Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa jest państwową osobą prawną, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności w odniesieniu do nieruchomości przekazanych do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, określone w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a także w innych przepisach i dokumentach, wyznaczających kierunki i zakres działania KOWR oraz realizacji założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa, zwłaszcza na rzecz wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej.

W ramach określonego w art. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ustawowego stosunku powiernictwa, KOWR uzyskał kompetencję do wykonywania we własnym imieniu praw Skarbu Państwa w odniesieniu do, stanowiącego własność Skarbu Państwa, mienia Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa występuje w obrocie prawnym samodzielnie, jako odrębny jego uczestnik (osoba prawna).

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa kontynuuje działalność Agencji Nieruchomości Rolnych następczyni Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w zakresie gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa z uwzględnieniem regulacji zawartych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa została powołana w październiku
1991 r. mocą ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa po to, aby przejąć, zrestrukturyzować i sprywatyzować mienie po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych, nieruchomości rolne Państwowego Funduszu Ziemi, a także inne mienie stanowiące własność Skarbu Państwa. Ponadto na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników Agencja została także zobowiązana do przejmowania na własność Skarbu Państwa nieruchomości rolnych, wchodzących w skład gospodarstw rolnych, na wniosek właścicieli, którzy mają ustalone prawo do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników. Do końca 1995 r, kiedy zasadnicza część tego zadania została zrealizowana, Agencja przejęła do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa około 4 414 tys. ha, z których ponad 83 % pochodziło z 1 666 zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej (ppgr) o przeciętnej powierzchni   2 250 ha.

Przejęte państwowe gospodarstwa rolne podlegały restrukturyzacji, w ramach której m.in. wydzielano do zaoferowania w drodze sprzedaży lub dzierżawy zarówno większe obszarowo nieruchomości posiadające bazę budynkową, jak też grunty niezabudowane, służące głównie powiększaniu istniejących gospodarstw indywidualnych. Restrukturyzacja prowadziła również do wydzielenia gruntów na inne cele, np. gruntów niezbędnych gminom na realizację zadań własnych, czy też gruntów nierolnych. Opracowywane programy restrukturyzacji przedstawiające sposób zagospodarowania mienia pochodzącego z byłych ppgr, przedkładane były do zaopiniowania gminom oraz konsultowane z organizacjami społeczno-zawodowymi rolników.

 

 

Od 1992 roku, tj. od początku działalności dawnej Agencji Nieruchomości Rolnych – obecnie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa - do 30 września 2024 r. przejęto do Zasobu WRSP 4 761 437 ha gruntów, z czego trwale rozdysponowano 3 430 066 ha. W ramach sprzedaży i odpłatnego przekazania rozdysponowano 2 738 690 ha. Nieodpłatnie przekazano uprawnionym podmiotom 691 376 ha gruntów Zasobu, z czego samorządom terytorialnym 61 270 ha, Lasom Państwowym 156 441 ha, kościelnym osobom prawnym 90 394 ha i podmiotom uprawnionym w trybie ustawy „Prawo wodne” 250 994 ha.

Stan gruntów pozostających w Zasobie WRSP na 30 września 2024 r. wynosił ogółem 1 331 370 ha, z czego grunty znajdujące się w dzierżawie stanowiły 1 058 037 ha, w zarządzie 16 702 ha, użytkowaniu wieczystym 52 113 ha, dożywotnim użytkowaniu 1 874 ha, bezumownym korzystaniu 7 678 ha. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP nieposiadających kwalifikacji sposobu rozdysponowania wynosiła 162 384 ha, a powierzchnia gruntów obcych w Zasobie WRSP (tj. gruntów, które z mocy prawa przeszły w gestię innych podmiotów, lecz pozostają w ewidencji Zasobu do czasu ich protokólarnego przekazania tym podmiotom) wynosiła 25 653 ha. Stan Zasobu WRSP po odjęciu gruntów obcych wynosił 1 305 717 ha.

