronami w ostatnich latach. Wskazał priorytety strony norweskiej na najbliższe lata, a także zachęcał do przyłączenia się do konsultacji Blue Booka – dokumentu, który określa kierunki inwestowania w nowej edycji Funduszy norweskich i EOG.

Satysfakcję z wyjątkowo owocnej współpracy wyraził również Jego Ekscelencja Friðrik Jónsson, Ambasador Islandii w Polsce. Priorytetem strony islandzkiej jest bezpieczeństwo energetyczne i energia geotermalna. Poprzez działania w tym obszarze Islandia chce dążyć do ochrony klimatu i rozwoju zielonej energii.

Kjetil Lund, Dyrektor Generalny Norweskiej Dyrekcji Zasobów Wodnych i Energii w swoim przemówieniu wyraził współczucie dla osób dotkniętych klęską powodzi w południowych regionach Polski. Zauważył, że zmiany klimatu skutkujące ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi dotykają wielu państw, także Norwegii. Dlatego też, według niego, wyzwaniem na przyszłość powinna być dalsza adaptacja do zmian klimatu.

Wspomniał również wizytę studyjną w warszawskiej szkole podstawowej, która jako jedna z ponad stu, przeszła metamorfozę w ramach projektów termomodernizacyjnych sfinansowanych w ramach Programu klimatycznego EOG. Podkreślał efekty projektu, takie jak poprawa efektywności energetycznej budynku, redukcja emisji CO2, rachunków za energię i hałasu. Więcej o efektach projektów termomodernizacyjnych przeczytasz na podstronie Nasze termo szkoły.     

Prezeska Zarządu NFOŚiGW, Dorota Zawadzka-Stępniak nawiązała do misji NFOŚiGW, która świetnie wpisuje się w działania zrealizowane w Programie. Wspomniała o wkładzie finansowym przekazanym przez NFOŚiGW, a także o skali wyzwań, jakie były do pokonania w kończącej się perspektywie finansowej. Pogratulowała Ministerstwu świetnej współpracy i podziękowała Partnerom Programu. Podkreśliła, że na szczególne podziękowanie za motywację i zaangażowanie zasługują osoby pracujące przy Programie w NFOŚiGW. 

Podsumowanie rezultatów Programu klimatycznego EOG

W trakcie wydarzenia, wspólnie z zaproszonymi gościniami i gośćmi rozmawiano o wnioskach i doświadczeniach z wdrażania Programu. Podkreślano korzyści jakie osiągnęły miasta i lokalne społeczności dzięki realizacji projektów. W dyskusji mocno wybrzmiewała potrzeba dalszego, skutecznego podnoszenia świadomości ekologicznej w społeczeństwie. Podkreślono sukces projektów pilotażowych i zasadność ich kontynuacji.

Jednym z celów Programu było przygotowanie na ekstremalne zjawiska pogodowe, z którymi coraz częściej musimy się mierzyć. Ostatnie powodzie dotknęły też miejscowości, w których były realizowane projekty w ramach Programu. Z relacji naszych Beneficjentów wynika, że wiele wypracowanych rozwiązań sprawdziło się w tej ekstremalnej próbie, jednak część inwestycji została zniszczona z uwagi na siłę żywiołu.

Doświadczenia kończącej się perspektywy oczami partnerów Programu

Fundusze norweskie i EOG wdrażane są w ścisłej współpracy z partnerami z Norwegii oraz Islandii, które obok Lichtensteinu są Państwami-Darczyńcami. Program klimatyczny realizowany był w partnerstwie z Norweską Agencją Środowiska, Norweską Dyrekcją ds. Zasobów Wodnych i Energii oraz Krajową Agencję ds. Energii Islandii.

