Główny Inspektorat
Sanitarny

Możesz się bezpiecznie kąpać w dwóch rodzajach wód powierzchniowych:

• kąpielisko
• miejsce okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli.

Tylko w takich miejscach stacje sanitarno-epidemiologiczne badają status wód śródlądowych i przybrzeżnych.

Informacje o miejscach, w których można się kąpać, znajdują się na stronach:

• serwis kąpieliskowy
• lista miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli
• jakość wody we wszystkich kąpieliskach w Europie – Europejska Agencja Środowiska (wersja angielska)

Kąpielisko to wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, wyznaczony uchwałą rady gminy, dla którego nie wydano stałego zakazu kąpieli [1]. Uchwała rady gminy określa też liczbę osób, które mogą się w nim kąpać.

Kąpieliskiem nie jest:

• basen pływacki,
• basen uzdrowiskowy,
• zamknięty zbiornik wodny podlegający oczyszczaniu lub wykorzystywaniu w celach terapeutycznych,
• sztuczny, zamknięty zbiornik wodny, oddzielony od wód powierzchniowych i wód podziemnych [2]

Miejsce okazjonalnie wykorzystywane do to wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, niebędący kąpieliskiem i wykorzystywany do kąpieli. Miejsce funkcjonuje przez okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym [3].

Podstawa prawna

• [1] Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2020 r. poz. 310 z późn. zm.),
• [2] Wymagania w zakresie ustanawiania kąpielisk wskazane są w art. 37 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne.
• [3] Wymagania w zakresie ustanawiania miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli wskazane są art. 39 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne.

Zielona woda w kąpielisku lub miejscu wykorzystywanym do kąpieli jest często związana z pojawieniem się w wodzie masowych zakwitów sinic, inaczej zwanych cyjanobakteriami. Sezonowość masowych zakwitów sinic jest naturalnym zjawiskiem występującym w przyrodzie. Towarzyszy mu zmętnienie wody i jej zabarwienie.

Czynniki środowiska, które wpływają na pojawianie się sinicowych zakwitów wody:

• temperatura wody powyżej 16-20°C (choć znane są zakwity sinic i w niższych temperaturach);
• dostępność soli biogenicznych (zwłaszcza fosforanów);
• słaby wiatr;
• niewielkie mieszanie kolumny wody;
• brak opadów.

Przewidywanie występowania zakwitów wody jest bardzo trudne, bo istotne znaczenie mają tu zmienne warunki pogodowe, takie jak nasłonecznienie, wiatr czy deszcz. Dlatego nie da się przewidzieć, kiedy się pojawi i jak długo będzie utrzymywał się zakwit w danym zbiorniku wodnym. Z reguły w miejscach osłoniętych od wiatru, zatoczkach, gdzie jest mniejsze falowanie i mieszanie wód, zakwit może utrzymywać się znacznie dłużej niż na otwartej przestrzeni.

Ważne strony

• Opracowanie dotyczące przyczyn występowania i zagrożeń wynikających z obecności potencjalnie toksycznych sinic w wodzie można znaleźć na stronie Serwisu kąpieliskowego w zakładce Informacje, w sekcji Sinice.
• Aktualna ocena przydatności wody do kąpieli znajduje się na Serwisie kąpieliskowym w zakładce kąpieliska. Znajdziesz tam również dane kontaktowe do organizatora kąpieliska oraz nadzorującej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych określającej między innymi warunki bezpieczeństwa osób pływających, kąpiących się lub uprawiających sport lub rekreację na obszarach wodnych, do grupy obszarów wodnych zostały zaliczone:

• kąpieliska,
• miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli,
• pływalnie,
• inne obiekty dysponujące nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m² i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m.

Za zapewnienie bezpieczeństwa na obszarach wodnych odpowiada zarządzający danym obszarem wodnym (art. 4).

Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych definiuje pływalnię jako obiekt:

• kryty lub odkryty,
• z wodą przepływową,
• przeznaczony do pływania lub kąpieli,
• posiadający co najmniej jedną nieckę basenową,
• z trwałym brzegiem i dnem,
• wyposażony w urządzenia sanitarne, szatnie i natryski.

Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w tego typu obiektach, częstotliwość pobierania próbek wody, metodyki referencyjne analiz i sposób oceny, czy woda odpowiada wymaganym warunkom, oraz sposób informowania ludności o jakości wody zostały doprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach.

Nadzór nad obiektami, które nie spełniają kryteriów ustawowej definicji pływalni, powinien być sprawowany przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na ogólnych zasadach wynikających z ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, tzn. indywidualnie, w oparciu o szacowanie ryzyka zdrowotnego dla konkretnego obiektu.

Zarządzający tego typu obiektami powinni ustalić z właściwym państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym sposób prowadzenia nadzoru, mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego osób korzystających z tej formy rekreacji. Można posiłkować się rozwiązaniami prawnymi określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach.

W obiektach, które udostępniają różnego rodzaju baseny, należy przywiązywać szczególną uwagę do:

• utrzymania odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych
• właściwej eksploatacji stosowanego sprzętu i urządzeń,
• utrzymania czystości otoczenia (łącznie z zapleczem)
• odpowiedniego uzdatniania i dezynfekcji wody.

Kompleksowy nadzór powinien zapewniać bezpieczeństwo zdrowotne wszystkim użytkownikom basenu. Z uwagi na specyfikę basenów kąpielowych, które nie spełniają ustawowej definicji pływalni (m.in. wielkość, parametry techniczne), trudno o opracowanie ujednoliconych zaleceń dotyczących utrzymywania w należytym stanie higieniczno-sanitarnym wszystkich takich obiektów. Zaleca się opracowanie dla każdego obiektu (indywidualnie) w oparciu o szacowanie ryzyka zdrowotnego programu utrzymania w odpowiednim stanie higieniczno-sanitarnym obiektu basenowego – niecki basenowej, pomieszczenia/hali basenowej i zaplecza. Powinien on zostać uzgodniony i zatwierdzony przez właściwy terenowo organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Przy określaniu sposobu prowadzenia nadzoru szczególnie ważne jest zapewnienie odwiedzającym bezpieczeństwa zdrowotnego wody zarówno w zakresie mikrobiologicznym, jak i fizykochemicznym.

Osad pojawiający się w czajnikach w wyniku gotowania wody to zjawisko naturalne. Wiąże się ono z twardością wody, czyli zawartością w wodzie związków wapnia i magnezu. Podczas gotowania wody wodorowęglany wapnia i magnezu przekształcają się w węglany, które osadzają się na ściankach naczyń w postaci białego osadu, zwanego kamieniem. Woda taka jest całkowicie bezpieczna.

Smak i zapach

Dopuszczalny zakres wartości wynosi 60-500 mg/l [1]. Podany zakres twardości, w przeliczeniu na węglan wapnia, zalecany jest ze względów zdrowotnych.

Wysoka twardość wody, choć wpływa na ocenę organoleptyczną (smak i zapach) wody i przygotowywanych z jej dodatkiem posiłków, nie odnosi się do zagrożenia zdrowia.

Konsumentów najczęściej niepokoi warstwa osadu, tworząca się na powierzchni kawy lub herbaty oraz naczyń, w których napoje te są podawane, a ponadto utrata aromatycznych właściwości składników posiłków i przypraw. Wynika ona z wiązania substancji zapachowych przez węglan wapnia. Często sygnalizowany bywa także nieprzyjemny smak wody, w szczególności, gdy jej twardość przekracza poziom 500 mg/l. Próg smaku dla wapnia zawartego w wodzie waha się w szerokich granicach 100-300 mg/l, a smak wody oceniany jest z reguły negatywnie, gdy stężenie wapnia przekracza 500 mg/l.

Twarda woda a zdrowie

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nie wskazuje, że twardość wody do picia ma znaczenie dla zdrowia ludzi. Jednak taką możliwość sugerują badania epidemiologiczne.

Woda o niskiej twardości może mieć związek z niepożądanymi 4 zmianami w stanie zdrowia populacji, przede wszystkim ze zwiększoną umieralnością z powodu chorób układu krążenia, w tym choroby niedokrwiennej serca. Wiele badań wskazuje, że im niższa jest twardość wody, tym większa umieralność z powodu tej grupy chorób. W szeregu prac wykazano odwrotną korelację miedzy umieralnością z powodu powyższej grupy chorób a twardością wody, Może to wskazywać na ochronną rolę tego parametru, w szczególności jednego ze składających się na twardość wody elementów – magnezu [2]. Zwracano także uwagę na możliwy związek niskiej twardości wody ze zwiększoną częstością występowania innych chorób, w tym cukrzycy, chorób nowotworowych, wad wrodzonych u płodów.

W niedawno opublikowanej pracy autorów słowackich analizowano wpływ 34 składników chemicznych wód podziemnych wykorzystywanych na zaopatrzenie ludności w 2889 miejscowościach na Słowacji [3]. W ocenie uwzględniono oczekiwaną długość życia, liczbę utraconych lat życia, względne i standaryzowane współczynniki umieralności z powodu chorób układu krążenia i chorób nowotworowych oraz chorób przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Spośród ogółu analizowanych czynników, najsilniejszy związek między składnikami wody do picia a wskaźnikami stanu zdrowia populacji dotyczył twardości wody oraz zawartości wapnia i magnezu. Optymalne wartości wynosiły:

• wapń i magnez łącznie (twardość) 290-610 mg/l,
• wapń 78-155 mg/l,
• magnez 28-54 mg/l.

Przy powyższych wartościach wymienionych parametrów stan zdrowia zaopatrywanych populacji był optymalny, a długość życia największa.

[1] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi

[2] Źródło: (Kobayashi 1956; Schroeder et al., 1960; Morris et al., 1961; Masironi, et al., 1972 (przegląd ok. 100 prac); Crawford, 1971; Hewit, 1980; Landin, 1989; Rabinowitz, 2.000; Rylander, 2001)

[3] Rapant et al., 2017

Możesz przeprowadzić badania jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi lub wody pochodzącej ze studni indywidualnej:

• w laboratoriach organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub
• w laboratoriach komercyjnych, zatwierdzonych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej do badania wody do spożycia.

