Polska pomoc

W ramach programu Wolontariat MSZ wspiera bezpośrednie zaangażowanie polskich obywateli w pomoc mieszkańcom państw Globalnego Południa. W okresie 2012-2019 inicjatywy angażujące wolontariuszy realizowane były w 28 krajach. Zadaniem edukacji globalnej jest natomiast wyjaśnianie globalnych powiązań współczesnego świata. Edukacja globalna pokazuje społeczeństwu sytuację w uboższych krajach, a także wzajemne zależności między krajami Globalnej Północy, w tym Polski i Globalnego Południa. Powinno to prowadzić do osobistego angażowania się Polaków na rzecz walki z ubóstwem oraz do włączania się w proces budowania globalnego społeczeństwa - opartego na zasadach solidarności, równości i współpracy. W działania edukacji globalnej włączają się bezpośrednio m.in. wolontariusze Polskiej pomocy.

Badanie objęło cele, priorytety i zadania zrealizowane lub realizowane m.in. w ramach konkursów oraz wydarzeń dedykowanych, ze szczególnym uwzględnieniem zachodzących zmian, a także ich efektów.  Do analizy przedstawione zostały kluczowe dokumenty wypracowane przez MSZ oraz działania prowadzone w oparciu o te dokumenty, za granicą i w kraju.

Wnioski z ewaluacji zostaną wykorzystane w realizacji Wieloletniego programu współpracy rozwojowej 2021-2030 oraz jako dodatkowe wsparcie w rozwijaniu Polskiej pomocy.

Wyniki

Ewaluacja potwierdziła, że edukacja globalna i wolontariat to ważne obszary działalności polskiej współpracy rozwojowej. Projekty realizowane w ramach konkursu „Edukacja globalna” w znaczącym stopniu wpływają na podniesienie jakości inicjatyw edukacyjnych oraz zwiększenie świadomości szerokiej opinii publicznej na temat współzależności globalnych. Warunkiem niezbędnym do szerszego oddziaływania edukacji globalnej jest wpisanie jej do podstawy programowej w systemie edukacji formalnej. Program „Wolontariat Polska Pomoc” stanowi ważne źródło finansowania inicjatyw podejmowanych przez polskie organizacje pozarządowe w krajach Globalnego Południa. Badanie pokazało również, że potencjały edukacji globalnej i Wolontariatu mogą się wzajemnie wzmacniać. W szczególności istotne jest przygotowanie wolontariuszy do rozumienia globalnych współzależności przed wyjazdem do krajów Globalnego Południa oraz tworzenie rozwiązań umożliwiających dzielenie się przez nich po powrocie zdobytymi doświadczeniami.

Główne rekomendacje sformułowane przez ewaluatorów

Edukacja globalna

• Edukacja globalna nie ma odpowiedniego umocowania w systemie polskiej edukacji. Dotyczy to również studiów pedagogicznych. Wskazanie roli i miejsca edukacji globalnej w podstawie programowej przyczyni się do jej promocji i upowszechnienia, a także zachęci nauczycieli do poszukiwania informacji i wplatania zagadnień globalnych do scenariuszy prowadzonych lekcji.
• Brak dostępu do pełnej wiedzy na temat projektów edukacji globalnej współfinansowanych przez MSZ nie sprzyja promocji dobrych praktyk. Rekomenduje się stworzenie bazy informacji na temat wszystkich realizowanych projektów z zakresu edukacji globalnej. Pozwoliłoby to na promocję dobrych praktyk w dziedzinie edukacji globalnej, a także na sprawne sieciowanie przyszłej współpracy projektodawców, partnerów oraz ekspertów.
• Jednym z niematerialnych produktów powstałych podczas realizacji projektów jest sieciowanie. Istotnie wzmacnia ono trwałość efektów oraz sprzyja multiplikacji. Warto wspierać projekty, które tworzą nowe sieci, ale także te, które korzystają z już istniejących.
• Połączenie w jednym projekcie wolontariatu i EG może nieść ze sobą dodatkowe korzyści, ale też bywa oceniane sceptycznie. To dobry kierunek rozwoju konkursów, jednak jako jedna z opcji, a nie zmiana obejmująca wszystkie inicjatywy. Udział wolontariuszy w działaniach edukacji globalnej należy dobrze zaplanować.
• Refleksja nad kierunkami rozwoju i optymalnymi sposobami prowadzenia edukacji globalnej jest niewystarczająca. Należy wyciągnąć wnioski z doświadczeń oraz z ewaluacji i zaktualizować lub zredefiniować cele i formy edukacji globalnej w toku międzysektorowej dyskusji i współpracy.
• Doświadczenia projektodawców wskazują potencjalny kierunek rozwoju edukacji globalnej w Polsce, lecz trzeba stworzyć warunki do korzystania z nich. Edukacja globalna powinna mieć charakter permanentny. Jej trwałości, skuteczności i powszechności sprzyjają przede wszystkim działania długofalowe.
• Nie ma możliwości pozyskania zagregowanych danych umożliwiających zbiorcze monitorowanie projektów edukacji globalnej, obrazujących skalę prowadzonych działań i rezultaty projektów. Zaleca się stworzenie elektronicznego systemu gromadzącego takie dane, zarządzanego przez MSZ, umożliwiającego bieżącą analizę postępu w osiąganiu założonych wskaźników oraz określenie skuteczności realizacji celów i efektywności działań.

Wolontariat

• Niewielka skala i wartość finansowa programu „Wolontariat Polska Pomoc” sprawia, że uzyskiwane efekty są ograniczone, a potencjał wolontariuszy niewykorzystany. Należy dążyć do pełnego spożytkowania dostępnej puli środków na program, a w dalszej perspektywie do jej zwiększania. Zasadne jest poszerzenie listy krajów objętych programem.
• Rezygnacja ze wsparcia wyjazdów krótkoterminowych ograniczyła możliwość realizacji projektów, w których wolontariuszami są osoby posiadające specjalistyczne kompetencje. W ramach programu wolontariatu powinna zostać wprowadzona „ścieżka specjalistyczna” pozwalająca na wsparcie krótkoterminowych (trwających około 4-6 tygodni) wyjazdów osób o szczególnej wiedzy lub doświadczeniu zawodowym.
• Do pełnego wykorzystania potencjału polskich organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy konieczne jest tworzenie ram umożliwiających planowanie projektów w perspektywie kilkuletniej. Należy z wyprzedzeniem informować potencjalnych projektodawców o priorytetach geograficznych i tematycznych. Planowanie powinno odbywać się we współpracy z podmiotami wysyłającymi, które dysponują wiedzą o potrzebach i możliwościach realizacji inicjatyw.
• W latach 2012-2019 sporadycznie były realizowane wyjazdy wolontariuszy do krajów Partnerstwa Wschodniego. Kraje te zajmują ważne miejsce w polskiej współpracy rozwojowej i nie powinny być pomijane w programie „Wolontariat Polska Pomoc”. Należy powrócić do wspierania wyjazdów wolontariuszy do krajów Partnerstwa Wschodniego.
• Tryb konkursowy sprawia, że program „Wolontariat Polska Pomoc” niemal w całości realizowany jest według założeń polskich organizacji pozarządowych. Udział MSZ ogranicza się do wskazania krajów docelowych i priorytetów. Projekty są w skutek tego rozproszone i często jednorazowe. Należy dążyć do większego zaangażowania MSZ w określanie warunków wyjazdów wolontariuszy.