Nowe regulacje nie wprowadzają dodatkowych obowiązków dla obecnych prosumentów, korzystających już z systemu opustów, związanych z przekazywaniem jakichkolwiek oświadczeń w sprawie dalszego funkcjonowania na tych zasadach. Założeniem jest uwzględnienie praw nabytych prosumentów, aby mogli oni nadal korzystać z dotychczasowych rozliczeń bez składania dodatkowych oświadczeń. Jedyny obowiązek złożenia oświadczenia do sprzedawcy energii dotyczy sytuacji, w której prosument korzystający z systemu opustu chciałby zmienić system rozliczeń na net billing, czyli rozliczenia z uwzględnieniem wartości rynkowej energii elektrycznej [1].

W przypadku rozbudowy istniejącej przed 1 kwietnia 2022 r. instalacji fotowoltaicznej, obowiązującym dla prosumenta systemem rozliczeń jest system opustów. Należy pamiętać że, dokonując modyfikacji instalacji fotowoltaicznej, na wytwórcy energii elektrycznej ciąży obowiązek zgłoszenia rozbudowy instalacji fotowoltaicznej do operatora sieci. Zgodnie z art. 20 ust. 2 pkt 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii, wytwórca (prosument), którego mikroinstalacja jest podłączona do sieci operatora sieci dystrybucyjnej ma obowiązek poinformować operatora o zmianie mocy zainstalowanej mikroinstalacji w terminie 14 dni od dnia dokonanej zmiany. Niedopełnienie tego obowiązku wiąże się z karą w wysokości 1000 zł [4].

Zgłoszenie o przyłączenie nowej mikroinstalacji jest bezpośrednio połączone z danym PPE, dlatego jeśli na danym PPE nie została zamontowana mikroinstalacja, to należy taką sytuację traktować jako przyłączenie nowej mikroinstalacji, a nie jej rozbudowę. W związku z powyższym, jeśli potencjalny prosument złożył do Operatora Systemu Dystrybucyjnego kompletne i poprawne zgłoszenie o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 marca 2022 r., to wówczas nabył on prawo do rozliczania się w systemie opustów. Jeśli natomiast dokona zgłoszenia o przyłączenie nowej mikroinstalacji po 1 kwietnia 2022 r., to nabędzie prawo do rozliczania się w systemie rozliczeń net-billing.

Nowe regulacje nie przewidują, aby okoliczność zmiany taryfy u prosumenta wpływała na zmianę systemu rozliczeń. Dotychczasowi prosumenci, jak również ci, którzy wejdą do systemu do 31 marca 2021 r., mają zagwarantowane prawa nabyte. Będą mogli korzystać z systemu opustów przez 15 lat od chwili wytworzenia w instalacji fotowoltaicznej i wprowadzenia do sieci elektroenergetycznej pierwszej kWh. Rozliczenia w systemie opustów będą obowiązywać dla:

• • Mikroinstalacji przyłączonych po 31 marca 2022 r. na podstawie kompletnego i poprawnego zgłoszenia, złożonego w terminie do 31 marca 2022 r.
  • Mikroinstalacji przyłączonych do 31 marca 2022 r., ale w przypadku których wprowadzenie energii elektrycznej do tej sieci nastąpiło po raz pierwszy po 31 marca 2022 r. [5]

Przy Prezesie URE działa Koordynator do spraw negocjacji, który prowadzi postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów m.in. między odbiorcami energii elektrycznej a przedsiębiorstwami energetycznymi, a także między prosumentami energii odnawialnej, prosumentami wirtualnymi energii odnawialnej lub prosumentami zbiorowymi energii odnawialnej będącymi konsumentami a przedsiębiorstwami energetycznymi, wynikłych z umów:

• o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, gazowej lub ciepłowniczej, w tym o przyłączenia mikroinstalacji;
• o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub gazu ziemnego;
• o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji ciepła;
• sprzedaży;
• kompleksowych [6].

Warunkiem wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania przed Koordynatorem jest podjęcie próby kontaktu z przedsiębiorstwem energetycznym i bezpośredniego rozwiązania sporu. Jeśli przedsiębiorstwo energetyczne, nie uwzględniło reklamacji prosumenta energii odnawialnej, prosumenta wirtualnego energii odnawialnej lub prosumentów zbiorowych, mogą oni w terminie do 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia o nieuwzględnieniu reklamacji, złożyć wniosek o pozasądowe rozwiązanie sporu do Koordynatora do spraw negocjacji.

Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r., sprzedawca zobowiązany dokonuje rozliczenia z odbiorcą końcowym na podstawie umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży [7]. Ustawa nie przewiduje wyłącznego obowiązku zawierania umowy kompleksowej ze sprzedawcą zobowiązanym.

Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2023 poz. 1762) wprowadza nową formę wsparcia dla spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów. Wprowadzenie fakultatywnej możliwości zmiany wynagrodzenia za energię dla prosumenta energii odnawialnej produkującego energię na potrzeby części wspólnej budynku wielolokalowego (tzw. prosument lokatorski) jest prostą zmianą w przepisach dotyczących prosumenta energii odnawialnej (prosumenta indywidualnego), która jest dedykowana jedynie prosumentom energii odnawialnej wytwarzającym energię na potrzeby części wspólnej budynku wielolokalowego.  Środki te będzie można przeznaczyć na rozliczenie zobowiązań z tytułu zakupu energii elektrycznej lub obniżenie opłat (np. na fundusz remontowy, energię elektryczną, ciepło, gaz, administrację, sprzątanie), związanych z lokalami mieszkalnymi w budynku, na którym jest umiejscowiona instalacja OZE (o maksymalnej mocy 50 kW) lub innych budynkach o przeważającej funkcji mieszkalnej, których części wspólne są zarządzane przez tego prosumenta energii odnawialnej.