Wykazy laboratoriów uprawnionych do badania jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w Polsce są publikowane przez wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne[1]:

• województwo dolnośląskie
  WSSE Wrocław
• województwo kujawsko-pomorskie
  WSSE Bydgoszcz
• województwo lubelskie
  WSSE Lublin
• województwo lubuskie
  WSSE Gorzów Wielkopolski
• województwo łódzkie
  WSSE Łódź
• województwo małopolskie:
  WSSE Kraków
• województwo mazowieckie
  WSSE Warszawa
• województwo opolskie
  WSSE Opole
• województwo podkarpackie
  WSSE Rzeszów
• województwo podlaskie
  WSSE Białystok
• województwo pomorskie
  WSSE Gdańsk
• województwo śląskie
  WSSE Katowice
• województwo świętokrzyskie
  WSSE Kielce
• województwo warmińsko-mazurskie
  WSSE Olsztyn
• województwo wielkopolskie
  WSSE Poznań
• województwo zachodniopomorskie
  WSSE Szczecin

[1] Podstawa prawna: § 9 ust. 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi

Kwestię bezpieczeństwa zdrowotnego wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi reguluje:

• ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz
• wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, które jest zgodne z zaleceniami:
  • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz
  • dyrektywy Rady Unii Europejskiej 2013/51/EURATOM z dnia 22 października 2013 r. określającej wymogi dotyczące ochrony zdrowia ludności w doniesieniu do substancji promieniotwórczych w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Dyrektywa 98/83/WE wskazuje parametry, które mają znaczenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów oraz bezpieczne wartości dla tych parametrów.

Zgodnie z art. 229 § 4 i 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Obowiązkiem pracownika zgodnie z art. 211 ust. 5 w/w ustawy, jest poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich. Orzeczenie lekarskie wydane po przeprowadzeniu badań powinno się opierać między innymi na ocenie zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika, występujących na stanowisku pracy. Z tego względu bardzo istotne znaczenie odgrywa treść skierowania na badanie profilaktyczne, które wystawia pracodawca. Powyższa kwestia znajduje również uregulowanie w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2019 r. poz. 1239 z póź. zm.). Stosowanie do art. 6 ust. 1 pkt 5 w/w ustawy, obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym, określonym na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 2, podlegają osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

! Na mocy powyższego przepisu, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wymagają, aby w/w osoby posiadały stosowane orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Decyzje o zakresie badań jakim ma podlegać osoba podejmuje lekarz, który wydaje i przekazuje osobie badanej oraz pracodawcy albo osobie zlecającej wykonanie prac, orzeczenie lekarskie o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Wymagane jest jedynie stosowne orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych o których mowa powyżej, natomiast nie wymagana jest forma książeczki do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w ustawie z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe oraz ustawy o ochronie przeciwpożarowej osoby posiadające w dniu 23 września 2019 r. ważny certyfikat potwierdzający zdanie egzaminu w dziedzinie ochrony radiologicznej pacjenta uzyskały „automatycznie” 20 punktów szkoleniowych, a zatem spełniły obowiązek wskazany w art. 33n ust. 2 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe – uzyskania co najmniej 20 punktów szkoleniowych w ciągu kolejnych 5 lat – tj. do dnia 22 września 2024 r.

Dla osób zobowiązanych do stałego podnoszenia kwalifikacji z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta, które w dniu 23 września 2019 r. nie posiadały ważnego certyfikatu potwierdzającego zdanie egzaminu w dziedzinie ochrony radiologicznej pacjenta ustawa Prawo atomowe przewidziała okres 5 lat na uzyskanie wymaganej liczby 20 punktów szkoleniowych ​​​​​​.

Więcej informacji nt. podnoszenia kwalifikacji z zakresu ochrony radiologicznej.

Definicja choroby zawodowej została określona w art. 235 1 Kodeksu pracy (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, ze zm.), zgodnie z którym za chorobę zawodową uważa się schorzenie ujęte w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy zwanych „narażeniem zawodowym” 5 Wykaz obowiązujących prawnie chorób zawodowych stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1367).

Postępowanie administracyjne dotyczące spraw chorób zawodowych prowadzą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Warunkiem wszczęcia postępowania jest zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej na druku, którego wzór został określony w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. z 2002 r., poz. 1121, ze zm.). Stosownie do przepisu art. 235 § 1 ustawy Kodeks pracy zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej do właściwego państwowego inspektora sanitarnego oraz okręgowego inspektora pracy ciąży na pracodawcy. Przy czym zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej u pracownika może także dokonać lekarz orzecznik, lekarz dentysta oraz pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę. Właściwość organów ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie. Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje do jednostki orzeczniczej pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy to podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania. Jednostki medyczne właściwe do orzekania w zakresie chorób zawodowych zarówno I jak i Il stopnia, zostały wymienione w § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych. Pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego I instancji o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania, może wystąpić za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą Il stopnia, w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego. Następnie, właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do jej stwierdzenia na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim w sprawie choroby zawodowej oraz na podstawie oceny narażenia zawodowego pracownika. Stwierdzenie choroby zawodowej prawomocną decyzją administracyjną uprawnia w dalszej kolejności do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych. Zasady te są określone w przepisach ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1205).

Aktualnie obowiązującym szczegółowym aktem prawnym, regulującym kwestie częstotliwości wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011r. Nr 33 poz. 166 ze zm.). Zgodnie z ww. aktem prawnym to pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy mających wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, a następnie zleca ich wykonanie uprawnionym laboratoriom. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie. Ułatwieniem w znalezieniu stosownego laboratorium może być strona internetowa Polskiego Centrum Akredytacji (www.pca.gov.pl), gdzie dostępny jest wykaz akredytowanych laboratoriów wraz z informacją o zakresie posiadanej przez nie akredytacji. Polskie Centrum Akredytacji sprawuje nadzór nad takimi laboratoriami w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji.

1. Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 31stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2024 r. poz. 576 ) ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana:

• na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego państwowego inspektora sanitarnego;
• na zarządzenie prokuratora lub sądu;
• na podstawie decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel.

2. W przypadkach ekshumacji na podstawie decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel (ww. pkt 3) zwłoki i szczątki powinny być pochowane na nowo w innym miejscu. W przypadkach wywłaszczenia terenu cmentarnego koszt ekshumacji i przeniesienia ponosi nabywca terenu.

3. Zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne, których wykaz ustala minister właściwy do spraw zdrowia, nie mogą być ekshumowane w przypadkach przewidzianych w ust. 1 pkt 1, przed upływem 2 lat od dnia zgonu.

W art. 10 ww. ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych określono krąg osób uprawnionych do pochowania zwłok ludzkich i dokonania ekshumacji. Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie są to: pozostały małżonek/a; krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do 4. stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do 1. stopnia. Szczegółowe przepisy w zakresie ekshumacji zostały określone w § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1783, ze zm.).

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2024 r. poz. 576 ) na sprowadzenie zwłok i szczątków z zagranicy w celu ich pochowania w Polsce należy uzyskać:

1. pozwolenie starosty właściwego ze względu na miejsce, w którym zwłoki i szczątki mają być pochowane; pozwolenie jest wydawane po porozumieniu z właściwym państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym;
2. zaświadczenie polskiego konsula, wydane po przedstawieniu pozwolenia, o którym mowa w pkt. 1 (tj. starosty), stwierdzające, że zwłoki i szczątki mogą być sprowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zajmując stanowisko na wniosek starosty, wydają opinię, wskazując konieczność spełnienia wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich (Dz. U. Nr 249, poz. 1866) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1783 z późn. zm.) w zakresie higienicznosanitarnym.

Pozwolenia i zaświadczenia są wydawane na wniosek najbliżej rodziny zmarłej osoby niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie pozwolenia albo zaświadczenia.

Wykaz dokumentów niezbędnych do uzyskania pozwoleń oraz zaświadczeń na sprawdzenie zwłok i szczątków z zagranicy, celem pochowania określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich. Organem głównym w kwestii wydania zezwolenia na sprowadzenie spopielonych szczątków jest starosta, który weryfikuje załączone dokumenty, a następnie występuje do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o opinię.

W sprawie wymagań dla lokalu przeznaczonego na ww. działalność usługową organem właściwym do udzielania informacji na zapytania dotyczące etapów planowania i realizacji ww. działalności jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny, właściwy terenowo ze względu na lokalizację oferowanych usług. Przepisy prawa nie przewidują obowiązku zgłoszenia samego rozpoczęcia ww. działalności, jednakże stanowisko organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej może być wymagane przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlanego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1186, z późn. zm.), na etapie zmiany sposobu użytkowania (art. 71) lub w przypadku konieczności uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego (art. 56). Ponadto, może być konieczne uzyskanie zgód bądź opinii dotyczących odstępstwa od warunków technicznych, czy bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej szczebla wojewódzkiego i powiatowego. Odnosząc się do kwestii uzgadniania projektu lokalu usługowego wyjaśniam, że zgodnie z art. 3 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2019 r. poz. 59, z późn. zm.) do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy w szczególności uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych. W sprawie uzgodnień dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych, właściwym jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub działający w imieniu państwowego inspektora sanitarnego uprawniony rzeczoznawca do spraw sanitarnohigienicznych. Uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub rzeczoznawcę do spraw sanitarnohigienicznych polega na sprawdzeniu dokumentacji projektowej i przeanalizowaniu zaplanowanych rozwiązań w aspekcie zgodności z zapisami prawa mającymi wpływ na stan sanitarnohigieniczny obiektu oraz możliwości wystąpienia w zrealizowanym na podstawie przedmiotowego projektu obiekcie zagrożeń dla życia i zdrowia człowieka. Państwowa Inspekcja Sanitarna dokonuje uzgodnień wyłącznie na wniosek zainteresowanych. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pobierają opłaty za wykonane czynności związane z nadzorem sanitarnym na podstawie art. 36 ww. ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Ponadto ww. działalności regulują między innymi przepisy:

• ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2023 r. poz. 1284 z późn. zm. ), w szczególności art. 16,
• ustawy z dnia 4 października 2018 r. o produktach kosmetycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2227), określająca wymagania dotyczące składu, oznakowania, przechowywania kosmetyków,
• ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2020 r. poz. 797, z późn. zm.), w zakresie postępowania z odpadami,
• rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 797, z późn. zm.) - w zakresie zapewnienia wymagań w odniesieniu do pracowników w rozumieniu Kodeksu Pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 797, z późn. zm.),
• rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1225), w odniesieniu do pomieszczeń przeznaczonych na działalność. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi osoby inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych podejmujące czynności, w trakcie wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich, są zobowiązane do wdrożenia i stosowania procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi. Procedury powinny regulować sposób postępowania przy wykonywaniu czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich, zasady stosowania sprzętu poddawanego sterylizacji, sposoby przeprowadzania dezynfekcji skóry i błon śluzowych oraz dekontaminacji pomieszczeń i urządzeń. Należy podkreślić, że wszystkie sprzęty (narzędzia i materiały), wykorzystywane podczas zabiegów naruszających ciągłość skóry i tkanek, muszą być sterylne. Na wniosek podmiotu zobowiązanego do wdrożenia i stosowania procedur państwowy powiatowy inspektor sanitarny może zaopiniować te procedury.

