Polska w Nowej Zelandii

Rys historyczny

Oficjalnie historia Polaków w Nowej Zelandii rozpoczęła się w XVIII wieku, kiedy to w czasie drugiej podróży dookoła świata, na pokładzie H.M.S. Resolution (1772-1775) kapitanowi Jamesowi Cookowi towarzyszyli dwaj botanicy Johann (Jan) i jego syn Georg (Jerzy) Forsterowie - obaj pochodzenia polskiego. Pierwsza duża grupa polskich osadników przybyła do Nowej Zelandii statkiem Friedeburg, który przybył z Hamburga do Lyttelton 30 sierpnia 1872 r. Pierwsi Polacy osiedlili się w okolicy Christchurch. Pracowali ciężko, osuszając nieużytki, przekształcając je w ziemie uprawne. Kolejnym statkiem z polskimi pasażerami na pokładzie był Palmerston, który wpłynął do Port Chalmers 6 grudnia 1872 roku. Większość Polaków osiedliła się w regionie Otago, niedaleko Dunedin, a także w Taranaki na Wyspie Północnej, głównie w Inglewood.

Polska utrzymywała stosunki konsularne z Nową Zelandią już w latach 30-tych XX wieku. We wrześniu 1940 r. August Zaleski, Minister Spraw Zagranicznych Rządu na Uchodźstwie, przewidując znaczne fale migracji Polaków do Dominium Brytyjskiego, zaproponował utworzenie konsulatów w Australii i Nowej Zelandii. Zostały one otwarte w Sydney i Wellingtonie w 1941 r. Dr Kazimierz Wodzicki został mianowany Konsulem Generalnym w Nowej Zelandii.

Po ogłoszeniu amnestii przez ZSRR w 1941 r. i wobec decyzji o formowaniu się Wojska Polskiego na Uchodźstwie, wśród ludności cywilnej ewakuowanej do Iranu były dzieci. W odpowiedzi na apel Ligi Narodów, Nowa Zelandia zgodziła się przyjąć grupę 733 polskich dzieci, głównie sierot i półsierot oraz ich opiekunów do zakończenia wojny. Było to możliwe przede wszystkim dzięki zabiegom dyplomatycznym konsula K. Wodzickiego i jego małżonki Marii Wodzickiej.

Żołnierze polscy i nowozelandzcy walczyli wspólnie na kilku frontach II wojny światowej, w tym w Bitwie o Anglię (1940) i Bitwie pod Monte Cassino (1944). Nowozelandzcy piloci byli wśród zachodnich aliantów, którzy wspierali Polaków w Powstaniu Warszawskim w 1944 roku.

Stosunki dyplomatyczne z Rządem polskim na Uchodźstwie ustały w 1945 roku.

W 1966 r. otwarto w Wellingtonie Konsulat Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. 1 marca 1973 r. oficjalnie nawiązano stosunki dyplomatyczne między Polską a Nową Zelandią na poziomie ambasady. Od 1974 r. polski ambasador w Nowej Zelandii był akredytowany z Australii, a ambasada w Wellingtonie była kierowana przez chargé d’affaires a.i. W maju 1982 r. działalność Ambasady RP w Wellingtonie zawieszono, a polska reprezentacja dyplomatyczna została reaktywowana w Wellingtonie w marcu 1987 roku.

Współpraca polityczna w okresie III RP

Do końca lat 90. Ambasada RP w Wellingtonie, będąc w gestii resortu gospodarki (tzw. Biuro Radcy Handlowego Ambasady), kierowana była przez charge d’affaires. Od 2004 r. Ambasada RP w Wellingtonie (do tego czasu ambasador był akredytowany z Canberry) utrzymywana jest na poziomie ambasadora.  

Nowa Zelandia otworzyła Ambasadę w Warszawie w 2005 r. Do tego czasu ambasador akredytowany był z z Wiednia, a następnie z Berlina. W Nowej Zelandii funkcjonują dwa konsulaty kierowane przez konsulów honorowych: w Auckland (od 1999 roku) oraz w Christchurch (od 2011 roku).

Od 1 maja 2004 roku Polska nie wymaga wiz od obywateli Nowej Zelandii na pobyty turystyczne poniżej 90 dni, natomiast od 1 kwietnia 2005 roku Nowa Zelandia nie wymaga wiz od obywateli Polski na takich samych warunkach.

Utrzymywane są kontakty bilateralne na najwyższych szczeblach oraz na poziomie roboczym. Prowadzone są konsultacje polityczne na szczeblu wiceministrów spraw zagranicznych obu krajów. Pierwsza oficjalna wizyta Prezydenta RP Andrzeja Dudy w Nowej Zelandii odbyła się w sierpniu 2018 r. Oba kraje współpracują na szczeblu parlamentarnym. Marszałkowie Sejmu i Senatu oraz Przewodniczący Parlamentu Nowej Zelandii wymieniają regularne wizyty. W Parlamentach obu krajów działają Grupy Przyjaźni Międzyparlamentarnej. Oba kraje łączą przyjazne relacje, oparte na wspólnych wartościach: demokracji, systemu bezpieczeństwa, poszanowania praw człowieka, dobrego zarządzania. Polska i Nowa Zelandia współpracują na forach międzynarodowych, m.in. ONZ (oba kraje są członkami założycielami), OECD, WTO i ISAF / NATO (w lutym 2018 r. Nowa Zelandia i NATO podpisały indywidualny program partnerstwa i współpracy). Oba kraje są częścią spotkania Azja-Europa (ASEM) i Forum Regionalnego ASEAN (Nowa Zelandia i UE). 

