Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa jest państwową osobą prawną, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności w odniesieniu do nieruchomości przekazanych do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, określone w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a także w innych przepisach i dokumentach, wyznaczających kierunki i zakres działania KOWR oraz realizacji założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa, zwłaszcza na rzecz wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej.

W ramach określonego w art. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ustawowego stosunku powiernictwa, KOWR uzyskał kompetencję do wykonywania we własnym imieniu praw Skarbu Państwa w odniesieniu do, stanowiącego własność Skarbu Państwa, mienia Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa występuje w obrocie prawnym samodzielnie, jako odrębny jego uczestnik (osoba prawna).

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa kontynuuje działalność Agencji Nieruchomości Rolnych następczyni Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w zakresie gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa z uwzględnieniem regulacji zawartych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa została powołana w październiku 1991 r. mocą ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa po to, aby przejąć, zrestrukturyzować i sprywatyzować mienie po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych, nieruchomości rolne Państwowego Funduszu Ziemi, a także inne mienie stanowiące własność Skarbu Państwa. Ponadto na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników Agencja została także zobowiązana do przejmowania na własność Skarbu Państwa nieruchomości rolnych, wchodzących w skład gospodarstw rolnych, na wniosek właścicieli, którzy mają ustalone prawo do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników. Do końca 1995 r, kiedy zasadnicza część tego zadania została zrealizowana, Agencja przejęła do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa około 4 414 tys. ha, z których ponad 83 % pochodziło z 1 666 zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej (ppgr) o przeciętnej powierzchni   2 250 ha.

Przejęte państwowe gospodarstwa rolne podlegały restrukturyzacji, w ramach której m.in. wydzielano do zaoferowania w drodze sprzedaży lub dzierżawy zarówno większe obszarowo nieruchomości posiadające bazę budynkową, jak też grunty niezabudowane, służące głównie powiększaniu istniejących gospodarstw indywidualnych. Restrukturyzacja prowadziła również do wydzielenia gruntów na inne cele, np. gruntów niezbędnych gminom na realizację zadań własnych, czy też gruntów nierolnych. Opracowywane programy restrukturyzacji przedstawiające sposób zagospodarowania mienia pochodzącego z byłych ppgr, przedkładane były do zaopiniowania gminom oraz konsultowane z organizacjami społeczno-zawodowymi rolników.

 

 

Od 1992 roku, tj. od początku działalności dawnej Agencji Nieruchomości Rolnych – obecnie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa - do 31 stycznia2024 r. przejęto do Zasobu WRSP 4 762 032 ha gruntów, z czego trwale rozdysponowano 3 432 942 ha. W ramach sprzedaży i odpłatnego przekazania rozdysponowano 2 740 420 ha. Nieodpłatnie przekazano uprawnionym podmiotom 692 522 ha gruntów Zasobu, z czego samorządom terytorialnym 61 632 ha, Lasom Państwowym 156 652 ha, kościelnym osobom prawnym 90 394 ha i podmiotom uprawnionym w trybie ustawy „Prawo wodne” 251 374 ha.

Stan gruntów pozostających w Zasobie WRSP na 31 stycznia2025 r. wynosił ogółem 1 329 090 ha, z czego grunty znajdujące się w dzierżawie stanowiły 1 048 696 ha, w zarządzie 16 855 ha, użytkowaniu wieczystym 52 120 ha, dożywotnim użytkowaniu 1 854 ha, bezumownym korzystaniu 7 214 ha. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP nie posiadających kwalifikacji sposobu rozdysponowania wynosiła 173 921 ha, a powierzchnia gruntów obcych w Zasobie WRSP (tj. gruntów, które z mocy prawa przeszły w gestię innych podmiotów, lecz pozostają w ewidencji Zasobu do czasu ich protokólarnego przekazania tym podmiotom) wynosiła 25 491 ha. Stan Zasobu WRSP po odjęciu gruntów obcych wynosił 1 303 599 ha.