W latach 2012-2016 Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - PZH wraz z partnerami realizował Projekt pn. „Zapobieganie zakażeniom HCV”, składający się z 5 głównych działań. Główny Inspektorat Sanitarny był partnerem Projektu nr 5 pn. „Edukacja pracowników wybranych zawodów zwiększonego ryzyka transmisji zakażeń krwiopochodnych i ogółu społeczeństwa w zakresie prewencji (HCV, HBV,HIV)”. Projekt 5 miał charakter edukacyjny i skupiał się na edukacji m.in. pracowników sektora usług pozamedycznych (m.in. zakładów fryzjerskich, kosmetycznych, studiów tatuażu itp.), które przebiegają z naruszeniem ciągłości tkanek ludzkich, co przy braku zachowania odpowiednich procedur higienicznych może stanowić zagrożenie w postaci przeniesienia zakażenia drogą krwiopochodną. W ramach Projektu 5 została stworzona platforma e-learningowa, na której można zapoznać się z materiałami edukacyjnymi przygotowanymi przez wybitnych ekspertów. Link do platformy i strony Projektu.

Piaskownica – obiekt budowlany

Podstawa prawna: art. 3 pkt 4 lit c i art. 5 Prawo budowlane. Obiekt małej architektury służących codziennej rekreacji, element placu zabaw.

Piaskownicę należy projektować i budować:

•  w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania,
• zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając m.in. spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. [1].dotyczących m.in.:

1. higieny, zdrowia i środowiska,
2. bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
3. warunków użytkowych zgodnych z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie: usuwania odpadów i możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego.

Piaskownica – Produkt

Podstawa prawna: art. 2 ust. 2 ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów· zakresie przepisów art. 10 ust. 2-6 - art. 33 ustawy dotyczące obowiązków producentów i dystrybutorów w zakresie bezpieczeństwa produktów w zakresie, w jakim nie regulują tego przepisy odrębne.

Piaskownica bezpieczna:

• wykonana z materiałów bezpiecznych, niestwarzających zagrożenia dla użytkowników,
• spełniająca szczegółowe wymagania dotyczące zasad projektowania, sposobu montażu oraz eksploatacji określone w normach z grupy PN-EN 1176 odnoszących się do wyposażenia publicznych placów zabaw oraz określających wymogi dla bezpiecznej nawierzchni na placach zabaw.

Kto odpowiada za należyty stan sanitarno-higieniczny piaskownic

Podstawa prawna art. 61 Prawo budowlane - zapewnienie właściwego stanu sanitarnotechnicznego

Właściciel lub zarządca zobowiązany jest m.in.:

• utrzymywać i użytkować piaskownicy w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska, zapewniając m.in. spełnienie podstawowych wymagań higieny i zdrowia,
• utrzymania piaskownicy w należytym stanie sanitarno-technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jej właściwości użytkowych i sprawności technicznej,
• okresowo kontrolować, przynajmniej raz na pięć lat . Podstawa prawna: art. 22 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – zapewnienie właściwego stan sanitarno-higienicznego.

Właściciel, posiadacz lub zarządca nieruchomością, na której znajduje się piaskownica jest obowiązany:

• utrzymywać nieruchomość w należytym stanie higieniczno-sanitarnym w celu zapobiegania zakażeniom i chorobom zakaźnym poprzez:
  • prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami i ściekami;
  • zwalczanie gryzoni, insektów i szkodników;
  • usuwanie padłych zwierząt z nieruchomości;
  • usuwanie odchodów zwierząt z nieruchomości.

Zagrożenia sanitarno-epidemiologiczne w piaskownicy i ich źródła.

Przykładowa grafika

Zapewnienie bezpieczeństwa sanitarnego w piaskownicach

Rodzicu/Opiekunie/Wychowawco:

• nie pozwalaj aby dziecko spożywało posiłki oraz napoje w trakcie zabawy w piaskownicy,
• pamiętaj o higienie rąk i twarzy dziecka każdorazowo po zakończonej zabawie w piaskownicy.

Właścicielu/Zarządco piaskownicy:

• pamiętaj o stałym zabezpieczaniu piaskownic poprzez:
  • ogradzanie terenów zabaw lub piaskownic,
  • zasłanianie piaskownic na noc i w innych okresach ich nieużytkowania,
  • wymienianie  piasku w piaskownicy co najmniej przed oraz w trakcie sezonu letniego,
  • wymienianie piasku w piaskownicy każdorazowo po stwierdzeniu w nim obecności widocznych zanieczyszczeń (odpadów, odchodów zwierzęcych i innych).

Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Zły stan sanitarno-higieniczny piaskownicy należy zgłosić do powiatowej stacji sanitarnoepidemiologicznej właściwej ze względu na jej występowanie.

Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana m.in. w formie żłobka lub klubu dziecięcego.

W ramach opieki w powyższych placówkach realizowane są funkcje:

• opiekuńcza,
• wychowawcza,
• edukacyjna.

Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku, gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – 4 rok życia.

Prowadzenie żłobka oraz klubu dziecięcego to działalność regulowana m.in. następującymi przepisami:

• ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy.

Żłobki i kluby dziecięce mogą tworzyć i prowadzić:

• jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa tworzą żłobki i kluby dziecięce – w formie samorządowych jednostek budżetowych);
• instytucje publiczne (na przykład urząd, sąd, trybunał, NFZ, PAN);
• osoby fizyczne;
• osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych. Rejestr prowadzi odpowiednio: wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na lokalizację żłobka/klubu dziecięcego. Do tych organów należy wnieść wniosek o wpis do rejestru, przy użyciu systemu teleinformatycznego – Portal Informacyjno-Usługowy Emp@tia.

Szczegółowe informacje w zakresie zakładania żłobków/klubów dziecięcych znajdują się w Poradniku Głównego Inspektora Sanitarnego – Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 w żłobkach i klubach dziecięcych – Aspekty higieniczne i zdrowotne.

W kwestiach wątpliwych dotyczących indywidualnych rozwiązań projektowych właściwy jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny.

Co powoduje wszawicę?

Najczęściej zarażają się dzieci w wieku 3-12 lat przez kontakty bezpośrednie w trakcie zabawy oraz nie w pełni wyrobione nawyki higieniczne, np. stosowanie wspólnych przedmiotów (szczotki, spinki,grzebienie, ubrania, nakrycia głowy, pluszowe zabawki, materace, pościel).

Jakie są objawy wszawicy i jak ją rozpoznać?

Pierwszym sygnałem wskazującym na obecność wszawicy jest uporczywe swędzenie, najbardziej intensywny w miejscu występowania pasożytów tj. okolicy skroniowej, ciemieniowej i potylicznej głowy. Może temu towarzyszyć zaczerwienienie głowy, szczególnie na linii włosów lub za uszami. Mogą występować przeczosy tj. drobne ranki i zadrapania spowodowane uporczywym świądem i drapaniem. Konsekwencją tego jest uszkodzenie skóry głowy, które może prowadzi do stanów zapalny i otwiera drogę do zakażeń bakteryjnych i/lub grzybiczych. W skrajnych przypadkach na głowie osoby zarażonej wszawicą pojawia się tzw. „kołtun” tj. włosy zlepione ropno-surowiczą wydzieliną.

Jak leczyć wszawicę?

W przypadku zdiagnozowania wszawicy należy bezwzględnie leczyć nie tylko samego pacjenta, ale także obserwować i ewentualnie leczyć wszystkie osoby kontaktujące się blisko z pacjentem (rodzina). Do zwalczenia wszawicy konieczne jest zastosowanie odpowiedniego preparatu, który skutecznie likwiduje pasożyty. Obecnie stosowane są preparaty w postaci lotionu, żelu, szamponu i/lub kremu, można je dostać w aptekach. W trakcie leczenia należy bezwzględnie przestrzegać zasad i zaleceń co do sposobu użycia, tj. właściwej aplikacji, czasu działania oraz powtarzania kuracji. Po użyciu preparatu należy wyczesać włosy gęstym grzebieniem (zabieg ten usuwa martwe wszy oraz odklejone gnidy). Potem grzebień należy starannie oczyścić (można wykonać to przez zamrażanie lub zanurzenie we wrzącej wodzie). Zastosowanie preparatu należy powtórzyć po 7-10 dniach. Specjalnym czynnościom poddane powinny być również rzeczy osobiste osoby zarażonej i osób z najbliższego otoczenia. Wszelkie ozdoby do włosów, grzebienie, szczotki należy wygotować lub zniszczyć. Ubrania, pościel należy wyprać w temperaturze co najmniej 60°C (temp. 53.5°C zabija wszy i ich jaja) lub chemicznie i wyprasować żelazkiem z funkcją pary szczególnie przy szwach. Rzeczy, których nie można wyprać trzeba spryskać preparatem owadobójczym, a następnie szczelnie zamknąć na 10 dni w foliowym worku, następnie wyczyścić na sucho lub mokro. W pomieszczeniach należy odkurzyć podłogę i meble. Pluszowe zabawki wyprać lub przetrzymać w zamrażalniku ok. 24-48 godzin.

Kiedy wszawica jest wyleczona?

Czas leczenia zależy od czasu trwania kuracji. Zasady i zalecenia co do sposobu użycia, tj. właściwej aplikacji, czasu działania oraz powtarzania kuracji znajdują się na opakowaniu i/lub ulotce dołączonej do opakowania odpowiedniego preparatu.

Bezwzględnie nie wolno piętnować osoby dotkniętej wszawicą i jej rodziny!

Wszawica może wystąpić w każdym środowisku niezależnie od statusu ekonomicznego i poziomu higieny. Powszechnie występująca stygmatyzacja pacjentów ze zdiagnozowaną wszawicą jest główną przyczyną braku wymiany informacji i tym samym utrudnia w znacznym stopniu podjęcie czynności mających na celu leczenie i zapobieganie tym pasożytom.

Dlaczego wszawica powraca?

Dbałość o higienę osobistą i status społeczny nie mają wpływu na częstość występowania wszawicy. Może się nią zarazić każda osoba przez kontakt z chorym lub jego rzeczami osobistymi. Zarażenie następuje w wyniku bliskiego kontaktu z chorym lub jego rzeczami osobistymi, ponadto zarażeniu się wszawicą sprzyjają duże skupiska ludzi.

Działania szkoły w ramach profilaktyki wszawicy

Zapewnienie warunków do bezpiecznego i higienicznego pobytu dzieci w placówkach oświatowych i opiekuńczych jest obowiązkiem dyrektora placówki.

