Lata 1945-2003
Kończyła się wojna i życie w Polsce powracało do normalnego rytmu. Dla krakowskiej straży pożarnej był to czas zmian i odtwarzania pełnej zdolności do podjęcia działań ratowniczo-gaśniczych. Dzięki poświęceniu strażaków udało się przełamać początkowe trudności. Ponieważ większość taboru samochodowego zabrali wycofujący się Niemcy, straż adoptowała samochody z demobilu: na podwozia Studebackera i Bedforda montowano zbiornik na wodę. Ponadto z Magistratu krakowskiego pozyskano jeden samochód ze zbiornikiem wodnym. Oprócz tych prowizorycznych "beczek" użytkowano stare, przedwojenne Austro-Fiaty. Samochodem transportowym dla ludzi i sprzętu był Dodge zwany potocznie "doczką". Na stanie straży były też m.in. 2 zachodnie motopompy: Scammel i Worthington Simpson.
W kwietniu 1945 r. Komendantem Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej został mjr Edmund Boblewski. Związany z krakowską strażą od 1904 r. przeszedł niemal wszystkie szczeble kariery zawodowej, posiadał głęboką wiedzę fachową i bogate doświadczenie. Wśród strażaków cieszył się opinią człowieka dbającego o swych podwładnych.
W 1953 r. na miejsce przeniesionego w stan spoczynku mjr Boblewskiego powołano mjr Bronisława Budyna, byłego oficer Wojska Polskiego, w czasie wojny oficera biura Kierownika Technicznego Pożarnictwa w Krakowie. Funkcję Komendanta p.o. pełnił przez rok. On to wykorzystując znajomości i przychylność przedwojennych kolegów - oficerów pożarnictwa, pod pretekstem przekazania do Muzeum Historycznego przywiózł z Warszawy pamiątkowy strażacki sztandar krakowskiej MZSP z 1925 r. z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Sztandar ten z uwagi właśnie na tenże wizerunek, tak niewygodny dla komunistycznych władz, w 1951 r. został wywieziony do stolicy.
W latach 50-ch straż pożarna była wykorzystywana do wspierania działalności propagandowej. W okresie świąt państwowych strażacy przy pomocy drabin i innego sprzętu pożarniczego, niekiedy nawet nocą zawieszali i zdejmowali z gmachów transparenty i dekoracje. Ponieważ praca ta była niezgodna ze statutem straży pożarnej, komendant Budyn niejednokrotnie protestował u władz. Sytuacja stała się dramatyczna, gdy podczas dekorowania budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR przy ul. św. Tomasza zginął strażak. Mjr Budyn odmówił wówczas prowadzenia wyżej wspomnianych prac. W 1954 r. zdjęto go ze stanowiska Komendanta Miejskiej Straży Pożarnej, a w 1959 r. mianowano Zastępcą Komendanta Wojewódzkiego. Natomiast Komendantem w miejsce płk Budyna został kapitan, a później pułkownik pożarnictwa Kazimierz Fryc, który funkcję tę pełnił do czasu swego odejścia na emeryturę w czerwcu 1975 r.
W 1947 r. z inicjatywy oficerów krakowskiej straży powstała Spółdzielnię Pożarniczą "Krakus". Na jej czele stanęli: mjr Józef Słysz, kpt. Władysław Wierzbanowski, kpt. Władysław Szczepański i por. Stefan Czak. Jej celem była produkcja gaśnic pianowych i drobnego sprzętu gaśniczego. W 1948 r. zarząd spółdzielni otrzymał lokal przy ul. Sebastiana 1 i pomieszczenia magazynowe początkowo przy ul. Szerokiej, a potem przy ul. św. Gertrudy. Baza produkcji gaśnic znajdowała się przy ul. Wielickiej. Spółdzielnia "Krakus" pozwalała strażakom - a stanowili oni 60 % członków - na uzyskanie dodatkowych zarobków. Przetrwała samodzielnie do roku 1973, kiedy to połączyła się z Techniczną Spółdzielnią Pracy.