Osoby reprezentujące ww. instytucje, Anne Marie Mo Ravik (NEA), Michael Steinfeld (NVE) i Baldur Pétursson (OS) mówili m.in. o efektach partnerstw zawiązanych podczas realizacji projektów, o osiągniętych rezultatach merytorycznych, wpływie na lokalne społeczności i wnioskach na przyszłą edycję Funduszy. Darczyńcy podkreślali przede wszystkim, że zielone rozwiązania wdrożone w ramach projektów powinny być rozpowszechniane i skalowane w przyszłości, a to przyniesie najlepsze efekty dla lokalnych społeczności w przyszłości.

Miasto – miejsce zielonej transformacji

W kontekście dynamicznych zmian klimatycznych, coraz większą wagę przykładamy do roli miast w procesie adaptacji do tych zmian. Według prognoz ONZ do 2050 roku w miastach będzie mieszkać już 68% ludności. Miasta, jako centra życia i działalności gospodarczej, są szczególnie narażone na ekstremalne zjawiska pogodowe – czego jesteśmy obecnie świadkami, ale jednocześnie mają ogromny potencjał, by stać się liderami zielonej transformacji. To właśnie w przestrzeni miejskiej możemy wdrażać innowacyjne rozwiązania w zakresie zrównoważonego rozwoju, poprawy jakości powietrza, ochrony zasobów wodnych czy promowania odnawialnych źródeł energii.

Dzięki wsparciu środków Programu możliwa była realizacja wielu projektów, które nie tylko przyczyniają się do poprawy jakości życia społeczności lokalnych, ale także kształtują przyszłość miast, jako miejsc bardziej odpornych na zmiany klimatyczne i zrównoważonych.

Osoby reprezentujące naszych Beneficjentów pokazały jak zrealizowane projekty wpływają na zieloną transformację miast.

Dr Monika Szewczyk z Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID-Warszawa przedstawiła jeden z dwóch zrealizowanych projektów, projekt "Od drzewa do miasta: laboratorium wiedzy o zieleni miejskiej", który wyróżnia się przemyślanymi i praktycznymi działaniami edukacyjnymi.

Ilona Gosk, Dyrektorka Zarządzająca Fundacji Sendzimira opowiedziała o projekcie "Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu", bardzo istotnym w kontekście coraz częstszych wyzwań związanych z powodziami i okresami suszy.

Projekt "Mikołów dla Klimatu - wdrażanie inwestycji z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury w mieście" zaprezentował dr Leszek Trząski, Zastępca Dyrektora Śląskiego Ogrodu Botanicznego ds. naukowo-dydaktycznych, który wskazał, że o wartości zrealizowanych działań świadczy zainteresowanie społeczności przedmieść Mikołowa, która upomina się o podobną infrastrukturę na nowo zagospodarowanych terenach.

Projekt "Sztum circular economy — odpowiedzią na współczesne wyzwania klimatyczne" przybliżyła Anna Zawadka, Sekretarz Miasta i Gminy Sztum, która podkreśliła, że podeście sztumskiej społeczności do gospodarki o obiegu zamkniętym zmieniło się diametralnie dzięki działaniom zrealizowanym w projekcie.

Damian Obrusznik, p.o. Dyrektora Gminnego Zarządu Oświaty przedstawił projekt "Wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz poprawa efektywności energetycznej w budynkach szkolnych w gminie Strzelce Opolskie". O sukcesie tego projektu może świadczyć fakt, że społeczności, szczególnie mniejszych ośrodków miejskich, poczuły jedność z wdrażanymi działaniami, a w ich wypowiedziach dominowała narracja „nasze fundusze norweskie”.