Postępowanie w przypadku stwierdzenia wszawicy w placówce:

Dyrektor placówki zarządza dokonanie przez pielęgniarkę lub osobę upoważnioną kontroli czystości skóry głowy wszystkich dzieci grupie lub klasie oraz wszystkich pracowników szkoły lub placówki, z zachowaniem zasady intymności (kontrola indywidualna w wydzielonym pomieszczeniu). Kontrola może również zostać przeprowadzona z inicjatywy pielęgniarki lub higienistki szkolnej; Pielęgniarka (lub w sytuacji braku pielęgniarki lub higienistki szkolnej w placówce - opiekun dziecka) zawiadamia rodziców dzieci, u których stwierdzono wszawicę o konieczności podjęcia niezwłocznie zabiegów higienicznych skóry głowy. W razie potrzeby instruuje rodziców o sposobie działań, informuje też o konieczności poddania się kuracji wszystkich domowników i monitoruje skuteczność działań; jednocześnie informuje dyrektora placówki o wynikach kontroli i skali zjawiska; Dyrektor lub upoważniona osoba (nauczyciel lub opiekun) informuje wszystkich rodziców o stwierdzeniu wszawicy w grupie dzieci, z zaleceniem codziennej kontroli czystości głowy dziecka oraz czystości głów domowników; W przypadku, gdy rodzice zgłoszą trudności w przeprowadzeniu kuracji (np. brak środków na zakup preparatu), dyrektor szkoły lub placówki we współpracy z ośrodkiem pomocy społecznej, udzielają rodzicom lub opiekunom niezbędnej pomocy; Pielęgniarka lub higienistka szkolna po upływie 7 - 10 dni kontroluje stan czystości skóry głowy dzieci po przeprowadzonych zabiegach higienicznych przez rodziców; W sytuacji stwierdzenia nieskuteczności zalecanych działań, pielęgniarka zawiadamia o tym dyrektora placówki w celu podjęcia bardziej radykalnych kroków (zawiadomienie ośrodka pomocy społecznej o konieczności wzmożenia nadzoru nad realizacją funkcji opiekuńczych przez rodziców dziecka oraz udzielenia potrzebnego wsparcia).

Higieniczny rozkład zajęć lekcyjnych.

Prawidłowo skonstruowany rozkład zajęć lekcyjnych wpływa na zdrowie oraz możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży, a co za tym idzie na prawidłowy proces uczenia się i osiągane wyniki w nauce. § 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach nakłada na dyrektora szkoły obowiązek zapewnia wszystkim uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach poza szkołą.

Podstawą prawną systemu oceny rozkładów zajęć jest § 4 ww. rozporządzenia, który stanowi:

„Plan zajęć dydaktyczno-wychowawczych uwzględnia:

1) równomierne obciążenie uczniów zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia;

2) zróżnicowanie zajęć w każdym dniu;

3) możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia”.

Dla zaspokojenia podstawowych potrzeb uczniów przy układaniu planów lekcji należy przestrzegać następujących zasad:

zajęcia powinny rozpoczynać się o stałej porze, przy czym różnica czasu rozpoczynania zajęć w poszczególnych dniach tygodnia jest nie większa niż 1 godzina, różnica liczby godzin lekcyjnych pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia jest nie większa od 1 godziny. Prawidłowo skonstruowany plan lekcji musi uwzględniać potrzebę wypoczynku między lekcjami. Czas trwania przerwy międzylekcyjnej powinien umożliwić uczniom krótki odpoczynek, dlatego też przerwa powinna trwać co najmniej 10 minut. Zaleca się również jedną przerwę 20 minutową, która m.in. umożliwi uczniowi spożycie posiłku (dopuszcza się dwie przerwy 15 min.). W klasach edukacji wczesnoszkolnej (I-III) nie ma klasycznego podziału na przedmioty, dlatego o czasie i długości przerw decyduje nauczyciel. Uczniom należy umożliwić różnorodność zajęć i przerw w nauce. Czas czynnej uwagi dziecka w tym wieku to około 20 minut. Naturalna potrzeba ruchu dziecka w wieku 6-9 lat uniemożliwia długotrwałą pracę w pozycji siedzącej, dlatego poszczególne lekcje powinny być dostosowane do możliwości dzieci. W klasach młodszych należy uwzględnić częstsze przerwy oraz stosowanie mikropauz, które pozwalają usunąć zmęczenie statyczne. Ważne! Plan lekcji układamy dla dzieci uwzględniając ich możliwości psychofizyczne.

Nie, zażycie jakiegokolwiek ,,dopalacza” powoduje, że stajesz się królikiem doświadczalnym. Zazwyczaj po zażyciu narkotyku, bo ,,dopalacze” to groźne narkotyki, szybko następuje ,,zejście” objawiające się wyczerpaniem, zaburzeniami rytmu serca, nudnościami, niepokojem, stanami lękowymi. Nigdy nie masz pewności czy zażycie ,,dopalacza” nie skończy się śmiercią.

Nie są. To produkty zawierające substancje chemiczne, działające psychoaktywnie na ośrodkowy układ nerwowy. Zażywając je wychodzisz ze śmiercią na spacer, z którego możesz już nie wrócić. Nawet, jeżeli trafisz do lekarza, może cię nie uratować, gdyż nigdy nie wiadomo jaka substancja była w danym ,,dopalaczu” i jaką można podać odtrutkę.

Tak. Czasami wystarczy spróbować jeden, dwa razy, a zawartość ,,dopalacza” może spowodować nieodwracalne zmiany w układzie nerwowym człowieka i prowadzić do uzależnienia. Niektóre nowe narkotyki mogą mieć działanie silniejsze niż tradycyjne narkotyki. Osoby uzależnione od ,,dopalaczy” mogą doświadczać głodu substancji, a zaprzestanie ich używania zazwyczaj jest bardzo trudne.

W takim przypadku należy wezwać natychmiast pomoc lekarską. Jeżeli nastąpiła utrata przytomności, zaburzenia świadomości, zatrzymanie oddechu lub nadmierne pobudzenie dzwoń pod numer 112 i postaraj się opisać dyspozytorowi zaistniałą sytuację.

Informację należy przekazać bezpośrednio do powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej lub na policję.

Informację należy przekazać bezpośrednio do powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej lub na policję.

Zostanie na ciebie nałożona kara pieniężna w wysokości od 20 tys. zł. do 1 miliona zł. Za narażenie zdrowia i życia ludzkiego możesz odpowiadać także z art. 165 kodeksu karnego. Wtedy prócz kary pieniężnej możesz liczyć na wyrok od 6 miesięcy do 8 lat więzienia.

Osoba po zażyciu nowych narkotyków może być agresywna. ,,Dopalacze” mogą spowodować halucynacje, rozdrażnienie, stany lękowe czy też nadmierne pobudzenie lub też może być ospała i apatyczna. Osoba będąca pod ich wpływem może nie rozpoznawać najbliższych, być wobec nich agresywną. W takich przypadkach należy wezwać pomoc lekarską.

Zgłoś się do najbliższej poradni leczenia uzależnień. Bazę takich placówek możesz znaleźć, wchodząc na stronę internetową www.narkomania.org.pl.

Państwowa Inspekcja Sanitarna zleca wykwalifikowanym laboratoriom przeprowadzenie specjalistycznych badań składu chemicznego produktu oraz oceny przez ekspertów wpływu zidentyfikowanych substancji na organizm ludzki.

Osobie, która bierze dopalacze, może pomóc tylko specjalista zajmujący się leczeniem uzależnień oraz rodzina i przyjaciele, którzy będą wspierali chorego. Dlatego, jeśli ktoś z Twojego otoczenia ma ten problem pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić, jest przekonanie go, żeby zwrócił się po pomoc do specjalisty oraz do rodziny. Osoba uzależniona jest w stanie wciągnąć w nałóg swoich znajomych. Może to grozić także Tobie.

W przypadku walki o osobę dorosłą, kiedy nie można zmusić jej do leczenia, sytuacja rzeczywiście może wydawać się trudna. A jednak dopóki dziecko żyje, dopóty jest nadzieja, że wyjdzie z nałogu – ale może się tak stać tylko wtedy, gdy będzie czuło zdecydowane NIE całej rodziny wobec narkotyków. Dlatego warto pójść na terapię dla osób współuzależnionych. Warto też skontaktować się z poradniami profilaktycznymi, gdzie można nauczyć się, jak zmotywować dziecko do podjęcia leczenia, a przede wszystkim zadbać o siebie, wzmocnić swoją psychikę, nabrać siły i pewności siebie.

Art. 30 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii umożliwia skierowanie osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych, która nie ukończyła 18 roku życia na przymusowe leczenie i rehabilitację. Stosowny wniosek do Sądu Rodzinnego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy może skierować przedstawiciel ustawowy, krewny w linii prostej, rodzeństwo, bądź faktyczny opiekun. Czas przymusowego leczenia i rehabilitacji nie jest określany z góry, przy czym nie może być on dłuższy niż dwa lata. W przypadku osiągnięcia przez osobę uzależnioną pełnoletniości przed ukończeniem leczenia i rehabilitacji, sąd może je przedłużyć na czas niezbędny do osiągnięcia celu leczenia i rehabilitacji, jednakże łącznie nie dłużej niż do dwóch lat.

• zadzwonić na pogotowie pod numer 112 lub 999,
• zachować opakowanie po „dopalaczu” w celu łatwiejszej akcji ratowniczej,
• nie używać żadnych leków do przybycia lekarza.

Takie ,,znalezisko” należy dostarczyć na policję lub do stacji sanitarno-epidemiologicznej.

RASFF, skrót od angielskich słów Rapid Alert System for Food and Feed, to System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach, który służy organom urzędowej kontroli w krajach będących członkami tego systemu do wymiany informacji o niebezpiecznej żywności, materiałach i wyrobach do kontaktu z żywością i paszach, a także o działaniach podejmowanych aby wyeliminować lub ograniczyć ryzyko związane z tymi produktami.

Ostrzeżenia te są komunikatami o żywności, która może potencjalnie stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów, kierowanymi do opinii publicznej, przygotowywanymi przez Główny Inspektorat Sanitarny zgodnie z art. 10 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.

Główny Inspektorat Sanitarny informuje opinię publiczną, gdy zaistnieją podejrzenia, że dana żywność może stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów. W informacjach Główny Inspektorat Sanitarny podaje nazwę takiej żywności określając jej rodzaj, charakterystykę podejrzewanego zagrożenia oraz środki podjęte lub, które są planowane w celu zapobieżenia rozprzestrzeniania się ryzyka.

W przypadku, gdy Główny Inspektorat Sanitarny otrzymuje informację o potencjalnym lub istniejącym z całą pewnością ryzyku dotyczącym danej żywności, przygotowane na podstawie tej informacji ostrzeżenie podlega konsultacji z zaangażowanymi organami urzędowej kontroli żywności i podmiotami branży spożywczej.

Ostrzeżenie nie stanowi decyzji administracyjnej i nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach podmiotów działających na rynku spożywczym. Ma ono na celu wyłącznie poinformowanie opinii publicznej o możliwym ryzyku, biorąc pod uwagę zasadę ostrożności oraz obowiązek zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia w Polsce.

Zależy to od spełnienia kilku warunków. Przepisami, w których określono obowiązek zamieszczania informacji o wartości odżywczej w etykietowaniu żywności oraz wskazano ewentualne zwolnienia z tego obowiązku są przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…) (Dz. Urz. UE L 304 z dnia 22.11.2011 r., z późn.zm.).