Chcąc skorzystać z tej formuły, należy przyłączyć instalację za licznikiem części wspólnej budynku wielolokalowego o przeważającej funkcji mieszkalnej. Mikroinstalacja musi być zlokalizowana na budynku, np. na dachu, balkonie, elewacji, a jej moc nie może być większa niż moc przyłączeniowa całego budynku wielolokalowego (części wspólnej i indywidualnych lokali razem).

Prosument lokatorski, to rozwiązanie, dzięki któremu można odzyskać 100% wartości energii przekazanej do systemu energetycznego. Jego wdrożenie wspiera Grant OZE, w ramach którego można otrzymać 50% dofinansowania na zakup i montaż instalacji OZE. Szczegółowe informacje są dostępne pod linkiem https://grant-oze.pl/.

Prosument zbiorowy to odbiorca końcowy, który wytwarza energię na własne potrzeby wyłącznie w mikroinstalacji lub małej instalacji OZE przyłączonej do sieci dystrybucyjnej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego. Prosument zbiorowy jest rozwiązaniem, które pozwala na bezpośrednią produkcję i konsumpcję energii odnawialnej przez indywidualnych lokatorów w budynkach wielorodzinnych.

Zapraszamy do zapoznania się z  praktycznym poradnikiem opracowanym przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, promującym ideę prosumenta zbiorowego, pod linkiem: https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/prosument-zbiorowy-w-polsce

Rozliczenie prosumentów w systemie net-billing można w uproszczeniu podzielić na trzy etapy. Pierwszy z nich to autokonsumpcja, w którym następuje bieżące wykorzystanie energii produkowanej z mikroinstalacji. Energia ta nie podlega opłatom, podatkom i innym kosztom.

W drugim etapie ewentualna nadwyżka z produkcji mikroinstalacji jest wprowadzana do sieci elektroenergetycznej, gdzie za każdą wprowadzoną kilowatogodzinę energii czynnej przyznane jest wynagrodzenie. Wartość nadwyżki jest wyceniana na bazie rynkowej ceny energii. To wynagrodzenie jest przypisane do konta prosumenckiego, z którego można skorzystać w ciągu 12 miesięcy. Po upływie tego terminu wartość zgromadzonej energii jest zwracana przez sprzedawcę, ale w wysokości 20% jej pierwotnej wartości.

W ostatnim etapie, w przypadku zakupu energii z sieci, prosument jest rozliczany zgodnie z taryfą sprzedawcy, ponosząc opłaty dystrybucyjne zmienne, które są obliczane na podstawie wolumenu energii pobranej z sieci. Koszt zakupu energii może być pokrywany ze środków zgromadzonych na koncie prosumenckim.

Prosumenci energii odnawialnej objęci systemem net-billing od dnia 1 lipca 2024 r. rozliczani będą wg rynkowej ceny energii ustalanej dla każdego okresu rozliczenia niezbilansowania. Za energię pobraną z sieci prosument będzie rozliczany zgodnie z taryfą sprzedawcy. [9]

Wartość energii wprowadzonej do sieci będzie ustalana wg ceny giełdowej godzinowej na rynkach dnia następnego. Cenę będzie wyznaczał operator rynku informacji energii (Polskie Sieci Elektroenergetyczne - PSE).

Ceny te będą uzależnione od sytuacji na rynku energii i zmieniać się będą w zależności od pory dnia. Wprowadzenie cen godzinowych ma na celu zwiększenie stopnia autokonsumpcji i bardziej świadome wykorzystanie czystej energii. Ceny godzinowe będą publikowane na stronie PSE.

Rozwiązania ustawy gwarantują ochronę każdemu odbiorcy w gospodarstwie domowym, również tym posiadającym instalacje fotowoltaiczne. [10]

Limity zużycia dla posiadacza instalacji fotowoltaicznej będą przysługiwały po wykorzystaniu przez odbiorcę darmowego wolumenu w ramach systemu rozliczeń net-metering. W przypadku prosumentów rozliczanych na zasadzie net-bilingu limity będą wykorzystywane już od początku jego zużycia energii elektrycznej w 2023 r.

Dodatkowo wszystkie gospodarstwa domowe w zakresie zużycia energii elektrycznej powyżej tych limitów będą korzystały z ochrony tzw. ceny maksymalnej w wysokości 693 zł/MWh. [11]

Art. 7 ustawy Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385) wskazuje, że do mocy zainstalowanej mikroinstalacji nie wlicza się mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej, o ile:

a) moc zainstalowana magazynu energii elektrycznej jest nie większa, niż moc zainstalowana elektryczna mikroinstalacji,

b) łączna moc możliwa do wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej przez mikroinstalację z magazynem energii elektrycznej jest nie większa, niż moc zainstalowana elektryczna tej mikroinstalacji. [12]

W efekcie przyłączenie w przypadku mikroinstalacji obejmującej magazyn energii o mocy zainstalowanej nie większej niż w wydanych warunkach przyłączenia, odbywa się na podstawie zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji.

Dzięki tej regulacji prosumenci rozliczający się w tzw. systemie opustów, po rozbudowie mikroinstalacji o magazyn energii elektrycznej nie przechodzą na niższy współczynnik rozliczenia, tj. z  0,8 na 0,7.