 

 

 

 

Głównym kierunkiem nietrwałego rozdysponowania i zagospodarowania nieruchomości Zasobu WRSP jest dzierżawa. Dzierżawa nieruchomości rolnych cieszy się dużym zainteresowaniem, gdyż jest to dogodny sposób użytkowania gruntów i budynków, niewymagający angażowania dużych środków finansowych, jak ma to miejsce przy nabywaniu nieruchomości. Wydzierżawienie nieruchomości Zasobu WRSP następuje w trybie przetargowym (przede wszystkim w drodze przetargów ograniczonych dla rolników indywidualnych) lub w trybie bezprzetargowym (w przypadkach określonych w ustawie).

Według stanu na 30 września 2024 r. w dzierżawie pozostawało 1 058,0 tys. ha (tj. 79% powierzchni pozostającej w Zasobie WRSP) na podstawie zawartych 70,7 tys. umów dzierżawy.

 

W okresie 1 stycznia – 30 września 2024 r. wydzierżawiono ogółem 33 778 ha gruntów Zasobu WRSP, na podstawie 3 053 zawartych umów, z czego 95 % w trybie przetargowym.

 

 

Według stanu na dzień 30 września 2024 r. w ogólnej powierzchni gruntów Zasobu WRSP pozostawało do rozdysponowania 162,4 tys. ha. Dokonana w jednostkach terenowych szacunkowa ocena przydatności tych gruntów do różnych celów (wg stanu na 30 czerwca 2024 r.) wskazała, że znaczna część gruntów - 73%, może być sprzedana lub wydzierżawiona kontrahentom KOWR na cele związane z produkcją rolną z tym, że większość z tych gruntów jest o niskiej przydatności rolniczej i znacznym rozdrobnieniu. Kolejne grunty - 16%, określono jako kwalifikujące się do wykorzystania w celach nierolniczych - zwłaszcza pod zalesienia i budownictwo, a także na cele rekreacji i związane z ochroną przyrody. Dla pozostałych gruntów - 11%, nie zdefiniowano możliwych kierunków ewentualnego wykorzystania. Ocenia się, że znaczna część tych gruntów charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem oraz innymi niekorzystnymi cechami (np. nieuregulowane stosunki wodne, zakamienione, położenie na skarpach, urwiskach, między wałami przeciwpowodziowymi, itp.).

 

 

 

 

Średnia cena sprzedaży gruntów rolnych z Zasobu WRSP uzyskana w trzech (I-III) kwartałach 2024  roku wyniosła  54 573 zł za 1 ha i jest  o blisko 3% wyższa w stosunku do średniej ceny uzyskanej w analogicznym okresie 2023 roku.

Ceny określono na podstawie zawartych w tym okresie 2 909 umów sprzedaży i  sprzedanych  2 239 ha  (dla których badano ceny).

 

 

 

Najwyższe średnie ceny w pierwszych trzech kwartałach 2024 r. osiągnięto w województwie pomorskim - 89,5 tys. zł/ha i podkarpackim - 81,3 tys. zł/ha. Najniższe – w lubelskim - 24,4 tys. zł/ha.

Tabela 3. Ceny sprzedaży gruntów z Zasobu WRSP wg grup obszarowych (w zł/ha) w I-III kwartałach 2024 r. w podziale na województwa

Z analizy cen nieruchomości w poszczególnych grupach obszarowych wynika, że najwyższe średnie ceny uzyskiwano dla nieruchomości o powierzchni w grupie obszarowej do    2 ha – 68,0 tys. zł. za 1 ha (2 199 umów), następnie w grupie 10,01 - 99,99 ha – 55,4 tys. zł. za 1 ha (44 umowy) i w grupie 2,01 - 9,99 ha - 47,4 tys. zł. za 1 ha (64 umowy). Transakcje dotyczące działek o powierzchni do 2 ha stanowiły 95,0% liczby badanych umów sprzedaży gruntów rolnych Zasobu.

 

 

 

• Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2024 r., poz.589, poz.1089 i poz.1230),
• Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2024 r., poz. 423),
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 801 i poz.1230),
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz.U. z 2024 r., poz. 700),
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz.U. poz. 624 i poz.1503).