W przepisach art. 6 ust. 3 tego rozporządzenia zezwolono na pominięcie niektórych obowiązkowych danych szczegółowych wskazując, że bez uszczerbku dla innych przepisów unijnych wymagających obowiązkowej informacji o wartości odżywczej, w odniesieniu do środków spożywczych wymienionych w załączniku V nie jest obowiązkowe podawanie informacji, o której mowa w art. 9 ust. 1 lit. l) (informacja o wartości odżywczej).

Punkt 19 załącznika V  odnosi się do żywności, w tym żywności wytwarzanej ręcznie, dostarczanej bezpośrednio przez wytwórcę małych ilości produktów konsumentowi finalnemu lub miejscowym placówkom handlu detalicznego bezpośrednio zaopatrującym konsumenta finalnego.

W celu ustalenia czy w danym przypadku żywność może być zwolniona z obowiązku znakowania wartością odżywczą na podstawie tego wyjątku należy ocenić czy jednocześnie jest ona:

• wytwarzana w małych ilościach, oraz
• dostarczana bezpośrednio przez wytwórcę konsumentowi finalnemu lub miejscowym placówkom handlu detalicznego bezpośrednio zaopatrującym konsumenta finalnego.

Dana żywność musi być zatem nie tylko wytwarzana w małych ilościach, ale również dostarczana bezpośrednio konsumentom lub miejscowym (lokalnym) placówkom handlu detalicznego (bez dodatkowych pośredników). Niespełnienie któregokolwiek z powyższych wymagań nie daje prawa do zwolnienia z obowiązku znakowania wartością odżywczą z tytułu określonego w punkcie 19 załącznika V.

Przepisy rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 nie definiują pojęcia „wytwórcy małych ilości żywności” czy „miejscowych placówek handlu detalicznego”. Kwestie te pozostawiono do ustalenia indywidualnie przez poszczególne państwa członkowskie. Przepisy krajowe obowiązujące w Polsce również nie definiują tych pojęć w kontekście ogólnym, niemniej jednak, można uznać, że z powyższego zwolnienia mogą korzystać:

• środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego objęte rozporządzeniem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z 2016 r. poz. 451),
• produkty zbywane w ramach rolniczego handlu detalicznego, o którym mowa w ustawie z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników do sklepów i restauracji (Dz. U. 2018 poz. 2242), jak również
• inne środki spożywcze, nieobjęte ww. przepisami, ale spełniające zbliżone wymagania odnośnie do wielkości produkcji oraz lokalizacji sprzedaży.

Każdy przypadek może jednak wymagać indywidualnego rozpatrzenia. Przykładowo, zwolnienie nie będzie przysługiwać, gdy żywność jest dostarczona do placówek handlu detalicznego działających na terenie całego kraju lub kilku województw lub jest dostarczana do placówek handlu detalicznego za pośrednictwem hurtowni i innych pośredników.

Tak. Kwestie te regulują przepisy rozporządzenia (UE) nr 1169/2011^[1]. Jak wskazano w motywie 4 preambuły do tego rozporządzenia, generalną zasadą prawa żywnościowego jest zapewnienie konsumentom podstawy do dokonywania świadomych wyborów dotyczących spożywanej przez nich żywności i uniemożliwienie jakichkolwiek praktyk, które mogłyby wprowadzić konsumenta w błąd. Obowiązkowe informacje nt. żywności mają również zapewnić bezpieczeństwo konsumentowi spożywającemu dany produkt spożywczy, co jest szczególnie istotne w przypadku osób cierpiących na alergie i nietolerancje pokarmowe.

Wymagania dotyczące podawania informacji w odniesieniu do nieopakowanych środków spożywczych (do nich zaliczamy również dania oferowane w placówkach gastronomicznych) zostały określone w art. 44 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 oraz § 19 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych^[2].

Przepisy § 19 ust. 1 ww. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) wskazują, że w przypadku środków spożywczych oferowanych do sprzedaży konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego bez opakowania lub w przypadku pakowania środków spożywczych w pomieszczeniu sprzedaży na życzenie konsumenta finalnego lub ich pakowania do bezzwłocznej sprzedaży podaje się m.in.:

• nazwę środka spożywczego wskazaną w sposób określony w art. 17 rozporządzenia nr 1169/2011;
• wykaz składników – zgodnie z art. 18–20 rozporządzenia nr 1169/2011, z uwzględnieniem informacji, o których mowa w art. 21  tego rozporządzenia (tj. wszelkich substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji).

Zgodnie z § 19 ust. 2 ww. rozporządzenia MRiRW informacje te podaje się w miejscu sprzedaży na wywieszce dotyczącej danego środka spożywczego lub w inny sposób, w miejscu dostępnym bezpośrednio konsumentom.

Ideą tego przepisu było umożliwienie zainteresowanym konsumentom zapoznanie się z wymienionymi informacjami przed dokonaniem zakupów/złożeniem zamówienia.

Wskazany w przepisie „inny sposób” realizacji wymogu podawania informacji pozwala na wybranie najbardziej funkcjonalnej dla danego podmiotu formy podania informacji, np. poprzez zamieszczenie ich w różnego rodzaju katalogach, kartach, czy wyświetlaczach elektronicznych. Ważne jest, aby przekaz informacji był prosty, ogólnie dostępny i eliminował czynnik ludzki (np. zapytany kelner może z pośpiechu nie wymienić wszystkich alergizujących składników zawartych w danej potrawie), a konsument był świadomy, że może takie informacje uzyskać.

Wykaz składników i alergenów powinien być tak przedstawiony, aby konsument mógł się z nim zapoznać w sposób bezpośredni, bez zwracania się o pomoc w tym zakresie do obsługi restauracji. Wykaz składników powinien zawierać wszystkie składniki, w tym również te wchodzące w skład składnika złożonego, a nie tylko alergenne – zgodnie z zasadami określonymi w art. 18-20 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011. Przy czym dopuszcza się, aby szczegółowe wykazy składników dla poszczególnych potraw były umieszczone w ogólnie poszczególnych potraw były umieszczone w ogólnie dostępnym katalogu/księdze/wyświetlaczu elektronicznym, jeśli o ich istnieniu i miejscu wyłożenia konsument zostanie odpowiednio  poinformowany, np. przez stosowne wpisy w cennikach, kartach menu, itp.

Zaprezentowanie alergenów, np. wytłuszczonym drukiem w wykazie składników danego dania będzie spełnieniem wymagań zawartych w art. 21 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 określającym zasady prezentacji składników alergennych.

Informacje, których podanie w odniesieniu do żywności jest obowiązkowe wymieniono w przepisach art. 9 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 . Są to:

• nazwa żywności;
• wykaz składników;
• wszelkie składniki i substancje powodujące alergie lub reakcje nietolerancji;
• ilość określonych składników lub kategorii składników;
• ilość netto żywności;
• data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia;
• wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia;
• nazwa lub firma i adres podmiotu działającego na rynku spożywczym, o którym mowa w art. 8 ust.1;
• kraj lub miejsce pochodzenia w przypadku przewidzianym w art. 26;
• instrukcja użycia, w przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione;
• w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo, rzeczywista zawartość alkoholu;
• informacja o wartości odżywczej.

W przypadku sprzedaży na odległość (sprzedaż przez Internet) żywności opakowanej ww. informacje, z wyjątkiem daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia, muszą być dostępne przed ostatecznym dokonaniem zakupu (art. 14 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE) nr 1169/2011).

Dodatkowe obowiązkowe dane szczegółowe dotyczące szczególnych rodzajów lub kategorii żywności wskazano w przepisach art. 10 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011. Przykładowo, obowiązkowa jest informacja: „zawiera źródło fenyloalaniny” w przypadku, gdy w wykazie składników produktu zadeklarowano aspartam/sól aspartamu-acesulfamu).

Pominięcie niektórych obowiązkowych informacji jest możliwe, jeśli zostało to wskazane w przepisach art. 16 ww. rozporządzenia. Np.: w przypadku ziół i przypraw nieobowiązkowe jest zamieszczanie informacji o wartości odżywczej.

Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, państwa członkowskie UE przygotowują  Zintegrowany Wieloletni Krajowy Plan Kontroli. Zawiera on informacje dotyczące struktury i organizacji systemu urzędowej kontroli w Polsce obejmującego wszystkie sektory i wszystkie etapy łańcucha produkcji żywności w szczególności:

a) żywności i bezpieczeństwa żywności, jej integralności i jakości zdrowotnej na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności, w tym z przepisami mającymi na celu zapewnienie uczciwych praktyk handlowych oraz ochronę interesów konsumentów i zapewnienie im prawa do informacji, a także dotyczącymi wytwarzania i wykorzystywania materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością;

b) zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) w celu produkcji żywności paszy;

c) pasz i bezpieczeństwa pasz na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji pasz oraz stosowania pasz, w tym z przepisami mającymi na celu zapewnienie uczciwych praktyk handlowych oraz ochronę zdrowia i interesów konsumentów oraz zapewnienie im prawa do informacji;

d) wymogów dotyczących zdrowia zwierząt;

e) zapobiegania ryzyku dla zdrowia ludzi i zwierząt stwarzanemu przez produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne oraz ograniczania takiego ryzyka;

f) wymogów dotyczących dobrostanu zwierząt;

g) środków ochronnych przeciwko agrofagom roślin;

h) wymogów dotyczących wprowadzania do obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz zrównoważonego pestycydów, z wyjątkiem sprzętu do aplikacji pestycydów;

i) produkcji ekologicznej i etykietowania produktów ekologicznych;

j) stosowania i oznakowania chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności.

Wieloletni Plan Kontroli uwzględnia działania: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Celem Wieloletniego Planu Kontroli jest skonsolidowanie i zintegrowanie na poziomie krajowym planów kontroli właściwych władz z poziomu centralnego, regionalnego i lokalnego wszystkich sektorów objętych prawem paszowym, żywnościowym, zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz roślin.

W Wieloletnim Planie Kontroli zawarto:

• przegląd struktury i zadań właściwych organów,
• wskazuje instytucje, które są wyznaczone jako właściwe organy odpowiedzialne za kontrole urzędowe na wszystkich szczeblach tj. centralnym, regionalnym i lokalnym,
• opis zadań i obowiązków organów urzędowej kontroli,
• wykaz laboratoriów referencyjnych,
• obszary dla których zostały wyznaczone oraz właściwe organy odpowiedzialne za te laboratoria,
• procedury wyznaczania laboratoriów urzędowej kontroli oraz rozwiązania mające zapewnić, że laboratoria te spełniają i działają zgodnie z odpowiednimi normami,
• opis organizacji i sposobu prowadzenia audytu właściwych organów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.

