Polska pomoc

WPWR jest dokumentem rządowym obejmującym całość polskiej Oficjalnej Pomocy Rozwojowej (ang. Official Development Assistance, ODA); stanowi kontynuację Wieloletniego programu współpracy rozwojowej na lata 2012-2015. Dokument precyzuje cele, obszary tematyczne i geograficzne polskiej współpracy rozwojowej oraz określa podstawowe zasady i formy udzielania pomocy za pośrednictwem instrumentów dwustronnych i wielostronnych. Na jego podstawie opracowywane są przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych roczne plany współpracy rozwojowej.

MSZ poddało ocenie WPWR w połowie okresu realizacji (mid-term). Badanie objęło cele i priorytety przyjęte, zrealizowane i realizowane lub oczekujące na realizację w ramach programu.

Przedstawione wnioski zostały sformułowane w oparciu o analizę dokumentów strategicznych i operacyjnych „Polskiej pomocy”, wywiady z przedstawicielami instytucji zaangażowanych w realizację polskiej współpracy rozwojowej, stanowiska wypracowane w trakcie warsztatów, a także analizy porównawcze dotyczące programowania wieloletniego stosowanego w innych krajach.

Priorytety tematyczne określone w Wieloletnim programie współpracy rozwojowej na lata 2016-2020 wpisują się w cele nadrzędne określone w Ustawie z dnia 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej. Dokument obejmuje pomoc rozwojową, pomoc humanitarną i edukację globalną. Programy, inicjatywy i działania przyjęte do realizacji odpowiadają określonym priorytetom.

Wyniki badania

WPWR posiada cechy dokumentu zarówno operacyjnego, jak i strategicznego. Jego struktura i zakres wymagają udoskonalenia, tak aby wpisywał się w założenia dokumentu strategicznego. Program w założeniach obejmuje całą ODA, jednak w praktyce koncentruje się na części finansowanej z rezerwy celowej. W niewystarczającym zakresie wskazuje cele i rezultaty, jakie mają zostać osiągnięte dzięki realizacji pomocy rozwojowej. Nie odnosi się jednoznacznie do Celów zrównoważonego rozwoju (ang. Sustainable Development Goals, SDGs).

Polska pomoc rozwojowa jest rozpoznawalna bardziej na poziomie lokalnym niż na poziomie krajów odbiorców wsparcia. Instrumenty i formy wsparcia określone w WPWR wymagają lepszego dostosowania do współczesnego funkcjonowania instytucji międzynarodowych działających w obszarze współpracy rozwojowej.

Polscy przedsiębiorcy angażują się w PWR w znikomym stopniu; nie dostrzegają potencjalnych korzyści z realizacji projektów i nie mają wiedzy na temat możliwości ich wdrażania. W dotychczasowych działaniach związanych z „Polską pomocą” brakuje takich, które w większej skali tworzą warunki do godnej pracy i w ten sposób wpływają na rozwój gospodarek krajów-biorców.

Główne rekomendacje przedstawione przez ewaluatorów

• Polska współpraca rozwojowa powinna jasno określać rezultaty, jakie mają zostać osiągnięte dzięki współpracy rozwojowej, oparte na Celach Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) określonych przez ONZ. Wybór celów powinien odpowiadać tym obszarom, w których Polska ma przewagi w stosunku do innych krajów-donatorów. W dalszej kolejności należy określić, w jakich krajach te przewagi można najlepiej wykorzystać i jakiego rodzaju pomoc zaoferować. Relatywnie niska kwota, jaką Polska przeznacza na pomoc rozwojową, przemawia za koncentracją środków w ograniczonej liczbie krajów. Powiązanie z SDGs może oznaczać, że kolejny dokument strategiczny obejmie lata 2021-2030.
• W kontekście dynamiki otaczającego świata i wyzwań polskiej polityki zagranicznej w nowym dokumencie wieloletnim konieczne jest zastosowanie adekwatnych instrumentów rozwojowych. Zarówno instytucje międzynarodowe, jak i kraje wysoko rozwinięte odchodzą od niektórych wcześniej stosowanych form wsparcia. Rekomenduje się również w „Polskiej pomocy” szersze posługiwanie się nowymi, bardziej efektywnymi instrumentami finansowymi, takimi jak blending czy poręczenia kredytów i w szczególności stopniowe zastępowanie nimi kredytów wiązanych. Warto też aktywnie włączyć się w działania realizowane w ramach Planu Inwestycji Zewnętrznych (EIP), finansowane z Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju.
• Konieczna wydaje się poprawa funkcjonalności informacyjnej dokumentu – szczególnie poprzez doprecyzowanie oczekiwanych rezultatów działań rozwojowych i przedstawienie ich zrozumiałym językiem. Rekomendowane jest też wzmocnienie promocji współpracy rozwojowej zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Warto kontynuować działania promocyjne prowadzone z wykorzystaniem mediów. W przekazie należy zwracać większą uwagę na podkreślanie źródła finansowania („Polska pomoc”). W procesie komunikacji należy w większym stopniu angażować środowiska opiniotwórcze (dziennikarzy, naukowców). Istotnym sposobem informowania o polskiej współpracy rozwojowej i jej efektach powinny być także działania z zakresu edukacji globalnej. Należy przy tym pamiętać o odpowiednim dostosowywaniu komunikatów i kanałów przekazu do grup docelowych.