Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

Projekt pilotażowy Paszportyzacja polskiej żywności

Projekt pilotażowy Paszportyzacja polskiej żywności był realizowany przy merytorycznym wsparciu Centrum GovTech Polska w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz pod nadzorem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Celem pilotażu było dokonanie praktycznego sprawdzenia możliwości zbudowania jednego systemu IT monitorującego proces produkcji żywności w Polsce. Końcowym rezultatem jego realizacji była możliwość wygenerowania „paszportów” dla wołowiny, wieprzowiny i ziemniaka oraz udostępnienie uczestnikom rynku informacji potwierdzających autentyczność, jakość i bezpieczeństwo żywności.

Projekt powstał z inicjatywy uczestników łańcucha dostaw, w tym zrzeszonych w sześciu organizacjach branżowych reprezentujących rynki: wołowiny, wieprzowiny i ziemniaka, tj.: Polska Federacja Ziemniaka, Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Polskie Zrzeszenie Producentów Bydła Mięsnego, Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego oraz Związek Hodowców Polskiego Bydła Czerwonego. Wskazywali oni, że w obecnym otoczeniu rynkowym występuje szereg problemów, które ograniczają rozwój sektora rolno-spożywczego, tj. brak przejrzystości łańcucha dostaw, spadające zaufanie do produktu, przypadki zanieczyszczeń, fałszowania lub skażenia żywności, dużą liczbę pośredników oraz rosnące zapotrzebowanie na szybko i łatwo dostępne informacje o produkcie spożywczym.

Do projektu zostały włączone także podmioty będące bezpośrednimi uczestnikami łańcucha dostaw żywności: począwszy od producentów rolnych, zakłady przetwórcze (rzeźnie, zakłady rozbioru, ubojowe, porcjowania, pakowanie) po firmy transportowe i magazynujące.

W prace na jego rzecz zaangażowane były także instytucje administracji publicznej sprawujące nadzór nad realizacją zadań i procesów zapewniających bezpieczeństwo i jakość żywności, w tym w szczególności: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Główny Inspektorat Sanitarny, Główny Inspektorat Transportu Drogowego, Główny Inspektorat Weterynarii, Główny Urząd Miar, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych i Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza.

Pilotaż przeprowadzono w dwóch etapach:

• Etap I - obejmował prace badawcze, w ramach których dokonano charakterystyki rynków objętych pilotażem, analizy systemów i zawartości danych referencyjnych oraz możliwości pozyskiwania danych od podmiotów administracji publicznej, analizy procesów, analizy potrzeb i korzyści dla interesariuszy, a także sformułowano wnioski i kierunki dalszych prac;
• Etap II - obejmował badania technologii przechowywania i przetwarzania dużych zbiorów danych na potrzeby „paszportu” z wykorzystaniem pilotażowego systemu IT, będącego narzędziem wytworzonym w ramach pilotażu wraz z niezbędnymi interfejsami, implementacją technologii zbierania danych od uczestników pilotażu, weryfikacji danych w oparciu o dane referencyjne i narzędziami do generowania „paszportów”. Ponadto, w ramach etapu II do uczestników pilotażu dostarczony został sprzęt komputerowy oraz urządzenia i oprogramowanie, tzw. systemy branżowe oraz przeprowadzone zostały instalacje i instruktaże umożliwiające zbieranie danych  o procesie produkcyjnym. Przeprowadzono także badania satysfakcji oraz potrzeb i korzyści dla producentów żywności, podmiotów administracji publicznej oraz konsumentów.

 

Korzyści z Paszportyzacji polskiej żywności

Korzyści z „paszportyzacji” to przede wszystkim: zwiększenie wiarygodności polskiej żywności, zarówno na rynku polskim, jak i za granicą, poprzez dostarczenie transparentnych i niepodważalnych informacji o kluczowych etapach produkcji w łańcuchu żywnościowym.

Wartością dodaną może być także wzmocnienie pozycji konkurencyjnej i wizerunku rodzimych produktów rolno-spożywczych. W konsekwencji powinno się to przełożyć na zwiększenie eksportu polskich produktów żywnościowych, w tym także uzyskanie wyższych cen.

„Paszportyzacja” może także ograniczyć przypadki fałszowania i marnotrawienia żywności, co w dzisiejszych czasach jest niezwykle istotną kwestią w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.

Wnioski z pilotażu Paszportyzacji polskiej żywności

1. Pilotaż okazał się niezwykle cennym doświadczeniem dla projektu Paszportyzacji polskiej żywności, w tym dla sformułowania rekomendacji dotyczących budowy docelowego systemu IT;
2. Pilotaż, oparty na pilotażowym systemie IT, potwierdził, że projekt jest innowacyjny i unikalny. W podobnym zakresie nie ma odpowiedników w skali całej Unii Europejskiej;
3. Pilotaż pokazał braki w integracji systemów administracji w obszarze rolnictwa. Potwierdził, że wiele z nich to niefunkcjonalne i niekompatybilne systemy IT;
4. W ramach pilotażu zidentyfikowano rynki, kluczowe z punktu widzenia znaczenia gospodarczego.