Państwowa Inspekcja Sanitarna corocznie opracowuje jednolity ramowy plan pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu. Plan ten obejmuje urzędową kontrolę i monitoring żywności:

• pochodzenia niezwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu
• produktów pochodzenia zwierzęcego znajdującego się w handlu detalicznym.

Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, działające w zintegrowanym systemie badania żywności, badają corocznie w ramach realizacji ww. planu ponad 80 000 próbek środków spożywczych w następujących kierunkach badań:

pozostałości pestycydów, metale szkodliwe dla zdrowia (ołów, kadm, arsen, rtęć, cyna), azotany, 3-MCPD i pochodne, zanieczyszczenia mikrobiologiczne, mikotoksyny, histamina, metanol i cyjanowodór, karbaminian etylu, substancje dodatkowe oraz ich parametry czystości, GMO, skażenia promieniotwórcze, środki spożywcze poddane działaniu promieniowania jonizującego, jod w soli kuchennej, badania żywności dla określonych grup (wymienionych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013) i suplementów diety, żywności wzbogacanej (w kierunku witamin i składników mineralnych), materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne), furan, izomery trans kwasów tłuszczowych, toksyny roślinne (np. alkaloidy tropanowe, alkaloidy pirolizydynowe, kwas erukowy, i in.), akryloamid, gluten, oleje mineralne, tłuszcze przeznaczone do smażenia i inne parametry (ocena organoleptyczna, zanieczyszczenia biologiczne i fizyczne, znakowanie).

Zarówno przypadku urzędowej kontroli żywności, jak i monitoringu, w momencie stwierdzenia niezgodności lub przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w żywności określonych w aktach prawnych, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmują niezwłocznie działania w celu wyeliminowania zagrożenia poprzez zabezpieczenie kwestionowanego produktu lub wycofanie go z obrotu w drodze decyzji administracyjnych.

Granicznej kontroli sanitarnej podlegają towary klasyfikowane do kodów CN znajdujących się w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie wykazu towarów, które podlegają granicznej kontroli sanitarnej (Dz. U. Nr 272, poz. 1612). Wzór wniosku o przeprowadzenie kontroli określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie wzorów wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej oraz świadectwa spełniania wymagań zdrowotnych (Dz. U. Nr 44, poz. 286).

W trakcie kontroli granicznej organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawdza dokumentację towaru, może zostać przeprowadzona kontrola identyfikacyjna oraz bezpośrednia, w tym oględziny towaru. W ramach kontroli bezpośredniej mogą być również pobrane próbki do badań laboratoryjnych. Podczas kontroli dokumentacji sprawdzany jest w szczególności wniosek o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej, dokumenty handlowe i identyfikujące daną partię towaru oraz inne dokumenty, w tym np. wyniki badań laboratoryjnych. Obowiązujące przepisy prawne nie określają wykazu dokumentów wymaganych przy granicznej kontroli sanitarnej.

W wyniku przeprowadzonej kontroli (z wynikiem pozytywnym) właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydaje, zgodnie z art. 82 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2019 r. poz. 1252, z późn. zm.), świadectwo stwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych przez kontrolowane towary, a na podstawie tego świadectwa organy celne nadają dopuszczalne przeznaczenie celne.

Graniczne kontrole sanitarne, o których mowa wyżej, przeprowadzane są na zasadach określonych w ww. ustawie oraz w art. 43-46 oraz 65–72 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego (…) (rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych) (Dz. Urz. L 95 z 07.04.2017, str. 1).

Ponadto dla niektórych towarów pochodzących z państw trzecich obowiązują bezpośrednio rozporządzenia lub decyzje unijne określające szczególne warunki przywozu dla wskazanych w tych przepisach towarów. Przykładowo kontrole te dotyczą produktów objętych rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2019/1793 z dnia 22 października 2019 r. w sprawie tymczasowego zwiększenia kontroli urzędowych i środków nadzwyczajnych regulujących wprowadzanie do Unii niektórych towarów z niektórych państw trzecich, wykonującym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 i (WE) 178/2002 oraz uchylającym rozporządzenia Komisji (WE) nr 669/2009, (UE) nr 884/2014, (UE) 2015/175, (UE) 2017/186 i (UE) 2018/1660 (Dz. Urz. UE L 277 z 29.10.2019, str. 89). Kontrole te są przeprowadzane przez organy PIS na zasadach określonych w przepisach 47–64 rozporządzenia UE 2017/625 oraz w rozporządzeniach delegowanych i wykonawczych wydanych na jego podstawie.

Żywność znajdująca się w obrocie nie może być niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, a podmioty działające na rynku spożywczym mają obowiązek zapewnić, na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji, zgodność tej żywności z wymaganiami prawa żywnościowego. Wynika to z art. 14 i 17 ww. rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463). Potwierdzeniem, że produkt spełnia te wymagania może być np. deklaracja producenta lub wyniki badań, których przedsiębiorca może wymagać od danego producenta / dostawcy. Badania produktów można również przeprowadzać we własnym zakresie. W interesie importera jest posiadanie takiej dokumentacji. Ponadto przedsiębiorca powinien posiadać dokumentację umożliwiającą identyfikowalność produktów zgodnie z przepisami art. 18 rozporządzenia nr 178/2002.

Oprócz wymagań wynikających ze wskazanych wyżej przepisów istnieje m.in. obowiązek znakowania żywności zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (...) (Dz. Urz. UEL 304 z 21.11.2011, str. 18). W szczególności ze względu na bezpieczeństwo konsumentów należy zwrócić uwagę na obowiązek przekazywania informacji o składnikach alergennych. Ponadto w zakresie znakowania żywności obowiązuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz. U. z 2015 r., poz. 29, z późn. zm.). Dodatkowo z art. 48 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia wynika, że środki spożywcze wprowadzane do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej muszą być oznakowane w języku polskim. Mogą być one ponadto oznakowane w innych językach.

W zakresie wymagań higienicznych przedsiębiorcy branży spożywczej są obowiązani do przestrzegania przepisów rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319)

Rozporządzenie to nakłada na przedsiębiorców określone obowiązki, jednakże nie reguluje szczegółowo kwestii wymagań higienicznych, a pozostawia dużą swobodę w ich spełnianiu – określa kryteria, które muszą być spełnione, aby został osiągnięty cel, jakim jest bezpieczeństwo żywności. Powyższe przepisy nie odnoszą się do tak szczegółowych kwestii, jak kupowanie żywności (np. wędlin, sera, mięsa) do własnych opakowań klientów.

Zgodnie z wymaganiami rozdziału IX załącznika II ww. rozporządzenia na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji, żywność musi być chroniona przed zanieczyszczeniem, które może spowodować, iż stanie się niezdatna do spożycia przez ludzi, szkodliwa dla zdrowia lub zanieczyszczona w taki sposób, że byłoby nierozsądnie oczekiwać, iż zostanie w tym stanie skonsumowana. Dotyczy to również żywności sprzedawanej w sklepach spożywczych (niezależnie od rodzaju produktu).

Powyższe wymagania zostały nałożone na przedsiębiorców branży spożywczej, którzy są odpowiedzialni za produkowaną i wprowadzaną do obrotu żywność, zgodnie z art. 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463). Zatem to przedsiębiorca ma zapewnić, aby sprzedawana żywność (np. wędliny, ser, mięso), była bezpieczna, a stosowane opakowania nie spowodowały ich zanieczyszczenia.

Natomiast przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za stan higieniczny prywatnych opakowań przyniesionych przez klientów, nie ma również wpływu na warunki w jakich konsumenci przechowują opakowania do żywności oraz same środki spożywcze.

Przepisy prawa żywnościowego nie wprowadzają zakazu sprzedawania żywności do opakowań (wielokrotnego użytku) przyniesionych przez klientów. Jednakże ostateczna decyzja w tej sprawie należy do przedsiębiorcy, który jest odpowiedzialny za sprzedawany produkt. W przypadku dopuszczania takiej możliwości przez sprzedającego, kupujący powinien mieć świadomość, że dany podmiot nie ponosi odpowiedzialności za ewentualny negatywny wpływ opakowań własnych klientów na zakupioną żywność, standardowo sprzedawaną w opakowaniach oferowanych przez sprzedającego.

Zalecenia dla kupujących żywność:

Opakowania, które będą używane do pakowania żywności np. w sklepie spożywczym muszą być czyste, suche, nie zanieczyszczone pozostałościami poprzedniej zawartości, a ponadto muszą spełniać wymagania określone dla materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Przykładowo opakowania plastikowe, które mogą być stosowane do żywności są oznakowane poniższym symbolem:

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, osoba rozpoczynająca działalność w zakresie produkcji żywności w pomieszczeniach używanych głównie jako prywatne domy mieszkalne zobowiązana jest do uzyskania wpisu do rejestru zakładów prowadzonego przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej – terenowo właściwego państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2020 r. poz. 2021). Wpis zakładu do rejestru nie podlega opłatom.

Wzór wniosku o rejestrację, który należy złożyć do terenowo właściwej powiatowej lub granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej, określa załącznik nr 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 106, poz. 730).

Wymagania higieniczne, które muszą być spełnione na etapie produkcji i obrotu żywością są określone w rozporządzeniu (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str.1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319). Rozdział III załącznika II do ww. określa wymagania dla pomieszczeń mieszkalnych, w których prowadzona jest produkcja / przetwarzanie żywności:

• pomieszczenia powinny być tak usytuowane, zaprojektowane i skonstruowane oraz utrzymywane w czystości, dobrym stanie i kondycji technicznej, aby uniknąć ryzyka zanieczyszczenia, w szczególności przez zwierzęta i szkodniki;
• muszą być dostępne odpowiednie urządzenia, aby utrzymać właściwą higienę personelu (włącznie ze sprzętem do higienicznego mycia i suszenia rąk, higienicznymi urządzeniami sanitarnymi i przebieralniami);
• powierzchnie do kontaktu z żywnością muszą być w dobrym stanie, łatwe do czyszczenia i w miarę potrzeby, dezynfekcji. Wymaga to stosowania gładkich, zmywalnych, odpornych na korozję i nietoksycznych materiałów, chyba że przedsiębiorstwa sektora spożywczego mogą zapewnić właściwe organy, że inne użyte materiały są odpowiednie;
• należy zapewnić warunki do czyszczenia i w miarę potrzeby, dezynfekcji narzędzi do pracy i sprzętu;
• należy ustanowić odpowiednie przepisy/zasady, dla środków spożywczych które będą czyszczone, aby dokonywać tego w sposób higieniczny;
• należy zapewnić odpowiednią ilość gorącej i/lub zimnej wody pitnej;
• należy zapewnić odpowiednie warunki i/lub udogodnienia dla higienicznego składowania i usuwania niebezpiecznych i/lub niejadalnych substancji i odpadów (zarówno płynnych, jak i stałych);
• należy zapewnić odpowiednie udogodnienia i/lub warunki dla utrzymywania i monitorowania właściwych warunków termicznych żywności;
• środki spożywcze muszą być tak umieszczone, aby unikać, na tyle, na ile jest to rozsądnie praktykowane, ryzyka zanieczyszczenia.

