Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej

W 2019 roku zostało opublikowane drugie wydanie „Urzędowego wykazu polskich nazw geograficznych świata”, opracowania przygotowanego przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej działającą przy Głównym Geodecie Kraju. Publikacja ta zawiera zalecane przez Komisję polskie nazwy obiektów geograficznych położonych poza Polską, czyli polskie egzonimy. Podano w niej polskie nazwy dla 13 599 obiektów geograficznych. Nie uwzględniono w niej jednak nazw budowli, takich jak świątynie, klasztory i inne miejsca kultu, forty, twierdze, zamki, mosty, dworce, lotniska, a także nazw ulic, placów, cmentarzy, nekropolii i parków miejskich (nazwy te można zaliczyć do urbanonimów). „Wykaz polskich nazw budowli i innych obiektów miejskich” jest suplementem do „Urzędowego wykazu polskich nazw geograficznych świata” zawierającym usystematyzowane nazwy tego rodzaju obiektów.

W wykazie uwzględniono obiekty, dla których zalecane są polskie nazwy, takie jak wieża Eiffla, Koloseum, piramida Cheopsa, świątynia Szmaragdowego Buddy, Biały Dom. W przypadku niektórych obiektów w publikacjach spotykane są zarówno nazwy całkowicie spolszczone, jak i oryginalne, ewentualnie z przetłumaczonym terminem rodzajowym. W takich przypadkach egzonim uwzględniano tylko wówczas, gdy stosowanie polskiej nazwy dominuje. Gdy dominuje używanie nazwy oryginalnej (np. katedra Notre-Dame, a nie katedra Najświętszej Marii Panny w Paryżu, Ponte Vecchio, a nie most Złotników lub Stary Most we Florencji) w wykazie taki obiekt został pominięty, gdyż Komisja nie zaleca dla niego egzonimu. Pominięto także szereg znanych nazw, w których spolszczony jest wyłącznie termin rodzajowy, np. pałac Buckingham (Buckingham Palace), pałac Sanssouci (Schloss Sanssouci) – tłumaczenie na język polski terminu rodzajowego może być, w razie potrzeby, dokonywane ad hoc.

Publikacja uwzględnia uchwały Komisji podjęte do dnia 12 czerwca 2024 roku. W wykazie podano polskie nazwy dla 1691 obiektów z obszaru 133 państw i terytoriów. Podstawowym kryterium doboru obiektów była ich popularność i znaczenie kulturowe. Z oczywistych powodów ta popularność i znaczenie są rozpatrywane z polskiej perspektywy, stąd dominacja obiektów z obszaru Europy, a w Europie duża reprezentacja obiektów z terenów dawniej należących do Polski.

Dla wymienionych w wykazie obiektów geograficznych podane zostały nazwy dwóch rodzajów: nazwy polskie (egzonimy) oraz odpowiadające im nazwy oryginalne (endonimy – nazwy w językach używanych na obszarze, gdzie dany obiekt się znajduje). Należy podkreślić, że Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej standaryzuje wyłącznie polskie nazwy, nie zajmuje się zaś standaryzacją nazw oryginalnych, zwłaszcza że w odróżnieniu od obiektów geograficznych, budowle często nie mają nazwy formalnie ustalonej, a stosowane są dla nich nazwy obiegowe lub potoczne, czasami nawet zarządcy danej budowli w oficjalnych dokumentach stosują różne nazwy lub różne formy zapisu jednej nazwy.

Wykaz podzielony został na sześć części (rozdziałów) odpowiadających tradycyjnie wydzielanym częściom świata (Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Australii i Oceanii). W rozdziałach nazwy zamieszczono według uporządkowanych alfabetycznie państw i terytoriów niesamodzielnych. Nazwy obiektów geograficznych z obszarów poszczególnych państw lub terytoriów ułożono z podziałem na 16 kategorii. Hasła odnoszące się do poszczególnych obiektów geograficznych zawierają na początku nazwę spolszczoną. Następnie podana jest forma dopełniacza i miejscownika nazwy, ewentualnie informacja o braku odmiany danej nazwy, a także przymiotnik, o ile od danej nazwy jest tworzony. W dalszej części hasła podana jest nazwa oryginalna (endonim) w języku urzędowym – albo nazwy oryginalne, jeśli obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy. Dla nazw w językach posługujących się pismami niełacińskimi podano zarówno zapis oryginalny, jak i zlatynizowany (przekształcony na alfabet łaciński) zgodnie z zasadami, które Komisja zaleca do stosowania w Polsce dla nazw geograficznych z danego języka. W przypadku większości takich języków podano zapis zarówno w polskiej transkrypcji, jak i w transliteracji. Wyjątkiem jest tu kilka języków azjatyckich, dla których zalecono stosowanie tylko międzynarodowej latynizacji. Warto podkreślić, że zapis w polskiej transkrypcji nie oznacza, że mamy do czynienia z polską nazwą – pomimo zapisu polskimi literami nazwa pozostaje endonimem. Po nazwach zamieszczone zostały współrzędne geograficzne obiektu, przeważnie z dokładnością do jednej sekundy. Dla obiektów liniowych (dotyczy to przede wszystkim ulic) podano współrzędne obu krańców.

W niektórych przypadkach uwzględnione są polskie nazwy wariantowe lub polskie odpowiedniki nazw oficjalnych (zwłaszcza przy nazwach kościołów). W takich przypadkach nazwa pierwsza w kolejności jest tą, którą Komisja uważa za najwłaściwszą, uznając jednak pozostałe za dopuszczalne.

W nawiasach prostokątnych zostały umieszczone dodatkowe informacje i uwagi, takie jak: miejscowość, w której znajduje się dany obiekt, dodatkowa charakterystyka obiektu lub jego położenia, wybrane nazwy historyczne obiektu.

Na końcu publikacji zamieszczono skorowidz wszystkich uwzględnionych w wykazie polskich nazw, w tym także nazw historycznych.

Zobacz także:

Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata (zasadniczy wykaz egzonimów)