 

Oznacza to, że jest konieczna budowa jednego docelowego systemu IT dla różnych produktów żywnościowych/różnych rynków.

Podsumowując, pilotażowy projekt Paszportyzacji polskiej żywności i jego efekty potwierdzają, że przedsięwzięcie (projekt) polegające na budowie i wdrożeniu docelowego systemu IT jako jednego wspólnego systemu IT dla wielu rynków i produktów jest wykonalne, celowe i opłacalne.

Pilotaż potwierdził również, że przy zastosowaniu narzędzia jakim jest pilotażowy system IT, istnieje możliwość wygenerowania pełnego zakresu „paszportu” dla mięsa wołowego, wieprzowego oraz ziemniaków. Tym samym zyskano pewność, że udostępnienie uczestnikom rynku informacji potwierdzających autentyczność, jakość i bezpieczeństwo żywności jest wykonalne.

Wygenerowany „paszport” dla produktów żywnościowych objętych pilotażem stanowi połączenie danych z procesu produkcji, praktyk stosowanych przez producentów rolnych oraz danych będących w gestii administracji publicznej sprawującej nadzór nad bezpieczeństwem i jakością żywności.

Wnioski na przyszłość

1. Docelowy system powinien być implementowany na tych rynkach, w których najważniejszym czynnikiem konkurencyjnym nie jest jak najbardziej korzystna cena, ale raczej jakość, wiarygodność pochodzenia, itp. Do tych rynków można zaliczyć w pierwszej kolejności rynek wołowiny;
2. Wdrożenie Paszportyzacji polskiej żywności dla rynku wieprzowiny, rozumianego jako cały rynek nie powinno być rekomendowane.

Zasadność wdrożenia projektu powinna być przedmiotem analizy i decyzji w ramach przygotowywania strategii odbudowy i rozwoju sektora wieprzowiny i przemysłu mięsnego. Obecnie rozwiązania związane z paszportyzacją mogą być rekomendowane dla producentów świadomie decydujących się na udział po osobiście przeprowadzonym rachunku ekonomicznym takiego zaangażowania;

3. W przypadku rynku ziemniaka budowa docelowego systemu IT byłaby stosunkowo prosta i stanowiłaby wsparcie.

Na tym rynku ważniejsze są przyzwyczajenia, niż rzeczywista ocena jakości czy pochodzenia w formie paszportu. Wydaje się, że w przypadku ziemniaka paszportyzacja byłaby na pewno istotna w kontekście przetwórstwa (np. na frytki, pokarmy dla niemowląt, etc.);

4. Pilotaż jednoznacznie wskazał, że nie jest problemem technicznym ani technologicznym zbudowanie jednego docelowego systemu IT dla różnych rynków – wyzwaniem będą kwestie organizacyjne, kwestie współpracy i współdziałania.

Stąd konieczne jest właściwe umocowanie Paszportyzacji polskiej żywności w strukturze administracji rządowej oraz wyznaczenie lidera w randze umożliwiającej podejmowanie decyzji w ramach sektora rolnego;

5. Projekt wymaga rzeczywistego zaangażowania i cyfrowej transformacji po stronie administracji publicznej z obszaru rolnictwa oraz bezpieczeństwa i jakości żywności;
6. Przed wdrożeniem docelowego systemu IT niezbędne będzie przeprowadzenie prac legislacyjnych.

Konieczne jest stworzenie odrębnych przepisów, które powinny zawierać określenie zasad prowadzenia docelowego systemu IT, prawa i obowiązki (w tym kompetencje) podmiotów przekazujących informacje i dane osobowe w jego ramach, zasady udostępniania informacji znajdujących się w docelowym systemie IT;

7. Docelowy system IT będzie użyteczny tylko wtedy, gdy rolnicy, producenci będą w nim uczestniczyć, a społeczeństwo/konsumenci będą z niego korzystać.

W związku z tym, konieczne jest zaplanowanie i przeprowadzenie kampanii zwiększającej społeczną świadomość oraz pokazującej wprost potencjalne zyski dla konsumentów, a także producentów żywności.

Podsumowując, docelowy projekt stanowić będzie olbrzymi impuls do cyfryzacji, szeroko pojętej innowacyjności, będzie inspiracją do wdrożenia i stosowania na szeroką skalę bardzo korzystnych, nowoczesnych rozwiązań, których w rolnictwie bardzo szybko przybywa dzięki upowszechnieniu, niedostępnych do niedawna, najnowszych technologii. Paszportyzacja może wykreować nowe standardy w zakresie certyfikacji żywności, a polskim firmom może zapewnić status liderów w ich kreowaniu i wdrażaniu.

Więcej informacji na temat projektu pilotażowego Paszportyzacji polskiej żywności oraz raport końcowy z pilotażowego projektu Paszportyzacji polskiej żywności są dostępne tutaj: www.gov.pl/web/kowr/paszportyzacja-polskiej-zywnosci.