Główny Inspektorat
Sanitarny

Państwowa Inspekcja Sanitarna co roku nadzoruje warunki higieny wypoczynku i rekreacji, aby zapewnić bezpieczeństwo dzieci i młodzieży podczas wypoczynku letniego. Prowadzi także działania związane z edukacją zdrowotną, promocją zdrowia i profilaktyką chorób.

Kontrolowane turnusy

Według informacji uzyskanych ze sprawozdań do elektronicznej bazy wypoczynku Ministerstwa Edukacji Narodowej (baza MEN), w 2024 r. zgłoszono ogółem 32 329 turnusów, w których z wypoczynku letniego skorzystało łącznie 553 545 dzieci.

Najwięcej turnusów zorganizowano w województwie małopolskim – 4078 turnusów, w których wypoczywało łącznie 32 879 dzieci. Najmniej turnusów odnotowano w województwie lubuskim – 556 turnusów.

Podczas ferii letnich w 2024 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej skontrolowały 9784 zgłoszonych do kuratorium oświaty turnusów, co stanowi 30% ze zgłoszonych do bazy wypoczynku (w poprzednich latach: 2023 r. – 30%, 2022 – 29%, 2021 r. – 28%, 2020 r. – 22,5%), w tym 24 tzw. turnusy „dzikie” (tj. niezgłoszone do elektronicznej bazy wypoczynku).

Jeśli organizator nie spełnił obowiązku zgłoszenia wypoczynku do bazy Ministerstwa Edukacji Narodowej, przekazywano stosowną informacje do właściwego terenowo Kuratorium Oświaty z prośbą o wyjaśnienie sytuacji dotyczącej legalności organizacji wypoczynku. Jednocześnie pouczano organizatorów wypoczynku o konieczności zgłoszenia turnusu do bazy MEN.

Kontrole przeprowadzane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej obejmowały zagadnienia, które odnosiły się m.in. do:

• spełnienia wymagań formalnych do prowadzenia danego zakresu działalności,
• zachowania limitu miejsc (niedopuszczenie do nadmiernego zagęszczenia miejsc noclegowych w pomieszczeniach),
• zapewnienia dostatecznej ilości urządzeń sanitarnych,
• zapewnienia dostępu do bieżącej ciepłej wody,
• posiadania przez personel aktualnej dokumentacji zdrowotnej,
• nadzoru nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi,
• nadzoru nad jakością wody wykorzystywanej do celów rekreacyjnych,
• obszaru działalności pionu higieny żywności i żywienia, sposobu prowadzenia i realizacji żywienia oraz prawidłowości realizacji oraz skuteczności wdrożonej kontroli wewnętrznej opartej o zasady GHP/GMP oraz procedury systemu HACCP,
• stanu zdrowia uczestników (choroby, zatrucia pokarmowe, urazy i wypadki), 
• stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń.

W zdecydowanej większości turnusów (95,5%), wypoczynek dzieci i młodzieży przebiegał bezpiecznie, a jeśli podczas kontroli zostały stwierdzone nieprawidłowości, podejmowano natychmiastowe działania w celu ich usunięcia.

Nieprawidłowości

Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości, które występowały w placówkach wypoczynku dzieci i młodzieży we wszystkich województwach, dotyczyły uchybień w zakresie higieny żywności i żywienia (224 przypadki). ). Wykazane nieprawidłowości dotyczyły m.in.:

• braku lub nieprzestrzegania instrukcji dotyczących Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) i Produkcyjnej (GMP) oraz procedur opartych na systemie HACCP,
• niewłaściwego stanu sanitarno-technicznego bloków żywieniowych,
• niezachowania należytego stanu sanitarnego w zakresie utrzymania czystości,
• niewłaściwego przechowywania żywności, produktów spożywczych z przekroczoną datą minimalnej trwałości i przydatności do spożycia.

Kolejnym najczęściej stwierdzanym podczas kontroli uchybieniem był brak aktualnej dokumentacji zdrowotnej personelu - 100 przypadków. Powyższe odnotowano w zdecydowanej większości województw, z wyjątkiem opolskiego, podlaskiego, śląskiego oraz świętokrzyskiego.

Dodatkowo w większości województw (kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, małopolskie, mazowieckie, śląskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie) odnotowano 38 przypadków nieprawidłowości w zakresie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ponadto w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, łódzkim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim stwierdzono nieprawidłowości dotyczące wody przeznaczonej do celów rekreacyjnych (12 przypadków).  Odnotowano także 4 przypadki braku ciepłej wody do mycia (woj. lubelskie, mazowieckie, pomorskie i śląskie). 