3 listopada 1945 r. reaktywowano Związek Straży Pożarnych RP. Jednak 26 października 1949 r. pod naciskiem komunistycznych władz został rozwiązany. Wkrótce potem, 4 lutego 1950 r. powstała pierwsza w PRL ustawa o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji. Zmieniała ona zasadniczo dotychczasową strukturę organizacyjną straży pożarnych. W miejsce luźnego ZSP RP powstała instytucja scentralizowana na wzór milicji lub wojska. Organem centralnym stała się Komenda Główna Straży Pożarnych z Komendantem Głównym w randze generała pożarnictwa na czele. Podlegały jej komendy wojewódzkie i powiatowe tworzone przy prezydiach wojewódzkich i powiatowych rad narodowych, które funkcjonowały jako terenowe organy administracji państwowej. W świetle nowej ustawy wszyscy pracownicy straży legitymujący się odpowiednimi kwalifikacjami fachowymi stanowili Korpus Techniczny Pożarnictwa. W ten sposób skład w/w grupy poszerzono o podoficerów i szeregowych strażaków. Do roku 1954 Komenda Główna Straży Pożarnych podporządkowana była Ministrowi Gospodarki Komunalnej oraz - przez krótki czas - Ministrowi Administracji Publicznej. Później zwierzchnictwo nad Zawodową Strażą Pożarną przejął Minister Spraw Wewnętrznych. Obok wielu zalet scentralizowanie organizacji spowodowało pewne negatywne następstwa: oderwanie straży pożarnej od społeczeństwa i jej zbiurokratyzowanie.
Dyrektywy władz państwowych zasadniczo zmieniły organizację krakowskiej miejskiej straży pożarnej. W dotychczasowej bowiem swojej historii cieszyła się ona znaczną autonomią. Jedynym jej zwierzchnikiem był Prezydent Miasta, a mecenasem władze Krakowa. Mogła również działać niezależnie od decyzji Związku Straży Pożarnych RP. Jej udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych poza granicami administracyjnymi Krakowa miał miejsce wyłącznie za przyzwoleniem Prezydenta Miasta.
W roku 1950 w Krakowie utworzono Komendę Wojewódzką SP z siedzibą przy ul. Basztowej. Podlegała jej Komenda Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej przy ul. Westerplatte.
W 1950 r. w Komendzie Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w oparciu o ustawę o ochronie przeciwpożarowej zorganizowano Dział Prewencji. Jego kierownikiem został kpt. Władysław Szczepański, a po jego śmierci w tym samym roku kpt. Stanisław Feliks. Po ukończeniu kursu prewentystów w Dziale Prewencji pracowali: Ludwik Nosek, Tadeusz Golanek, Stanisław Piwowarski, Zdzisław Bugaj, Władysław Wierzbanowski. Nieco później stworzono warsztat konserwacji napowietrznej linii pożarowskazów.
W roku 1952 w Zakładach "Sanowag" uruchomiono produkcję samochodu pożarniczego na podwoziu "Star 20" o symbolu fabrycznym N-71 /GM-8/. Wkrótce potem pojawiły się następne, ulepszone wersje: "Star 20 P GA-16", "Star 20 P GAM- 16/8", "Star 20 GBM-2/8", "Star 20 P GBA-2/16". Pozwoliło to na regularne uzupełnianie brakującego taboru samochodowego w krakowskiej straży pożarnej, jego wymianę.
W latach 50-ch na bazie istniejących OSP wybudowano obiekty dla pogotowia zawodowej straży pożarnej w wielu osiedlach peryferyjnych m.in. Kantorowicach, Toniach, Kostrzu, Rybitwach. Utworzono również kolejową straż pożarną w Płaszowie i lotniskową w Balicach oraz zakładową w "Polfie" i "Kablu". W roku 1957 przekazano do użytku nową strażnicę przy ul. Rzemieślniczej w dzielnicy Podgórze, likwidując zarazem stary oddział przy ul. Zamojskiego.
1 stycznia 1957 r. doszło do wydzielenia miasta Krakowa z województwa krakowskiego. W związku z tym powołano do życia Krakowską Komendę Straży Pożarnych. Na terenie miasta powstało 6 Komend Dzielnicowych z siedzibą w budynku straży pożarnej przy ul. Westerplatte. Na Komendantów Dzielnicowych powołano:
1. Stare Miasto - kpt. Adolf Kwiatkowski,
2. Grzegórzki - chor. Adam Kudła,
3. Kleparz - chor. Henryk Kaliciecki,
4. Nowa Huta - kpt. Józef Marcinek,
5. Podgórze - kpt. Władysław Krajewski,
6. Zwierzyniec - mjr Stanisław Kukulski.
13 kwietnia 1960 r. uchwalona została nowo opracowana ustawa o ochronie przeciwpożarowej. Włączyła ona komendy terenowe bezpośrednio do składu organów prezydiów wojewódzkich i powiatowych rad narodowych i ustaliła, że będą one podlegać nadzorowi Ministra Spraw Wewnętrznych. Usankcjonowała również działalność Związku Ochotniczych Straży Pożarnych i określiła jego charakter jako organizacji społecznej.
