Higiena procesów nauczania
Jednym z zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest sprawowanie nadzoru nad higieną procesów nauczania, w tym ocena rozkładu zajęć lekcyjnych w szkole.
Higiena procesu nauczania ma za zadanie ochronę ucznia przed niekorzystnymi warunkami związanymi z nauką, pracą i dotyczy nie tylko zapewnienia bezpieczeństwa oraz odpowiednich warunków sanitarnych, ale również odpowiedniej organizacji pracy ucznia, zgodnej z jego psychofizycznymi możliwościami.
Plan zajęć powinien być ułożony tak, aby uwzględniał:
- równomierne obciążenie uczniów zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia,
- zróżnicowanie zajęć w każdym dniu,
- możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia.
Równomierne obciążenie uczniów zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia oznacza, że:
- zajęcia powinny rozpoczynać się o stałej porze,
- różnica w liczbie godzin lekcyjnych pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia nie powinna być większa od 1 godziny.
Zróżnicowanie zajęć oznacza między innymi, że:
- w każdym dniu powinny odbyć się zajęcia z elementami ruchu, takie jak: wychowanie fizyczne, plastyka, technika, muzyka, godzina wychowawcza (z wyjątkiem szkół ponadpodstawowych),
- w dniu, w którym występuje maksymalna liczba godzin, co najmniej jedną godzinę lekcyjną należy przeznaczyć na zajęcia z elementami ruchu.
Należy dostosować się do możliwości psychofizycznych uczniów do podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia, tj.
- nie powinno łączyć się w kilkugodzinne bloki zajęć z tego samego przedmiotu,
z wyjątkiem przedmiotów, których program tego wymaga, - nie należy planować przedmiotów wymagających wzmożonej koncentracji po piątej godzinie lekcyjnej.
Ważnym elementem higieny procesu nauczania jest odpoczynek, zabawa i korzystanie
z zajęć na świeżym powietrzu, dlatego istotnym elementem dziennego rozkładu lekcji są przerwy międzylekcyjne, które wpływają pozytywnie na odreagowanie zmęczenia.
Główny Inspektor Sanitarny zaleca przerwy międzylekcyjne co najmniej 10 minutowe.
Dla uczniów klas I-III przerwy mogą być krótsze, ale częstsze. Nauczyciele w tych klasach mają możliwość samodzielnego decydowania o długości przerw. W klasach I-III można stosować mikro pauzy wykorzystane na krótkie ćwiczenia ruchowo-oddechowe, w tym spędzanie ich na świeżym powietrzu.
Dyrektor szkoły powinien uwzględnić przerwy na higieniczne spożycie posiłku.
Przerwa śniadaniowa oraz obiadowa niezależnie od innych przerw powinna trwać co najmniej 15 minut.
Dla uczniów klas I-III czas na spożycie obiadu powinien wynosić niemniej niż 20 minut, aby zagwarantować komfortowe spożycie posiłku.
Mając na uwadze rytm biologiczny dzieci i młodzieży, zasadne jest uczęszczanie uczniów do szkoły na pierwszą zmianę, szczególnie tych najmłodszych.