Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji

Trzy kategorie nieładu informacyjnego

• mis-informacja (misinformation)- myląca informacja jest rozpowszechniana niezależnie od tego, czy celem jest wprowadzenie w błąd, jej udostępnianie nie ma na celu spowodowania szkody;
  • przykłady: fałszywe powiązanie (false connection) np. nagłówek artykułu nie odzwierciedla treści; treść wprowadzająca w błąd (misleading content) np. przedstawienie komentarza jako faktu, wprowadzające w błąd wykorzystanie prawdziwej informacji w celu zobrazowania danego problemu lub danej osoby; satyra, parodia - przedstawianie zabawnych, ale fałszywych informacji tak jakby były prawdziwe.
• dezinformacja (disinformation)- rozpowszechnianie celowo wprowadzających w błąd lub stronniczych informacji;
  • przykłady: fałszywy kontekst (false context) np. treści zgodne z faktami są celowo udostępniane w fałszywym kontekście; treść podszywająca się (imposter content) - treść udaje pochodzącą z zaufanego źródła, na przykład poprzez wykorzystanie nazwy znanej agencji prasowej; treść zmanipulowana (manipulated content) - umyślne zniekształcenie informacji lub obrazów w celu wprowadzenia w błąd np. sensacyjny nagłówek w celu wywołania efektu „clickbait”; treść sfabrykowana (fabricated content) - całkowicie fałszywa treść stworzona w celu wprowadzenia w błąd i spowodowania szkody.
• mal-informacja (malinformation) - publiczne rozpowszechnianie informacji (często prywatnych) przy jednoczesnej zmianie kontekstu, daty lub godziny prawdziwej publikacji w celu wyrządzenia szkody innej osobie, organizacji, grupie, lub krajowi, np. celowe użycie - bez kontekstu - zdjęcia zmarłego dziecka-uchodźcy w celu wywołania nienawiści do określonej grupy etnicznej, której jest się przeciwnym.
  • Przykłady: „przecieki”; nękanie; nienawistna retoryka (tzw. hejt).

 

Rozwój technologiczny, w tym tzw. mediów społecznościowych sprawia, że dezinformację coraz trudniej odróżnić od rzetelnych, prawdziwych informacji. Jak podaje „Media Literacy Index 2019” obywatele krajów skandynawskich (Finlandia, Dania, Szwecja) mimo że mają największą wiedzę z zakresu świadomego i krytycznego korzystania z mediów cyfrowych oraz największą świadomość istnienia zjawiska dezinformacji to nie są odporni na to zjawisko i muszą stale podnosić swoje kompetencje w tym zakresie.

Cel Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO)

Pomimo wielu starań na poziomie europejskim i na poziomach krajowych, dezinformacji nie da się całkowicie wyplenić. Niezwykle istotne jest zatem nabywanie przez użytkowników mediów odporności na wpływ dezinformacji oraz wyposażanie ich w narzędzia służące edukacji medialnej, np. umiejętności wyszukiwania informacji w oparciu o sprawdzone źródła, weryfikację faktów oraz ich analizę i ocenę. Wsparcia w tym obszarze ma udzielać EDMO i jego regionalne ośrodki.   

Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) rozpoczęło działalność 1 czerwca 2020 r. Zarówno EDMO, jak i jego regionalne ośrodki, tzw. huby są finansowane z unijnego instrumentu finansowego „Łącząc Europę”. Głównym zadaniem EDMO jest przeciwdziałanie dezinformacji poprzez strategiczne i kompleksowe planowanie i wspieranie walki z fake newsami w krajach europejskich.

EDMO jako centrala ma stać się docelowo platformą umożliwiającą i ułatwiającą współpracę i wymianę wiedzy, doświadczeń, praktyk między badaczami i weryfikatorami faktów w Europie oraz koordynującą wspólne działania na poziomie strategicznym UE i EOG.