W związku ze zgłaszanymi nieprawidłowościami organy terenowe Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzały kontrole interwencyjne oraz wydawały decyzje administracyjne nakazujące usunięcie nieprawidłowości oraz zapewnienie właściwych warunków wypoczynku dzieci i młodzieży. Po upływie terminu wskazanego w decyzji administracyjnej prowadzono ponowne kontrole w zakresie wykonania obowiązków nałożonych w decyzjach administracyjnych.

Ponadto, w przypadku otrzymania zgłoszeń dotyczących podejrzeń zatruć, pracownicy organów terenowych Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzali dochodzenia epidemiologiczne. Działania miały na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się zachorowań na terenie danego obiektu. Przeprowadzano kontrole, pobory prób żywności i wymazów z powierzchni, wymazy od osób objawowych oraz od personelu. Jeśli zaobserwowano uchybienia, wydawano decyzje administracyjne z rygorem natychmiastowej wykonalności nakazujące usunięcie wszystkich nieprawidłowości.  Spełnienie zaleceń przez organizatorów zostało zweryfikowane podczas ponownie przeprowadzanych kontroli.

Ogółem odnotowano 128 skarg i interwencji, z których 68 w wyniku przeprowadzonych kontroli uznano za zasadne. W ubiegłym roku przyjęto 121 zgłoszeń (w tym 52 uzasadnione).

W związku ze zgłaszanymi nieprawidłowościami organy terenowe Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzały kontrole interwencyjne oraz wydawały decyzje administracyjne nakazujące usunięcie nieprawidłowości oraz zapewnienie właściwych warunków wypoczynku dzieci i młodzieży. Po upływie terminu wskazanego w decyzji administracyjnej przeprowadzano ponowne kontrole w zakresie wykonania obowiązków nałożonych w decyzjach administracyjnych.

W związku z wykazanymi uchybieniami terenowe jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej wystawiły 239 mandatów karnych na łączną kwotę 69 600 zł, w tym 43 mandaty na łączną kwotę 10 450 zł w pionie higieny dzieci i młodzieży, 169 mandatów w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia - 50 450 zł, oraz 27 mandatów karnych w pionie higieny komunalnej (8700 zł).  W roku ubiegłym wystawiono odpowiednio 220 mandatów karnych na łączną kwotę 60 700 zł, w tym 49 mandatów na łączną kwotę 12 250 zł w pionie higieny dzieci i młodzieży, 140 mandatów w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia - 38 550 zł, oraz 31 mandatów karnych w pionie higieny komunalnej (9900 zł).

Edukacja i informacja

Część kontroli sanitarnych została przeprowadzona wspólnie z pracownikami Sekcji Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia. W miejscach zorganizowanego wypoczynku letniego przeprowadzano pogadanki i prezentacje dla kierowników, wychowawców i uczestników, podczas których szczególną uwagę poświęcono na zagadnienia zmierzające do upowszechnienia pozytywnych wzorców i postaw. Poruszano liczne tematy dotyczące m.in.: zasad bezpiecznego wypoczynku (w tym nad wodą), wpływu promieniowania UV na zdrowie i zasad bezpiecznego opalania się, zabezpieczenia przed kleszczami i innymi owadami, profilaktyki wszawicy, higieny osobistej (szczególnie prawidłowego mycia rąk), spożywania i wpływu na zdrowie napojów energetyzujących, roślin trujących (m.in. barszczu Sosnowskiego), zasad zdrowego żywienia, zatruć pokarmowych, zagrożeń związanych w występowaniem żmij i os, zagrożeń zdrowotnych przy wykorzystywaniu miejskich fontann do kąpieli, Legionelli sp., profilaktyki zakażeń przenoszonych drogą kropelkową oraz chorób zakaźnych, profilaktyki uzależnień (od tytoniu, e-papierosów, alkoholu, narkotyków oraz tzw. "dopalaczy"), używania smartfonów i innych urządzeń emitujących światło niebieskie. W miejscach wypoczynku pozostawiano także materiały edukacyjno-informacyjne w formie ulotek, broszur i plakatów.

Ponadto na stronach internetowych oraz w mediach społecznościowych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej zamieszczano na bieżąco aktualne informacje stanowiące opracowania własne, jak również udostępniano treści publikowane przez Główny Inspektorat Sanitarny. Informacje kierowane były do organizatorów, rodziców i uczestników wypoczynku. Dotyczyły m.in.: nadzoru nad przebiegiem wypoczynku letniego, wymagań higieniczno-sanitarnych dla stacjonarnych obozów pod namiotami, zabaw w piaskownicach, bezpieczeństwa na obszarach wodnych oraz Serwisu kąpieliskowego.

Podsumowując, przeprowadzone kontrole wykazały, iż w zdecydowanej większości turnusów organizatorzy zapewnili uczestnikom wypoczynku bezpieczne i higieniczne warunki wypoczynku.