System kaucyjny to mechanizm, w ramach którego konsumenci przy zakupie towarów w opakowaniach objętych systemem ponoszą dodatkową opłatę (kaucję), która w momencie oddania opakowania w punkcie zbiórki jest im zwracana.

System kaucyjny to mechanizm wspierający recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. System tworzyć będą przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach (producenci, importerzy, właściciele marek) oraz sklepy, w których oferowane są produkty w opakowaniach na napoje objęte systemem kaucyjnym. Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem zobowiązani zostaną do umieszczania na tych opakowaniach oznakowania określającego przynależność do systemu i wysokość kaucji.

System kaucyjny został wprowadzony ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1852). Podstawą była dyrektywa PE i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP). System kaucyjny zostanie uruchomiony w 2025 r.

Systemem kaucyjnym objęte będą opakowania jednorazowego użytku na napoje z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Na opakowaniach objętych systemem muszą się znaleźć oznakowania określające przynależność do systemu i wysokość kaucji. Wzór oznakowania dostępny jest na stornie MKiŚ: https://www.gov.pl/web/klimat/oznakowanie-opakowan-w-systemie-kaucyjnym.

System kaucyjny funkcjonuje już od wielu lat w różnych państwach świata, zarówno w Europie, jak i Ameryce Północnej. W Europie w takich krajach jak: Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Holandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia czy Szwecja. Dodatkowo kilka państw UE rozważa wprowadzenie regulacji w tym zakresie. Przyjęte i projektowane rozwiązania w poszczególnych państwach różnią się od siebie między innymi w zakresie obligatoryjności systemu, rodzaju włączonych opakowań czy wysokości kaucji.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego przyczyni się do zmniejszenia zaśmiecenia środowiska odpadami opakowaniowymi, zwiększenia osiąganego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych oraz zmniejszenia zużycia surowców pierwotnych. Dodatkowo wyrobi w społeczeństwie pozytywne nawyki dot. segregowania odpadów i będzie to kolejny krok w kierunku przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Wprowadzający są obowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu (77% od 2025 r. i 90% od 2029 r.). Dodatkowo, dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będą obowiązani do zapewnienia, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami, zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej: od 2025 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu i od 2030 r. – 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Dotychczasowe badania wskazują, że odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych, puszki metalowe i butelki szklane stanowią jeden z najczęściej zanieczyszczających środowisko rodzajów odpadów.

Opakowania szklane wielokrotnego użytku są kluczowym elementem przybliżającym do przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Istnieje zatem potrzeba prowadzenia działań mających na celu popularyzację użycia tego rodzaju opakowania. Najlepszym przykładem zastosowania opakowania wielokrotnego użytku przez producentów jest szklana butelka zwrotna, która może zastąpić około 20 butelek jednorazowego użytku. W Niemczech butelka szklana jest zawracana do obiegu średnio 45 razy, a w Finlandii jest napełniana średnio 33 razy, zanim trafi do recyklingu.

Wysokość kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym została określona w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska. Zgodnie z rozporządzeniem kaucja wyniesie 50 groszy na butelki PET i puszki metalowej oraz 1 zł na butelki szklane wielokrotnego użytku.

Kaucja pobierana będzie w momencie zakupu napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym. Za pobranie kaucji będą odpowiedzialne wszystkie punkty handlowe i sprzedające takie produkty.

Nie, kaucja nie powinna być doliczana do ceny produktu, gdyż zaburzy to konkurencyjność danego produktu pomiędzy pozostałymi produktami z oferty. Kaucja będzie naliczana wyłącznie w momencie sprzedaży, czyli „na kasie”. Tak więc należy pamiętać, że kwota, którą będziemy musieli zapłacić za produkt przy kasie będzie wyższa o wysokość kaucji.

Na opakowaniach objętych systemem muszą się znaleźć oznakowania określające przynależność do systemu i wysokość kaucji. Wzór oznakowania dostępny jest na stronie: https://www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny.

Konsumenci odzyskają wpłaconą kaucję przy zwrocie opakowania do punku zbiórki. Obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony jest na sklepy powyżej 200 m2, a małe sklepy poniżej 200 m2 mogą dobrowolnie przystępować do systemu i organizować punkty zbiórki. Do systemu mogą przystępować także inni zbierający.

Nie, system kaucyjny będzie bezparagonowy, co oznacza, że konsument będzie mógł zwrócić opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki bez okazania dowodu zakupu. Punkt zbiórki dokona zwrotu kaucji weryfikując wyłącznie, czy opakowanie objęte jest systemem kaucyjnym.