Ponadto niezbędne jest wdrożenie i stosowanie procedury opartej na zasadach systemu HACCP, o której mowa w art. 5 rozporządzenia (WE) nr 852/2004, w celu identyfikacji, analizy i kontroli zagrożeń dla bezpieczeństwa żywności, które mogą powstać na etapie produkcji lub obrotu. Procedura powyższa jest opracowywana na potrzeby kontroli wewnętrznej i ma zapewnić bezpieczeństwo żywności poprzez przestrzeganie zasad higieny. Zasady określone w ww. procedurze powinny być przestrzegane przez wszystkie osoby mające kontakt z żywnością, a na żądanie organów urzędowej kontroli żywności muszą być przedstawiane dowody potwierdzające wdrożenie i stosowanie tej procedury w zakładzie.

W przypadku produkcji żywności na małą skalę, jak na przykład w odniesieniu do domowej produkcji żywności, można rozważyć zastosowanie tzw. elastycznego podejścia do wymagań higienicznych, zgodne ze stanowiskiem zawartym w dokumencie pt. „Zbiór wytycznych w zakresie wdrażania procedur opartych na zasadach HACCP oraz ułatwień we wdrażaniu zasad HACCP w niektórych przedsiębiorstwach sektora spożywczego” opublikowanym na stronie internetowej Komisji Europejskiej oraz dostępnym na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego ww.gis.gov.pl.

Jednakże w każdym tego typu przypadku, również „niewielkich rozmiarów” produkcji żywności, decydująca jest ocena ryzyka i skala zagrożeń ze względu na bezpieczeństwo żywności. Produkcja w kuchni domowej może być prowadzona po wnikliwej analizie warunków sanitarnych procesu produkcji oraz zagrożenia związanego z rodzajem żywności, która miałaby być przygotowywana, skali produkcji oraz grupy konsumentów, do której będzie kierowany produkt (nie każdy rodzaj żywności ze względu na ryzyko, jakie ze sobą niesie, może być wytwarzany w typowych warunkach domowych; nie każde warunki domowe pozwalają na wytworzenie każdego rodzaju środków spożywczych). Nawet produkcja, czy przetwórstwo żywności na niewielką skalę, ze względu na rodzaj żywności tzw. wysokiego ryzyka, może eliminować możliwość elastycznego podejścia w zakresie procedur kontroli wewnętrznej.

Producenci żywności na małą skalę w warunkach domowych mogą stosować opracowane w Głównym Inspektoracie Sanitarnym „Wytyczne Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej przy produkcji żywności niezwierzęcego pochodzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem surowców roślinnych z własnych upraw oraz w ramach rolniczego handlu detalicznego”, które mogą być pomocne przy produkcji żywności o potencjalnie niskim ryzyku. Ww. wytyczne, jak również informacje dotyczące produkcji żywności w warunkach domowych są dostępne na stronie internetowej GIS – www.gis.gov.pl.

Żywność produkowana w kuchni domowej powinna być oznakowana zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…) (Dz. Urz. UE L 304 z 21.11.2011, str. 18).

Zgodnie z ogólną zasadą – żywność musi być bezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, a odpowiedzialność za jej bezpieczeństwo ponosi producent lub podmiot wprowadzający żywność do obrotu, co wynika z art. 14 i 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463).

Przedsiębiorcy prowadzący produkcję lub obrót żywnością są zobowiązani do przestrzegania przepisów prawa żywnościowego, w tym m.in.:

• rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności,
• rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych,
• ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz rozporządzeń wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy.

Zgodnie z art. 61 - 64 ww. ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia każda działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością pochodzenia niezwierzęcego oraz wprowadzanie do obrotu produktów pochodzenia zwierzęcego, nieobjęte urzędową kontrolą organów Inspekcji Weterynaryjnej - podlega rejestracji przez właściwy terenowo organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Większość zakładów podlega również zatwierdzeniu w drodze decyzji wydawanej przez właściwego państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego. Zatwierdzenie takie dokonywane jest na podstawie kontroli zakładu, w trakcie której sprawdzane jest spełnienie wymagań higienicznych.

Wzór wniosku o rejestrację i zatwierdzenie określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zgodnie z art. 64 ww. ustawy wniosek o rejestrację i zatwierdzenie należy złożyć co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności.

Wymagania higieniczne dla zakładów produkcji i obrotu żywnością, zostały określone w załączniku nr II do rozporządzenia (WE) nr 852/2004. Zgodnie z rozdziałem I tego załącznika pomieszczenia, w których wykonywane są czynności związane z produkcją i obrotem żywnością muszą być utrzymywane w czystości i zachowane w dobrym stanie i kondycji technicznej, a ich wyposażenie, wystrój i konstrukcja mają eliminować ryzyko jej zanieczyszczenia, w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności.

Na podstawie rozdziału XII załącznika II do rozporządzenia nr 852/2004 przedsiębiorca zapewnia nadzór i szkolenia personelu pracującego w produkcji i obrocie żywnością odpowiednio do wykonywanej pracy w zakresie higieny, w tym stosowania zasad systemu HACCP.

Ponadto zgodnie z art. 59 ust. 2 ww. ustawy - osoba pracująca w styczności z żywnością powinna uzyskać określone przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby.

Zgodnie z generalną zasadą prawa żywnościowego – żywność znajdująca się w obrocie nie może być niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, a odpowiedzialność za jej bezpieczeństwo wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji - ponosi przedsiębiorca. Wynika to z art. 14 i 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.

Zgodnie z art. 61 - 64 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2019 r. poz. 1252, z 2020 r. poz. 284, 285) każda działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością pochodzenia niezwierzęcego oraz wprowadzanie do obrotu produktów pochodzenia zwierzęcego, nieobjęte urzędową kontrolą organów Inspekcji Weterynaryjnej - podlega rejestracji przez właściwy terenowo organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Większość zakładów podlega również zatwierdzeniu. Powyższy obowiązek dotyczy również podmiotów świadczących usługi transportu środków spożywczych.

Środek transportu do przewozu żywności podlega zatwierdzeniu jako zakład obrotu żywnością w drodze decyzji wydawanej przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Natomiast w przypadku przedsiębiorców branży spożywczej prowadzących zakłady produkcji / obrotu żywnością posiadane przez te podmioty środki transportu do przewozu żywności są traktowane jako część zakładu, który podlega zatwierdzeniu zgodnie z ww. przepisami. W tym przypadku środki transportu nie podlegają oddzielnemu zatwierdzeniu (nie wydaje się oddzielnej decyzji na każdy środek transportu). Na podstawie decyzji o zatwierdzeniu zakład jest wpisywany do rejestru zakładów podlegających nadzorowi organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Działalność w zakresie transportu żywności można rozpocząć po uzyskaniu zatwierdzenia i rejestracji.

Podmioty działające na rynku spożywczym są obowiązane do stosowania art. 6 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str.1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319), tj. muszą zapewnić, żeby organ nadzoru zawsze posiadał aktualne informacje na temat zakładów, w tym poprzez powiadamianie o każdej istotnej zmianie w działalności. Oznacza to, że obowiązkiem przedsiębiorcy jest informowanie organu nadzoru o liczbie samochodów wykorzystywanych w ramach prowadzonej działalności oraz każdorazowe przekazywanie informacji o nowych środkach transportu. Jednocześnie również obowiązuje zasada, że nie można wykorzystywać do przewozu żywności środków transportu bez uprzedniego przekazania takiej informacji. Wypełnieniem powyższego obowiązku będzie złożenie przez przedsiębiorcę wniosku o dokonanie zmian w rejestrze zakładów, który jest prowadzony przez właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Wzór wniosku określa załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 106, poz. 730).

Ponadto ogólne wymagania higieniczne, jakie muszą być spełnione w produkcji i obrocie żywnością, obowiązujące na terenie całej Unii Europejskiej, są określone w rozporządzeniu nr 852/2004. W załączniku II tego rozporządzenia w rozdziale IV znajdują się wymagania obowiązujące przy transporcie żywności, a w rozdziale VIII - dotyczące stanu zdrowia osób. Przepisy ww. rozporządzenia nakładają na prowadzącego zakład produkcji lub obrotu żywnością określone obowiązki, jednakże nie regulują szczegółowo kwestii wymagań higienicznych, a pozostawiają dużą swobodę w ich spełnianiu - określają kryteria, które muszą być spełnione, aby został osiągnięty cel tj. bezpieczeństwo żywności. Na podstawie art. 5 rozporządzenia nr 852/2004 podmiot działający na rynku spożywczym np. prowadzący przetwórstwo żywności ma obowiązek opracowania i wdrożenia procedury opartej na zasadach systemu HACCP, dostosowanej do rodzaju prowadzonej działalności. W ramach tej procedury przedsiębiorca ustala metody i sposób prowadzenia kontroli wewnętrznej.

Obowiązek powiadamiania Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) wynikający z art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U.
z 2020 r. poz. 2021) dotyczy żywności wzbogacanej, czyli środków spożywczych, do których dodawane są witaminy, składniki mineralne lub substancje, o których mowa w załączniku III część B i C do rozporządzenia (WE) Nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r.  w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (Dz. Urz. UE L 404 z dnia 30.12.2006 r., s. 26, z późn. zm.)

Ideą wzbogacania żywności jest dodawanie  dozwolonych do żywności witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Natomiast kwasy tłuszczowe typu trans powstają poprzez przemysłowe, częściowe uwodornienie/ utwardzenie olejów roślinnych, dzięki czemu z konsystencji płynnej przechodzą w stałą. Składniki te nie są celowo dodawane do żywności, zatem nie mogą być dodawane w celu jej wzbogacania. Ponadto izomery trans kwasów tłuszczowych są związkami, które powinny być ograniczane w żywności, gdyż mają znaczący wpływ przede wszystkim na ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych oraz chorób układu sercowo-naczyniowego.

W raporcie technicznym Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przyjętym w dniu 8 czerwca 2018 r. pt.: „Scientific and technical assistance on trans fatty acids”, który jest dostępny na stronie internetowej pod następującym adresem: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/sp.efsa.2018.EN-1433,
na podstawie przeglądu dostępnych dowodów naukowych stwierdzone zostało, że zgodnie
z najnowszymi zaleceniami krajowymi i międzynarodowymi spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych powinno być jak najniższe. Dlatego też wprowadzono stosowne ograniczenia rozporządzeniem Komisji (UE) 2019/649 z dnia 24 kwietnia 2019 r. zmieniającym załącznik III do rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do izomerów trans kwasów tłuszczowych (…) (Dz. Urz. UE L 110 z dnia 25.4.2019 r., str. 17)
w zakresie maksymalnego poziomu tych związków w żywności przeznaczonej dla konsumenta finalnego i w żywności przeznaczonej do dostarczania na potrzeby handlu detalicznego. Ww. składniki zostały umieszczone w części B załącznika III
do rozporządzenia (WE) nr 1925/2006, co biorąc pod uwagę zapisy art. 29 ust. 1 pkt 3
ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia może powodować mylną interpretację przepisów prawa żywnościowego w odniesieniu do konieczności powiadamiania GIS
w przypadku środków spożywczych zawierających w swoim składzie izomery trans kwasów tłuszczowych.