Edukacja, Innowacja, Społeczeństwo

Do dyskusji w tym panelu zaprosiliśmy beneficjentów, którzy w ramach Programu zrealizowali projekty oparte na szerokich działaniach edukacyjnych, innowacyjnych, mających realny wpływ na lokalne społeczności. Projekty te nie tylko podnosiły świadomość ekologiczną, ale również wprowadzały nowatorskie podejścia, które przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju. Wśród osób eksperckich były:

• Karolina Maliszewska, Prezeska Fundacji Sendzimira (projekty: "Między suszą a powodzią. Błękitno-zielona infrastruktura w gminie Leśna", "Szkoła przyjazna klimatowi. Modelowe centrum edukacji na temat łagodzenia i adaptacji do zmian klimatu w mieście" oraz "Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu",
• Agata Skomar, koordynatorka ds. zmian klimatu, Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot - projekt "Klimat w szkołach metropolii",
• Tomasz Bońdos, Dyrektor Zespołu ds. Zarządzania Energią Urzędu Miasta Bydgoszczy - projekt "Termomodernizacja VII Liceum Ogólnokształcącego w Bydgoszczy",
• Przemysław Prałat, Główny specjalista ds. pomocy publicznej z Fortum Power and Heat Polska - projekt "Budowa pompy ciepła będącej nowym źródłem zasilania dla miejskiej sieci ciepłowniczej we Wrocławiu".

Osoby eksperckie podzieliły się doświadczeniami i wnioskami dotyczącymi m.in. sposobów przekonywania społeczności lokalnych, w tym sceptycznie nastawionych do działań pro-ekologicznych, obalania mitów związanych z ogromnymi kosztami walki ze zmianami klimatu.

W przypadku projektu "Szkoła przyjazna klimatowi", w ramach którego przy szkole podstawowej w Wawrze powstała edukacyjna ścieżka z elementami zielonej i niebieskiej infrastruktury, clou sukcesu było zaangażowanie społeczności uczniowskiej i lokalnej poprzez włączanie niemal we wszystkie działania na każdym etapie realizacji projektu, począwszy od wyznaczania miejsc pod poszczególne elementy małej infrastruktury poprzez współprojektowanie rozwiązań. Zobacz jak oni to zrobili – link do reportażu z realizacji projektu.

W projekcie termomodernizacyjnym VII LO w Bydgoszczy kluczowa była współpraca z norweskimi szkołami – skopiowanie rozwiązań inwestycyjnych (budynek szkoły) i edukacyjnych. Dzięki temu powstała szkoła przyszłości – najnowocześniejszy budynek w Polsce, podłączony do systemu zarządzania budynkami publicznymi opartego o sztuczną inteligencję, wyposażony w zautomatyzowane i zdigitalizowane systemy monitoringu i rozliczeń za media w mieście. System umożliwia z poziomu aplikacji w telefonie choćby otwarcie czy zamknięcie okien, a także np. sprawdzenie poziomu zanieczyszczeń. Działania te doprowadziły m.in. do zminimalizowania kosztów mediów. Podobne rozwiązania planowane są w pozostałych budynkach szkolnych w Bydgoszczy, które obecnie czekają na termomodernizację.

Przedstawicielka projektu "Klimat w szkołach metropolii", w którego realizację było włączonych ponad 40 szkół i każda z nich mogła na swoim terenie wybudować wybrany element zielono-niebieskiej architektury (zobacz) podkreśliła, że kluczem do zaangażowania społeczności i skutecznej edukacji jest włączenie w działania projektowe młodzieży i osób nauczycielskich, udział w konkursach, skuteczna komunikacja poprzez social media skierowana do różnorodnych środowisk, interesujące i praktyczne narzędzia edukacyjne (np. Podręcznik Klimat na 5!). Dzięki ogromnemu zainteresowaniu społeczności lokalnych i osób zarządzających oświatą projekt będzie kontynuowany.

"WROMPA – wrocławska pompa ciepła" to jeden z bardziej innowacyjnych projektów realizowanych w Programie klimatycznym EOG. Inwestycja polegała na budowie pompy ciepła o mocy 12,5 MW, która będzie pozyskiwać ekologiczne ciepło ze ścieków komunalnych i deszczowych. Mimo, że temat wydaje się mało wdzięczny do działań edukacyjnych, Beneficjant postawił na liczne działania bezpośrednie, jak np. dni otwarte, pikniki rodzinne, zaangażowanie różnych grup społeczności poprzez np. organizację konkursu na mural.