Regionalne ośrodki EDMO

Dotychczas powstało 8 ośrodków regionalnych. Skupiają naukowców, weryfikatorów faktów, medioznawców, praktyków, dziennikarzy i innych profesjonalistów z zakresu edukacji medialnej. Mają tworzyć sieć współpracy  zdolną do:

• wykrywania kampanii dezinformacyjnych, tworzenia treści wspierających media ogólnokrajowe i lokalne oraz władze publiczne w demaskowaniu szkodliwych kampanii dezinformacyjnych;
• organizowania działań związanych z podnoszeniem świadomości oraz zdolności krytycznego korzystania z mediów na poziomie krajowym i międzynarodowym;
• zapewniania wsparcia organom krajowym w zakresie monitorowania praktyk platform internetowych i ekosystemu mediów cyfrowych.

Nazwa	Jednostka koordynująca	Uczestniczące kraje
Ireland Hub	Dublin City University	IE
EDMO BE/NL	Stichting Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid	BE/NL
Central European Digital Media Observatory (CEDMO)	UNIVERZITA KARLOVA	SK, CZ, PL
IBERIFIER	Universidad de Navarra	SP, PT
NORDIS - NORdic observatory for digital media and information DISorders	Aarhus Universitet	DK, SE, NO, FI
Belgium-Luxembourg Research Hub on Digital Media and Disinformation	Vrije Universiteit Brussel	BE, LUX
DE FACTO Observatory of Information Fondation	Nationale des Sciences Politiques	FR
Italian Digital Media Observatory	Luiss Libera Università Internazionale degli Studi Sociali Guido Carli	IT

 

Na obecnym etapie w przedsięwzięciu nie uczestniczą jeszcze kraje bałtyckie: ES,LT,LV, a także DE, AT oraz kraje południowo-wschodnie: HU, RO, BG,HR,SI. Docelowo, huby regionalne mają objąć wszystkie kraje UE/EOG.

Jednym z pierwszych zadań ośrodków regionalnych ma być opracowanie narzędzi do badania zjawiska dezinformacji.  Ośrodki te chcą prowadzić badania wśród uczniów i nauczycieli w celu zrozumienia, na ile potrafią oni radzić sobie ze zjawiskiem dezinformacji, rozpoznawać informacje nieprawdziwe, jak je weryfikują i na czym opierają swoje opinie i osądy. Na podstawie uzyskanych wyników będą planowane kampanie społeczne (w tym multimedialne), zajęcia dla uczniów i treningi dla nauczycieli ukierunkowane na podnoszenie kompetencji z zakresu korzystania z mediów.

CEDMO (Central European Digital Media Observatory)

CEDMO powstało z inicjatywy Uniwersytetu Karola w Pradze oraz Politechniki Czeskiej i będzie współfinansowane m.in. z czeskiego Krajowego Planu Odbudowy. Uniwersytet Karola będzie pełnił funkcję koordynatora projektu.

Poszczególni członkowie CEDMO odpowiedzialni  są za różne części projektu:

• rozwój infrastruktury technicznej  ̶  Athens Technology Center (ATC),
• reakcje na dezinformacje i codzienne sprawdzanie faktów  ̶  Agence France-Press, Demagog.cz (Czechy), Konkret24 (Polska) i infosecurity.sk (Słowacja),

• metody i narzędzia cyfrowe usprawniające i przyspieszające walkę z fake newsami zostaną opracowane przez naukowców, którzy mają doświadczenie w zakresie sztucznej inteligencji, neurolingwistycznego programowania (NLP) i uczenia maszynowego ̶  Kempelen Institute of Intelligent Technologies (KInIT) (Słowacja) i Politechnikę Czeską,
• badania nad wpływem dezinformacji na społeczeństwo – socjologowie i badacze mediów z Uniwersytetu Karola (Czechy), Uniwersytetu im. Cyryla i Metodego (Słowacja), Uniwersytetu SWPS (Polska) oraz podwykonawcy z Collegium Civitas (Polska) i Palacky University (Czechy).

Uniwersytet SWPS będzie zaangażowany w przygotowanie większości raportów badawczych, a także będzie prowadził projekty edukacyjne zwiększające świadomość dotyczącą fake newsów oraz promujące standardy ich weryfikacji.

Przydatne linki:

https://edmo.eu/

https://www.eui.eu/news-hub?id=national-edmo-hubs-announced

https://fsv.cuni.cz/en/news/central-european-digital-media-observatory-cedmo-will-be-located-faculty-social-sciences

https://swps.pl/uczelnia/aktualnosci-uniwersytet-swps/23617-uniwersytet-swps-dolacza-do-edmo