W związku z powyższym, produkty zawierające w składzie izomery trans kwasów tłuszczowych nie podlegają obowiązkowi powiadomienia GIS jako żywność wzbogacana w trybie i na zasadach określonych w art. 29 ust. 1 ust. 3 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Pierwszym i obowiązkowym dla każdego krokiem jaki powinien poczynić podmiot, aby wprowadzić do obrotu suplement diety, żywność wzbogacaną jest rejestracja i/lub zatwierdzenie swojej działalności gospodarczej jako podmiotu działającego na rynku spożywczym. Rejestracji dokonuje się w terenowo właściwej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej właściwej dla miejsca prowadzonej działalności. Dokładne informacje w jaki sposób dokonać rejestracji zakładu dostępne są na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Warto pamiętać, że wniosek o wpis do rejestru zakładów albo o zatwierdzenie należy złożyć co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności.

Drugim etapem jest powiadomienie Głównego Inspektora Sanitarnego o wprowadzeniu lub zamiarze wprowadzenia po raz pierwszy do obrotu produktu objętego obowiązkiem złożenia powiadomienia. Powiadomienia dokonuje się w formie dokumentu elektronicznego powstałego przez wprowadzenie danych do elektronicznego formularza powiadomienia dostępnego w elektronicznym systemie powiadomień.

Taki obowiązek złożenia powiadomienia odnosi się do pierwszego wprowadzenia do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach jednego łańcucha dystrybucyjnego, zatem nie dotyczy on wszystkich podmiotów (np. powiadomienia nie musi składać przedsiębiorca zaopatrujący się w hurtowni lub u importera o ile ten już złożył powiadomienie). Z dopełnienia obowiązku powiadomienia nie zwalnia podmiotu jednak fakt, że ten sam produkt był już przedmiotem powiadomienia złożonego do Głównego Inspektora Sanitarnego przez inny podmiot. Obowiązek złożenia powiadomienia dotyczy każdego podmiotu działającego na rynku spożywczym, który w ramach swojej działalności po raz pierwszy wprowadza dany produkt do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach jednego łańcucha dystrybucyjnego a zatem dotyczy np. każdego importera.

1. Przedsiębiorca planujący rozpoczęcie działalności na rynku spożywczym jest zobowiązany w terminie co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności złożyć wniosek o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestrów zakładów podlegających urzędowej kontroli żywności. Informacje w jaki sposób dokonać rejestracji zakładu dostępne są na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.
2. Podmiotem wprowadzającym do obrotu suplement diety może być podmiot zarejestrowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zarejestrowany w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Jeśli dany produkt do obrotu chce wprowadzić przedsiębiorca zarejestrowany w kraju nie należącym do UE musi on utworzyć na terytorium UE oddział lub przedstawicielstwo. Podmiotem wprowadzającym do obrotu produkty objęte obowiązkiem powiadamiania może być również dystrybutor.
3. Złożenie powiadomienia o pierwszym wprowadzeniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określonych środków spożywczych określonych w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Obowiązek ten przypisany jest podmiotowi działającemu na rynku spożywczym, który w ramach swojej działalności po raz pierwszy wprowadza dany produkt do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązek odnosi się do pierwszego wprowadzenia do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach jednego łańcucha dystrybucyjnego, zatem z jego dopełnienia nie zwalnia podmiotu fakt, że ten sam produkt był już przedmiotem powiadomienia złożonego do Głównego Inspektora Sanitarnego przez inny podmiot. Informacja o procedurze powiadamiania stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.
4. Środki spożywcze pochodzenia roślinnego oraz materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością przywożone z państw trzecich podlegają granicznej kontroli sanitarnej przeprowadzanej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego www.gis.gov.pl znajduje się „Informacja dla importerów żywności” dotycząca zmiany od dnia 14 grudnia 2019 r. przepisów dot. importu żywności pochodzenia niezwierzęcego oraz obowiązku stosowania systemu TRACES-NT przez importerów żywności.

Powiadomienia dokonuje się w formie dokumentu elektronicznego powstałego przez wprowadzenie danych do elektronicznego formularza powiadomienia dostępnego w elektronicznym systemie powiadomień na stronie internetowej e-Sanepid .

Przed złożeniem powiadomienia warto zapoznać się z instrukcją obsługi

W celu monitorowania produktów wprowadzanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej  Główny Inspektorat Sanitarny prowadzi publiczny „Rejestr produktów objętych powiadomieniem o pierwszym wprowadzeniu do obrotu”. Link do rejestru.

Główny Inspektor Sanitarny nie dopuszcza  suplementów diety do obrotu jednak przed wprowadzeniem nowego produktu przedsiębiorca w związku z obowiązkiem wynikającym z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia musi jednak powiadomić o tym Głównego Inspektora Sanitarnego.

Wprowadzane do obrotu rynkowego suplementy diety są żywnością i decyzję o wprowadzeniu ich do obrotu podejmuje przedsiębiorca. Przedsiębiorca nie ma obowiązku jednak czekania na odpowiedź GIS odnośnie złożonego powiadomienia i może wprowadzać suplementy diety już z dniem złożenia powiadomień, jednakże obowiązkiem przedsiębiorcy jest zapewnienie i udokumentowanie, że produkty wprowadzane do obrotu spełniają wymagania prawa żywnościowego m.in. w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego, oznakowania, prezentacji oraz reklamy.

Bieżący nadzór nad przestrzeganiem wymagań prawa żywnościowego, w tym w zakresie nieprawidłowości dotyczących suplementów diety, sprawują zgodnie z kompetencjami terenowe organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Zgłoszenia należy kierować bezpośrednio do właściwych terenowo powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, które sprawują nadzór nad podmiotami wprowadzającymi suplementy diety.

Dane kontaktowe Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych umieszczone są na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego pod adresem:   https://gis.gov.pl/kontakt/ .

Zasadniczą różnicą pomiędzy tymi produktami jest ich przeznaczenie. Suplement diety to żywność, która służy uzupełnieniu codziennej diety, przeznaczony jest dla osób zdrowych. Z kolei produkt leczniczy stosowany jest w leczeniu chorób.

Suplementom diety nie można przypisywać właściwości zapobiegania lub zwalczania chorób a ich zastosowanie opisywane jest z wykorzystaniem oświadczeń zdrowotnych dotyczących funkcji fizjologicznych składników suplementu diety. Produkt leczniczy posiada z kolei zarejestrowane na podstawie badań klinicznych wskazania do stosowania.

Suplementy diety podlegają wymaganiom prawa żywnościowego (decyzję o ich wprowadzeniu do obrotu podejmuje przedsiębiorca), natomiast produkty lecznicze wymagają uprzedniej rejestracji. Produkty te różnią też wymagania jakościowe.

Szczegółowe różnice pomiędzy suplementem diety i produktem leczniczym oraz „Dekalog suplementacji” można znaleźć w ulotce zamieszczonej na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

GIS we współpracy z Polską Federacją Producentów Żywności od 2006 roku organizuje program „Trzymaj Formę!”. Skierowany jest on do uczniów klas V – VIII szkół podstawowych. Program dostarcza wiedzy dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce „Trzymaj Formę!” – program edukacyjny o zbilansowanym odżywianiu i aktywności. 

GIS dba również o edukację w zakresie bezpieczeństwa żywności. Od 2021 roku corocznie włącza się w realizację kampanii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) „Wybieraj bezpieczną żywność”

 Celem kampanii jest zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat roli nauki w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności w UE oraz zachęcenie obywateli do dokonywania świadomych wyborów żywieniowych.

Zgłoszeń do programów dokonuje placówka oświatowa. W tym celu powinna skontaktować się z oddziałem oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia  w najbliższej terytorialnie powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej (PSSE). Od niedawna istnieje również możliwość zgłoszenia placówki poprzez wykorzystanie e-usługi na platformie. 

Tak. W ramach realizacji programu edukacyjnego  „Trzymaj Formę!” cyklicznie organizowany jest Konkurs wiedzy o zdrowym stylu życia „Trzymaj Formę!”. 

Sprawozdanie przekaż do działu promocji zdrowia  w najbliższej terytorialnie powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej. To jednostka, która odpowiada m.in. za wprowadzenie placówki do programu, czuwa nad jego prawidłową realizacją i mierzy jego zasięg.

Szukasz kontaktu do stacji sanitarno-epidemiologicznej? Kliknij w interaktywną mapę i znajdź właściwą jednostkę. 

Aby wystąpić o patronat honorowy Głównego Inspektora Sanitarnego lub jego udział w komitecie honorowym, wypełnij wniosek i prześlij w jeden z poniższych sposobów:

• pocztą tradycyjną na adres:                            

Główny Inspektorat Sanitarny

ul. Targowa 65, 03-729 Warszawa

• pocztą elektroniczną na adres: inspektorat@sanepid.gov.pl
• za pośrednictwem platformy ePUAP. Prześlij wniosek nie później niż na dwa miesiące przed dniem, w którym planowane jest przedsięwzięcie. Więcej informacji w zakładce Uzyskaj patronat honorowy.

Informacje nt. szczepień ochronnych najdziesz w zakładce Szczepienia. 

Do zwalczenia wszawicy konieczne jest zastosowanie odpowiedniego preparatu, który skutecznie likwiduje pasożyty. Ważne jest aby preparat zastosować nie tylko u dziecka, ale również u osób z najbliższego otoczenia, domowników.

Zastosuj preparat dostępny w aptece zgodnie z zaleceniami zawartymi na etykiecie. Więcej informacji, jak sobie radzić z tą chorobą znajdziesz w zakładce Wszawica – leczenie i zapobieganie. 

Informacje odnośnie do tego, jak postępować w przypadku ukąszenia przez kleszcza oraz jak się chronić przed ukąszeniem, znajdziesz w zakładkach Kleszcze – poważne zagrożenie dla naszego zdrowia oraz Kleszcze, jak się przed nimi chronić?

Wszystkie ostrzeżenia publiczne dotyczące żywności niezwłocznie publikowane są na stronie głównej GIS oraz w zakładce Ostrzeżenia. Informacje o ostrzeżeniach publikowane są również na profilu GIS na portalach: Instagram, Facebook, Twitter. Te komunikaty kierują użytkowników po szczegóły do strony GIS.