Współpraca ekonomiczna ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju stosunków dwustronnych. Misje handlowe i oficjalne wizyty o charakterze gospodarczym wymieniane są od początku lat dziewięćdziesiątych. W 2009 r. Krajowa Izba Handlowa zorganizowała misję handlową przedstawicieli sektora kosmetycznego, farmaceutycznego, rolno-spożywczego, informatycznego i energetycznego. Nowozelandzka agencja promocji eksportu Trade and Enterprise odwiedziła Polskę w maju 2012 r. W kwietniu 2015 r. piętnaście polskich firm z sektora zielonych technologii odwiedziło Nową Zelandię, aby wziąć udział w targach Go Green Expo w Auckland. Polskie przedsiębiorstwa, nagrodzone w ramach programu GreenEvo, zaprezentowały nowe, wiodące ekologiczne technologie w obszarach takich jak oszczędność energii, gospodarka odpadami i wodą oraz energia odnawialna. Polski sektor mięsny, w tym producenci, reprezentanci Związku Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego oraz eksperci rynkowi, uczestniczyli w targach Fine Food w czerwcu 2016 r. w ramach kampanii European Meat - tradycja, jakość i smak.

W marcu 2015 r. powstało Polsko-Nowozelandzkie Stowarzyszenie Biznesowe POLANZ, pod patronatem Ambasadora RP, celem promocji współpracy między firmami z Polski i Nowej Zelandii oraz zachęcania i stymulowania zainteresowania wzajemnym handlem i inwestycjami.  

W ostatnim czasie wymiana handlowa między Polską a Nową Zelandią systematycznie rośnie. W ostatniej dekadzie Polska zanotowała nadwyżkę w handlu z Nową Zelandią. W polskim eksporcie do Nowej Zelandii dominują produkty przemysłu elektromaszynowego, leki, mięso wieprzowe i urządzenia elektryczne. Towarami nowozelandzkimi najczęściej importowanymi do Polski są mrożone ryby, nabiał, wino, wełna i jagnięcina. 

Dźwięki polskiej muzyki w Nowej Zelandii słyszane były na długo przed ustanowieniem oficjalnych relacji dyplomatycznych. Wielkie osobistości polskiej sceny muzycznej koncertowały w Nowej Zelandii od początku XX wieku,  w tym m.in. Edward Parlovitz, Andre Skalski, Ignacy Jan Paderewski, Ignacy Friedman, Stanisław Niedzielski, Witold Małcużyński. W latach 70-tych przybył tu Jerzy Grotowski ze swoim teatrem.  Dziś polscy muzycy angażują się w różnorodne projekty realizowane w Nowej Zelandii. Polscy dyrygenci prowadzili Nowozelandzką Orkiestrę Symfoniczną (Jacek Kaspszyk, Antoni Wit), artyści uczestniczyli w dużych międzynarodowych projektach, takich jak No Man's Land upamiętniający I wojnę światową (Jolanta Kossakowska i in.), festiwalach i kongresach (Trio Artura Dutkiewicza na Wellington Jazz Festival 2015, Kapela ze Wsi Warszawa na festiwalu WOMAD, Marcin Murawski w 44. Międzynarodowym Kongresie Altowiolowym w Wellingtonie). Polscy muzycy – pianiści i gitarzyści (Marek Pasieczny) mieli wiele okazji do prowadzenia warsztatów dla studentów Nowej Zelandii School of Music. Niektórzy z nich doświadczyli przywileju wykonania koncertu na fortepianie niegdyś należącym do Ignacego Jana Paderewskiego, który dziś znajduje się w Muzeum Muzycznym im. Whittakerów na wyspie Waiheke (Rafał Łuszczewski, Artur Dutkiewicz).  

Na zaproszenie Międzynarodowego Festiwalu Sztuki w 2010 r. teatr TR Warszawa zaprezentował TEOREMAT w reżyserii Grzegorza Jarzyny. Celem uświetnienia jubileuszu 250-lecia teatru publicznego w Polsce i 250 lat Teatru Narodowego w Warszawie, w październiku 2015 r. Ambasada RP w Wellingtonie zaprosiła aktorów teatru alternatywnego Scena Plastyczna Leszka Mądzika (Katolicki Uniwersytet Lubelski), którzy wykonali premierę „Mask” podczas festiwalu The Body Festival w Christchurch.  