Podsumowanie

W podsumowaniu wydarzenia, pośród wielu inspirujących rozwiązań zastosowanych w projektach, Piotr Bogusz szczególnie podkreślał istotność jednego z nich, polegającego na możliwości współpracy jednostek edukacyjnych z organizacjami pozarządowymi przy przygotowaniu i realizacji projektów.

W kontekście programowanej obecnie nowej perspektywy Funduszy norweskich i EOG zadeklarował uważną analizę omówionych podczas konferencji wniosków i doświadczeń.

Zachęcał do korzystania z obecnie dostępnych w MKIŚ i NFOŚiGW źródeł wsparcia, takich jak:

• Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEniKS),
• Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 (FEPW), 
• Krajowy Plan Odbudowy (KPO),

które w zależności od instrumentu, mają wiele wspólnych rozwiązań zaczerpniętych z Programu klimatycznego EOG.

Konferencja była okazją do zaprezentowania zrealizowanych projektów, podzielenia się doświadczeniami i wnioskami z realizacji projektów, także podczas rozmów kuluarowych. Piotr Bogusz zachęcił do korzystania z wiedzy dostępnej na stronie internetowej, do nawiązywania i kontynuowania współpracy, wymiany wiedzy i doświadczeń. Na zakończenie złożył podziękowania za udział w konferencji.

Zajrzyj do projektów, o których rozmawialiśmy podczas wydarzenia

• projekt Od Drzewa Do Miasta: laboratorium wiedzy o zieleni miejskiej - Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID – Warszawa

• projekt "Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu", akromin Usługi ekosystemów - Fundacja Sendzimira

• projekt "Między suszą a powodzią. Błękitno-zielona infrastruktura w gminie Leśna", akronim Zielona Leśna - Fundacja Sendzimira

• projekt "Szkoła przyjazna klimatowi. Modelowe centrum edukacji na temat łagodzenia i adaptacji do zmian klimatu w mieście" – Fundacja Sendzimira

• projekt "MIKOŁÓW dla klimatu – wdrażanie inwestycji z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury w mieście" – Gmina Mikołów

• projekt "Sztum circular economy odpowiedzią na współczesne wyzwania klimatyczne " - link, Miasto i Gmina Sztum

• projekt "Wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz poprawa efektywności energetycznej w budynkach szkolnych w gminie Strzelce Opolskie" - link, Gmina Strzelce Opolskie

• projekt "Klimat w szkołach metropolii" - Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot

• projekt "Budowa pompy ciepła będącej nowym źródłem zasilania dla miejskiej sieci ciepłowniczej we Wrocławiu", akronim Pompa WROMPA, Fortum Power and Heat Polska

Zapraszamy do odwiedzenia stron projektów.

Relacje z wydarzenia naszych gościń i gości

• Ambasada Norwegii w Polsce – link do profilu FB

• Ambasada Islandii w Warszawie – link do profilu FB

• Fundacja Sendzimira – link do profilu FB Fundacji Sendzimira

• Miasto i Gmina Sztum - link do profilu partnera projektu Stowarzyszenia Gmin RP Euroregion Bałtyk

• Gmina Strzelce Opolskie - link do profilu FB Gminy Strzelce Opolskie

• Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot – link do profilu FB projektu

W sekcji Materiały znajdziesz:

• prezentacje projektów
• film podsumowujący projekt Sztum circular economy odpowiedzią na współczesne wyzwania klimatyczne
• wideo z konferencji
• zdjęcia z wydarzenia

Redakcja

• Zobacz projekty realizowane w Programie Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu: BAZA PROJEKTÓW PROGRAMU
• Zobacz projekty realizowane w ramach Funduszy norweskich i EOG w Europie: MEDIATEKA
• Więcej o Funduszach norweskich i EOG: MAPA PROJEKTÓW