Na podstawie Zarządzenia Nr 10/60 Komendanta Głównego Straży Pożarnych z dnia 1 czerwca 1960 r. do nowo wzniesionego obiektu na teren III oddziału w Krakowie przeniesiona została z majątkiem ruchomym i etatami osobistymi Szkoła Podoficerów Pożarnictwa z Nysy. Pierwszy kurs pożarniczy rozpoczęto już 2 listopada. Od tego czasu prowadzone tam były kursy podoficerów KTP, kursy specjalizujące w zakresie profilaktyki pożarowej oraz kursy dla kierowców-mechaników ZSP. Niezależnie od tego, nadzorowano od strony dydaktycznej kursy organizowanymi przez Komendy Wojewódzkie SP. Kadrę nauczycielską w szkole tworzyli wówczas m.in.: płk Eugeniusz Rusiecki, płk Zbigniew Jacorzyński, mjr Zenon Sawicki, mjr Henryk Kaliciecki, kpt. Andrzej Dańda, kpt. Stanisław Jędrzejczyk, por. Stanisław Włosek, por. Aleksander Matuzik, por. Feliks Dela, ppor. Jan Kielin, st. ogn. Marian Śmierciak, st. ogn. Józef Basista, st. ogn. Stecura, st. ogn. Józef Baran, st.str. Danuta Szczęch.
W 1964 r. odbyły się pierwsze po wojnie ogólnopolskie zawody w sportach pożarniczych. Rozgrywane były na podstawie regulaminu opracowanego w 1961 r. - pierwsze w Polsce tego typu opracowanie powstało jeszcze w 1925 r. Tak w tych, jak i w części kolejnych zawodów ogólnopolskich brała udział reprezentacja Krakowa.
W latach 1964 - 67 przeprowadzono gruntowną modernizację budynku komendy straży przy ul. Westerplatte. Przebudowano układ wewnętrzny części pokoi, zrezygnowano z dwóch klatek schodowych na rzecz jednej, centralnej. Przeszklono hall, a wjazd i wyjazd z placu wewnętrznego poprowadzono przez dawną bramę boczną. Zlikwidowano piece kaflowe, a w ich miejsce powstała instalacja centralnego ogrzewania. Zlikwidowano również kotłownię mieszczącą się na placu wewnętrznym.
W 1973 r. na bazie dotychczas istniejącej Szkoły Podoficerów Pożarnictwa powstaje Szkoła Chorążych Pożarnictwa. 14 czerwca 1975 r. podczas uroczystości na płycie Rynku Głównym odbyła się promocja 67 kadetów I turnusu połączona z wręczeniem Szkole sztandaru.
W maju 1974 r. Miejska Zawodowa Straż Pożarna obchodziła 100-lecie swego istnienia. Z tej okazji została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Złotym Znakiem Związku OSP i Złotą Odznaką za Pracę Społeczną dla m. Krakowa.
W związku z reformą administracji państwowej, od 1 czerwca 1975 r. funkcję Komendanta krakowskiej miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej objął płk poż. Mieczysław Feliks, będący równocześnie Komendantem Wojewódzkim. Dotychczasowy Komendant płk Fryc przeszedł na emeryturę.
W październiku 1980 r. powołano w straży pożarnej struktury NSZZ "Solidarność", które po wprowadzeniu stanu wojennego 13.12.1981 r. zostały zdelegalizowane.
W maju 1983 r. obchodzono 110 rocznicę powstania Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej. Uroczystości rocznicowe połączono z uruchomieniem nowego oddziału straży przy ul. Obrońców Modlina. Wśród zaproszonych gości znalazł się m.in. Komendant Główny płk Tomasz Ostrowski.
Na przełomie lat 70-ch i 80-ch przebudowano i powiększono część garażową oddziału przy ul. Rzemieślniczej. W latach 1984-87 przeprowadzono modernizację budynków koszarowych Oddziału I przy ul. Westerplatte. Zmieniono układ pokoi, gruntownie zmodernizowano węzeł sanitarny, częściowo przebudowano boksy garażowe.
W 1985 r. utworzono nowy oddział straży przy ul. Zarzecze 106 w dzielnicy Krowodrza i tam przeniesiono oddział III ZSP z Nowej Huty. Nowa strażnica mieściła się w zaadaptowanych budynkach po bazie transportowej. Część pomieszczeń dla załogi i biura ulokowano w prowizorycznych drewnianych barakach. Zabezpieczenie operacyjne dzielnicy Nowa Huta przejął oddział szkolny Szkoły Podchorążych Pożarnictwa.