Podatek VAT nie będzie naliczany na etapach dystrybucji produktu i nie będą nim obciążani ani klienci końcowi nabywający produkty, ani punkty handlowe dystrybuujące produkty. Zaproponowane w nowelizacji ustawy rozwiązania w zakresie VAT przewidują jednolite podejście do wszystkich rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym, czyli te same zasady obejmą opakowania wielokrotnego i jednorazowego użytku w ramach systemu kaucyjnego. Podmioty reprezentujące będą obowiązane do poboru i zapłaty VAT wyłącznie za kaucje za opakowania objęte systemem kaucyjnym, które nie zostały zwrócone w tym systemie.

Nieodebrana przez konsumentów kaucja trafi do operatora systemu i będzie przeznaczona na finansowanie systemu.

Opakowanie będzie można oddać w dowolnym punkcie zbiórki. Obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony będzie na sklepy powyżej 200 m² (małe sklepy poniżej 200 m² mogą dobrowolnie przystępować do systemu). Zbieranie opakowań będzie mogło odbywać się ręcznie, np. przez pracowników sklepu lub w sposób zautomatyzowany w specjalnych urządzeniach (w tzw. butelkomatach).

Nie, zwracane w punkcie zbiórki opakowanie powinno być puste i bez oznak uszkodzenia.

Nie, opakowanie zakupione przed uruchomieniem systemu kaucyjnego nie będzie przyjmowane w punktach zbiórki. Odzyskać kaucję można będzie jedynie za opakowania zawierające oznakowanie przynależności do systemu kaucyjnego.

Opakowania po napojach nieobjętych systemem kaucyjnym wciąż będzie można wyrzucić do odpowiedniego pojemnika na odpady.

System kaucyjny wprowadzany w Polsce będzie systemem zdecentralizowanym, dającym przedsiębiorcom możliwość powołania własnych podmiotów zajmujących się zbiórką opakowań. Oznacza to, że ustawodawca dopuścił funkcjonowanie na rynku kilku operatorów systemu kaucyjnego. Rozwiązanie to nie będzie miało wpływu na użytkowanie systemu przez konsumentów.

Przepisy wskazują, że każdy operator może samodzielnie zaprojektować zasady działania, w tym ogólną budowę systemu oraz sposób zarządzania nim, w szczególności sposoby rozliczeń pomiędzy operatorami i jednostkami handlowymi zaangażowanymi w dany system kaucyjny. Umowy zwierane pomiędzy podmiotem reprezentującym a przedsiębiorcami prowadzącymi jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, zgodnie z art. 44 ust. 8 ustawy, powinny zawierać w szczególności: zasady rozliczania kaucji oraz zasady zbierania i przekazywania opakowań i odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań. Wszystkie dodatkowe ustalenia będą wypracowywane przez operatorów wspólnie z jednostkami i zależeć będą od stopnia włączenia danej jednostki w uczestnictwo w systemie kaucyjnym: czy w zakresie jedynie pobierania kaucji czy w zakresie zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych (art. 44 ust. 1-3 ustawy). Każde ustalenie w zakresie rozwiązań organizacyjnych powinno być częścią umów zawieranych z operatorem systemu.

Minister Klimatu i Środowiska, decyzją z 18 marca 2024 r., udzielił Krajowemu Systemowi Kaucyjnemu Zwrotka S.A. zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego. Zezwolenie to umożliwia stworzenie systemu dla wprowadzających na rynek napojów w opakowaniach objętych kaucją i zwrotu tej kaucji użytkownikowi końcowemu. Czytaj więcej.

Po rozpatrzeniu wniosku z 20 lutego 2024 r. złożonego przez Podmiot Reprezentujący System Kaucyjny „PolKa” Operator Systemu kaucyjnego Not For Profit S.A., Minister Klimatu i Środowiska decyzją z 10 czerwca 2024 r. udzielił „PolKa” Operator Systemu kaucyjnego Not For Profit S.A. zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego. Czytaj więcej.

Minister Klimatu i Środowiska, decyzją z 17 lipca 2024 r., udzielił Podmiotowi Reprezentującemu OK Operator Kaucyjny S.A. zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego. Decyzja ta umożliwi utworzenie systemu dla wprowadzających na rynek opakowań objętych kaucją i jej zwrot użytkownikom końcowym. Czytaj więcej.

Ministra Klimatu i Środowiska, decyzją z 28 sierpnia 2024 r. udzielił zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego dla kolejnego – czwartego już - Podmiotowi Reprezentującemu - EKO-OPERATOR S.A.  Czytaj więcej.

Minister Klimatu i Środowiska, decyzją z dnia 23 października 2024 r., udzielił Podmiotowi Reprezentującemu – Spółce Reselekt S.A. zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego - czytaj.