 

 

 

 

Głównym kierunkiem nietrwałego rozdysponowania i zagospodarowania nieruchomości Zasobu WRSP jest dzierżawa. Dzierżawa nieruchomości rolnych cieszy się dużym zainteresowaniem, gdyż jest to dogodny sposób użytkowania gruntów i budynków, niewymagający angażowania dużych środków finansowych, jak ma to miejsce przy nabywaniu nieruchomości. Wydzierżawienie nieruchomości Zasobu WRSP następuje w trybie przetargowym (przede wszystkim w drodze przetargów ograniczonych dla rolników indywidualnych) lub w trybie bezprzetargowym (w przypadkach określonych w ustawie).

Według stanu na 31 stycznia 2025 r. w dzierżawie pozostawało 1 048,7 tys. ha (tj. 79% powierzchni pozostającej w Zasobie WRSP) na podstawie zawartych 70,4 tys. umów dzierżawy.

 

W okresie 1 stycznia – 31 stycznia 2025 r. wydzierżawiono ogółem 7 153 ha gruntów Zasobu WRSP, na podstawie 258 zawartych umów, z czego 50 % w trybie przetargowym.

 

 

Według stanu na dzień 31 stycznia 2025 r. w ogólnej powierzchni gruntów Zasobu WRSP pozostawało do rozdysponowania 173,9 tys. ha. Dokonana w jednostkach terenowych szacunkowa ocena przydatności tych gruntów do różnych celów (wg stanu na 31 grudnia 2024 r.) wskazała, że znaczna część gruntów - 75%, może być sprzedana lub wydzierżawiona kontrahentom KOWR na cele związane z produkcją rolną z tym, że większość z tych gruntów jest o niskiej przydatności rolniczej i znacznym rozdrobnieniu. Kolejne grunty - 15%, określono jako kwalifikujące się do wykorzystania w celach nierolniczych - zwłaszcza pod zalesienia i budownictwo, a także na cele rekreacji i związane z ochroną przyrody. Dla pozostałych gruntów - 10%, nie zdefiniowano możliwych kierunków ewentualnego wykorzystania. Ocenia się, że znaczna część tych gruntów charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem oraz innymi niekorzystnymi cechami (np. nieuregulowane stosunki wodne, zakamienione, położenie na skarpach, urwiskach, między wałami przeciwpowodziowymi, itp.).

 

 

 

 

Średnia cena sprzedaży gruntów rolnych z Zasobu WRSP uzyskana w  2024  roku wyniosła  54 873 zł za 1 ha i jest  o  5% niższa w stosunku do średniej ceny uzyskanej w 2023 roku.

Ceny określono na podstawie zawartych w tym okresie 3 074 umów sprzedaży i  sprzedanych  3 677 ha  (dla których badano ceny).

 

 

 

Najwyższe średnie ceny w pierwszych trzech kwartałach 2024 r. osiągnięto w województwie pomorskim - 89,5 tys. zł/ha i podkarpackim - 81,3 tys. zł/ha. Najniższe – w lubelskim - 24,4 tys. zł/ha.

Tabela 3. Ceny sprzedaży gruntów* z Zasobu WRSP wg grup obszarowych (w zł/ha) w 2024 r. w podziale na województwa

Z analizy cen nieruchomości w poszczególnych grupach obszarowych wynika, że najwyższe średnie ceny uzyskiwano dla nieruchomości o powierzchni w grupie obszarowej do 2 ha - 67,4 tys. zł/ha (2 918 umowy sprzedaży), następnie w grupie 10,00 - 99,99 ha - 54,1 tys. zł/ha ( 55 umów sprzedaży) i w grupie  2,01 – 9,99 ha  -  51,3 tys. zł/ha (97 umów sprzedaży). Transakcje dotyczące działek o powierzchni 2 ha stanowiły 95% liczby badanych umów sprzedaży gruntów rolnych Zasobu.

 

 

 

• Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2024 r., poz.589, poz.1089 i poz.1230),
• Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2024 r., poz. 423),
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 801 i poz.1230),
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz.U. z 2025 r., poz. 294),
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz.U. poz. 624 i poz.1503).