Z dniem 1 lipca 2007 r. nastąpiło uwolnienie rynku energii elektrycznej. Od tego czasu każdy odbiorca może kupić energię elektryczną u wybranego przez siebie sprzedawcy (spółce obrotu). Uwolnienie rynku energii miało na celu wzmocnienie konkurencji na rynku, co miało wpłynąć na obniżenie cen.

Zgodnie z zasadami wolnego rynku, sprzedawcy energii elektrycznej mają rywalizować o klientów, ograniczając koszty i oferując prąd po optymalnych cenach.

Z uwolnieniem rynku energii związane jest wprowadzenie zasady TPA (ang. Third Party Access). Zasada TPA polega na udostępnieniu infrastruktury sieciowej elektroenergetycznej (linii przesyłowych lub dystrybucyjnych) przez właściciela tej infrastruktury (przedsiębiorstwo przesyłowe lub dystrybucyjne) przedsiębiorstwom energetycznym prowadzącym działalność w zakresie obrotu energią elektryczną (sprzedawcy energii elektrycznej) w celu dostarczenia energii elektrycznej odbiorcom.

Na przedsiębiorstwie energetycznym, do sieci którego odbiorca jest przyłączony, ciąży obowiązek dostarczenia energii elektryczne zakupionej przez tego odbiorcę u wybranego przez niego sprzedawcy. W związku z wprowadzeniem zasady TPA konieczne stało się wydzielenie z działalności dotychczas funkcjonujących przedsiębiorstw energetycznych, niezależnych spółek obrotu i operatorów systemów dystrybucyjnych.

W konsekwencji wprowadzenia zasady TPA dostawa energii elektrycznej odbywa się na podstawie dwóch umów – umowy sprzedaży energii, którą odbiorca ma zawartą z przedsiębiorstwem prowadzącym jej obrót i umowy dystrybucji, którą odbiorca ma zawartą z przedsiębiorstwem będącym operatorem systemu dystrybucyjnego.

W przypadku odbiorców, którzy nie skorzystali z prawa wyboru sprzedawcy dostawa energii świadczona jest co do zasady na podstawie umowy kompleksowej, która łączy postanowienia umowy sprzedaży i umowy dystrybucji energii, a na jej podstawie przedsiębiorstwo będące sprzedawcą energii  zapewnia również realizację usługi dystrybucji energii.

Przed liberalizacją rynku energii elektrycznej przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące działalność w zakresie dystrybucji oraz obrotu energią elektryczną zobowiązane były, na podstawie ustawy – Prawo energetyczne, do przedkładania taryf zawierających ceny energii elektrycznej oraz stawki opłat oferowanych usług do zatwierdzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki.

Ceny i stawki opłat w taryfach kalkulowane były na podstawie uzasadnionych kosztów prowadzonej działalności przedsiębiorstw.  Takie rozwiązanie miało zapewnić ochronę odbiorców energii elektrycznej przed nieuzasadnionym poziomem cen dyktowanych przez monopolistę. 

W związku z uwolnieniem rynku energii Prezes Urzędu Regulacji Energetyki częściowo zwolnił z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia przedsiębiorstwa obrotu.

Obecnie odbiorca energii może negocjować ceny energii elektrycznej oraz warunki dokonywania rozliczeń, a wszystkie kwestie dotyczące praw i obowiązków stron, w tym okres rozliczeniowy powinna zawierać umowa.

Na dzień dzisiejszy część przedsiębiorstw obrotu przedkłada do zatwierdzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki wyłącznie taryfy zawierające ceny energii elektrycznej oraz zasady rozliczeń dla odbiorców zaliczanych do grupy G – odbiorców w gospodarstwach domowych. 

Liberalizacja rynku energii elektrycznej nie objęła natomiast przedsiębiorstw energetycznych prowadzących działalność w zakresie przesyłu lub dystrybucji energii elektrycznej. Dystrybucja oraz przesył energii elektrycznej jest przykładem monopolu naturalnego. Wynika to z natury dostarczanej usługi jakim jest dystrybucja energii elektrycznej, gdyż ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów w tym obszarze jest niemożliwa. Przedsiębiorstwa te nadal mają obowiązek przedkładania taryf do zatwierdzenia Prezesowi URE.  

Rozliczenia za dostarczoną energię odbywają się na podstawie taryf energii. Warunki dostawy energii zależą w dużej mierze od przyporządkowania odbiorcy do poszczególnej grupy taryfowej.

Oprócz wskazanej powyżej grupy taryfowej G, która przede wszystkim dedykowana jest dla odbiorców pobierających energię na potrzeby prowadzonych gospodarstw domowych, wyróżniamy również grupę taryfową A przeznaczoną dla odbiorców zasilanych z sieci wysokiego napięcia, grupę taryfową B przeznaczoną dla odbiorców zasilanych z sieci średniego napięcia, grupę taryfową C przeznaczoną dla odbiorców zasilanych z sieci niskiego napięcia (za wyjątkiem gospodarstw domowych i tym podobnych punktów poboru) oraz grupę taryfową R przeznaczoną dla odbiorców pobierających energię bez układu pomiarowego i rozliczanych za zasadzie ryczałtu.  

Zasady, na podstawie których przedsiębiorstwa energetyczne kształtują taryfy dla energii elektrycznej określone zostały w ustawie – Prawo energetyczne oraz w sposób szczegółowy, w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną ( Dz. U. z 2019 r. poz. 503).