13 listopada 1989 r. reaktywowano strażacką "Solidarność". Z jej inicjatywy z udziałem metropolity krakowskiego Franciszka kardynała Macharskiego zorganizowano 4 maja 1990 r. po raz pierwszy od 1948 r. uroczystość św. Floriana. Po 42 latach, zgodnie z tradycją, kolegiata św. Floriana stała się ponownie kościołem garnizonowym krakowskich strażaków.
W maju 1990 r. zmarł nagle płk Mieczysław Feliks. Obowiązki Komendanta ZSP do końca września pełnił płk Józef Januś, który od 1 października 1990 r. został Komendantem Wojewódzkim Zawodowej Straży Pożarnej.
Od 1 października 1990 r. do 30 czerwca 1992 r. funkcję Komendanta krakowskiej Zawodowej Straży Pożarnej sprawował płk Jerzy Nowicki.
Dla wspierania jednostek zawodowych straży pożarnych w nowoczesny sprzęt ratowniczo-gaśniczy, 24 kwietnia 1991 r. aktem notarialnym utworzono Fundację Ratownictwa Chemicznego, Technicznego i Ekologicznego w województwie krakowskim. Powołano jej zarząd w składzie: mjr Kazimierz Krzowski, płk Józef Seweryn i płk Stefan Drzyzga. Dzięki tej inicjatywie w krakowskich JRG rozpoczął się proces specjalizacji. W 1992 r. w JRG 1 zaczęła działać grupa ratownictwa chemicznego i ekologicznego, w 1993 r. na JRG 4 powstała grupa ratownictwa wodnego, a rok później na JRG 3 grupa ratownictwa wysokościowego.
W związku z wejściem w życie 1 stycznia 1992 r. ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, 30 czerwca 1992 r. Zawodowa Straż Pożarna w dotychczasowej strukturze została zlikwidowana. W jej miejsce utworzono nowe jednostki organizacyjne PSP. Na terenie województwa krakowskiego powołano Komendę Wojewódzką PSP oraz 3 podległe jej Komendy Rejonowe PSP:
- krakowską - z siedzibą przy ul. Westerplatte 19.
- proszowicką - z siedzibą jak wyżej.
- myślenicką - w Myślenicach przy ul. Wyspiańskiego 5.
Na terenie województwa krakowskiego powstało 9 Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych: 5 JRG /w tym 1 na bazie SA PSP/ dla operacyjnego zabezpieczenia miasta Krakowa, JRG w Proszowicach i Skawinie dla zabezpieczenia części północnej województwa, natomiast dla części południowej JRG w Wieliczce i Myślenicach. W miejsce dotychczasowej Szkoły Chorążych Pożarnictwa na os. Zgody 18 powołano Szkołę Aspirantów PSP.
Komendantem utworzonej krakowskiej Komendy Rejonowej mianowano bryg. Antoniego Nawrota, a jego zastępcą mł. bryg. Mariana Kiszkę. Na strukturę Komendy składały się 4 Wydziały: Administracyjno-Szkoleniowy, Kontrolno-Rozpoznawczy - wyjątkowo z siedzibą na terenie JRG 2, Liniowy, Kwatermistrzowsko-Finansowy, a także samodzielne stanowisko d/s BHP. Zasięgiem działania Komenda Rejonowa PSP w Krakowie objęła rejon mieszczący się w granicach administracyjnych miasta. Dowódcami krakowskich Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych zostali:
- JRG 1 przy ul. Westerplatte 19 - mł. bryg. Kazimierz Krzowski.
- JRG 2 przy ul. Rzemieślniczej 13 - kpt. Lesław Nędzka.
- JRG 3 przy ul. Zarzecze 106 - mł. bryg. Andrzej Słysz, od 1995 r. kpt. Maciej Jurga.
- JRG 4 przy ul. Obrońców Modlina 2 - mł. bryg. Stanisław Konik , a od 1993 r. kpt. Bogdan Malinowski.
Oprócz wymienionych jednostek na terenie Krakowa działała Szkolna JRG na os. Zgody 18, która powstała na bazie Szkoły Aspirantów PSP, zabezpieczając obszar dzielnicy Nowa Huta.
W roku 1994 nastąpiły zmiany struktury PSP w całym kraju. W Komendzie Rejonowej utworzono stanowisko drugiego Zastępcy Komendanta Rejonowego, na które powołano mł. bryg. Józefa Pękalę. Powstał również Wydział Organizacyjny oraz Samodzielne Stanowisko d/s Obronnych.
W 1994 r. roku prowadzono prace przygotowawcze do utworzenia na bazie obiektów PTHW przy ul. Wyki 3 JRG nr 5. Dzięki zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych stron jednostka ta, choć nie posiadająca jeszcze aktu powołania, zaczęła pełnić zadania JRG już od początku 1996 r. Oficjalne otwarcie nastąpiło 20.05.1996 r.