Ambasada RP wspiera polskich pisarzy i tłumaczy odwiedzających Nową Zelandię, a także lokalnych twórców polskiego pochodzenia oraz autorów książek o Polsce, organizując premiery książek, konkursy i inne wydarzenia promocyjne.  

Polskie filmy są często prezentowane w Nowej Zelandii w ramach lokalnych festiwali oraz pojedynczych pokazów. Niezwykle popularny Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Nowej Zelandii coraz częściej wyświetla polskie produkcje. Nowe możliwości współpracy między Polską a Nową Zelandią niesie ze sobą umowa międzyrządowa o koprodukcji filmowej, podpisana w Warszawie w 2015 r. Nowozelandzki Festiwal Filmu Polskiego (wcześniej znany jako Festiwal Filmu Polskiego w Wellingtonie) organizowany jest od 2016 r. celem prezentacji bogatej oferty najnowszych produkcji polskiej kinematografii oraz klasycznych dzieł znanych i cenionych polskich reżyserów.  

Ambasada RP organizuje wystawy i pokazy prac polskich artystów oraz wystawy tematyczne dotyczące Polaków i sztuki polskiej (m.in. Joseph Conrad Korzeniowski, Czesław Miłosz, Polska Szkoła Plakatu). Regularnie odbywają się wystawy prezentujące polskie wydarzenia historyczne. Polscy projektanci odnoszą sukcesy w prestiżowych nowozelandzkich i międzynarodowych konkursach, takich jak World of Wearable Arts i iD Dunedin Fashion Week.  

Sport jest doskonałą platformą komunikacji między narodami. Polskie drużyny i indywidualni sportowcy regularnie reprezentują Polskę w rozgrywkach organizowanych w Nowej Zelandii, a Nowozelandczycy w wydarzeniach odbywających się na terenie Polski. 

Współpraca między polskimi a nowozelandzkimi instytucjami edukacyjnymi rozwija się z roku na rok. Na przestrzeni ostatnich kilku lat podpisano nowe umowy o współpracy, obserwuje się także intensyfikację wymiany wizyt studyjnych.  

Program wymiany studenckiej, z powodzeniem realizowany przez wiodącą i najstarszą szkołę biznesu w Polsce - Szkołę Główną Handlową w Warszawie (SGH) wraz z renomowanym Uniwersytetem Wiktorii w Wellingtonie (Victoria University of Wellington, VUW), opiera się na umowie przewidującej odbycie semestru studiów na uczelni partnerskiej. Zasadą programu jest uznanie studiów za granicą w ramach programu studiów na uczelni macierzystej. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie i Uniwersytet Otago wymieniają studentów w ramach sieci Partnerstwo w Zarządzaniu Międzynarodowym (PIM). Ponadto, od 2013 r. warszawska niepubliczna Akademia Leona Koźmińskiego prowadzi wymianę studentów z Politechniką Waikato w Hamilton. Wszystkie szkoły uczestniczą w programie ERASMUS +.  

W Nowej Zelandii dostępne są stypendia dla wybranych studentów, mające na celu wsparcie programu wymiany między SGH a VUW. Ponadto, Nagroda Valerie i Johna Roy-Wojciechowskich jest dostępna każdego roku dla studentów VUW z polskimi korzeniami, którzy planują studiować w warszawskiej SGH.  

W 2014 r. Polska dołączyła do kierowanej przez Nową Zelandię inicjatywy Globalnego Sojuszu w zakresie badań naukowych dotyczących gazów cieplarnianych.  

Polska i Nowa Zelandia przykładają dużą wagę do budowy relacji między think-tankami i organizacjami pozarządowymi. W lipcu 2015 r. podpisane zostało Memorandum o porozumieniu między Nowozelandzkim Instytutem Spraw Międzynarodowych (NZIIA) a Polskim Instytutem Spraw Międzynarodowych (PISM). Obie strony zgodziły się organizować wspólne konferencje i seminaria, konsultacje i wymianę ekspertów, wdrażanie wspólnych projektów badawczych oraz wymianę wyników badań i publikacji.  Podczas wizyty w Nowej Zelandii Prezydent RP Andrzej Duda wraz z Premier Nowej Zelandii Jacindą Ardern w sierpniu 2018 r. byli świadkami podpisania dwóch innych umów o partnerstwie – Memorandum o porozumieniu między Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Massey oraz Porozumienia o współpracy akademickiej pomiędzy Instytutem Stosunków Międzynarodowych przy Uniwersytecie Warszawskim a Centrum Studiów Strategicznych przy Uniwersytecie Wiktorii w Wellingtonie. 

Uznawalność kształcenia

Linki

Stowarzyszenie Polaków w Wellingtonie

Stowarzyszenie Polaków w Auckland

Stowarzyszenie Polaków w Christchurch

Dunedin - Polish Heritage of Otago and Southland Trust

Muzeum Polskiego Dziedzictwa

Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (email)

Polsko - Nowozelandzkie Stowarzyszenie Biznesu POLANZ

Portal poświęcony historii polskich imigrantów w Nowej Zelandii

Fundacja "Between The Waters - Polish Legacy in New Zealand"