Od 1996 r. trwają prace remontowo-konserwatorskie prowadzone przez Zarząd Rewaloryzacji Zabytków Krakowa na obiektach przy ul. Westerplatte 19. W 1996 r. wymieniono pokrycie dachowe, w 1997 odnowiono elewację frontową, w 1998 r. odnowiono elewację boczną, wzmocniono konstrukcję stropów, zabezpieczono zagrożoną konstrukcję klatki schodowej, w 1999 r. odnowiono wnętrza pokoi i klatkę schodową, w 2000 r. rozebrano starą wieżę ćwiczeń, wzmocniono konstrukcję oficyn i wyremontowano sanitariaty.
09.10.1996 r. podpisana została umowa ze Techmą Kraków Sp. z o.o. dotycząca budowy nowej strażnicy JRG przy ul. Zarzecze 106. Inwestycja została zakończona jesienią 1998 r.
W okresie od listopada 1997 r. do czerwca 2000 r. ratownicy wysokościowi z JRG 3 funkcjonowali w składzie Lotniczej Służby Ratowniczej pełniąc dyżury wspólnie z osobami z Zespołu Lotnictwa Sanitarnego w Balicach i Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego.
W związku z reformą administracyjną państwa z dniem 31.12.1998 r. zlikwidowano Komendę Rejonową PSP w Krakowie, a na jej miejsce od 01.01.1999 r. utworzono Komendę Miejską PSP w Krakowie. Rejonem swego działania nowo powstała komenda objęła miasto Kraków oraz powiat krakowski. Na terenie jej działania znalazło się 5 dotychczasowych krakowskich jednostek ratowniczo-gaśniczych, JRG Szkoły Aspirantów PSP oraz JRG w Skawinie, mająca swą siedzibę przy ul. Piłsudskiego 20. Nastąpiły również zmiany w strukturze Komendy Miejskiej. Powstały: Wydział Techniczny, Wydział Finansowy, Wydział Kwatermistrzowski, Wydział Organizacyjno-Kadrowy, oraz Wydział Operacyjno-Szkoleniowy. Natomiast Wydział Kontrolno-Rozpoznawczy został z końcem 1999 r. przeniesiony z obiektów JRG 2 do Komendy przy ul. Westerplatte. Samodzielne Stanowisko d/s Obronnych oraz Samodzielne Stanowisko d/s BHP pozostało bez zmian.
Komendantem Miejskim PSP w Krakowie został st. bryg. Antoni Nawrot, na jego zastępców mianowano: bryg. Józefa Pękalę oraz bryg. Ryszarda Tarczyńskiego.
Na dowódców JRG podległych Komendzie Miejskiej PSP w Krakowie powołano:
- JRG 1 - kpt. Jacka Ambrożkiewicza,
- JRG 2 - st. kpt. Lesława Nędzkę,
- JRG 3 - st. kpt. Bogdana Malinowskiego,
- JRG 4 - kpt. Janusza Chawińskiego,
- JRG 5 - kpt. Jarosława Uchereka.
- JRG w Skawinie - kpt. Jerzego Bakalarza.
Nowo powstała komenda stała się jednostką znacznie bardziej niezależną finansowo, gdyż dysponuje własnym budżetem. Zarówno Komendant, jego zastępcy oraz wydziały zajmują pomieszczenia w budynku przy ul. Westerplatte. Stało się to możliwe dzięki temu, że Komenda Wojewódzka w 1999 r. przeniesiona została do nowych budynków przy JRG 3 na ul. Zarzecze 106, a proszowicka Komenda Powiatowa otrzymała pomieszczenia na terenie miasta Proszowice.
Na podstawie porozumienia między Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej, Ministrem Transportu i Gospodarki Wodnej oraz Polskimi Kolejami Państwowymi S.A. z dniem 01.07.2001 r. Komenda Miejska PSP w Krakowie przejęła likwidowaną Zakładową Straż Pożarną PKP Kraków Płaszów przy ul. Kolejowej 4 i nadała jej nazwę Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej nr 6. Objęła ona rejonem działania część obszaru dzielnicy Podgórze, dotychczas zabezpieczanego przez JRG 2 i JRG 4. We wrześniu 2001 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę nowej strażnicy dla tejże JRG przy ul. Aleksandry 2. Została ona uroczyście oddana do użytku dnia 24.06.2002 r. Na jej dowódcę mianowano kpt. Waldemara Grzesiaka.
W 2003 r. rozpoczęto budowę nowej JRG przy ul. Strzelców.