Wymogi dotyczące oświetlenia pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (miejsc pracy).

Zagadnienie oświetlenia pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (miejsc pracy), zostało przedstawione w następujących aktach prawnych:

Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1225);
Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650 z późń. zm.).

Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:
wg. przywołanego powyżej Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., § 4:
1 - pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny;
2 - pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin włącznie,
natomiast, wg. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r., § 2 pkt. 3 przez „pomieszczenie pracy rozumie się pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:
a)² łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności maja charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,
b) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą”.

Zagadnienie dotyczące oświetlenia i nasłonecznienia pomieszczeń, w tym przeznaczonych na pobyt ludzi (miejsc pracy), szczegółowo zostało przedstawione w przywołanym powyżej Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., w rozdziale 2, i tak:

§ 57.1. Pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno mieć zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznaczenia, kształtu i wielkości, z uwzględnieniem warunków określonych w § 13 oraz w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. W pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie — co najmniej 1:12.
§ 58. 1. Dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym, jeżeli:

1. oświetlenie dzienne nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze względów technologicznych,
2. jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej oświetlenia dziennego.

2. W przypadku gdy pomieszczenie, o którym mowa w ust. 1, jest pomieszczeniem stałej pracy w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dla zastosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym, w tym elektrycznym, jest wymagane uzyskanie zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.
3. Uzgodnienie, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy budynków służących obronności państwa.
§ 59. 1. Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego (komunikacji) powinny mieć zapewnione oświetlenie światłem sztucznym odpowiednio do potrzeb użytkowych.
2. Ogólne oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia przeznaczonego na stały pobyt ludzi powinno zapewniać odpowiednie warunki użytkowania całej jego powierzchni.
3. Oświetlenie światłem sztucznym połączonych ze sobą pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego (komunikacji) nie powinno wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami.
§ 60. 1. Pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu, innych formach opieki przedszkolnej oraz szkole, z wyjątkiem pracowni chemicznej, fizycznej i plastycznej, powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia wynoszący co najmniej 3 godziny w dniach równonocy (21 marca i 21 września) w godzinach 8.00—16.00, natomiast pokoje mieszkalne — w godzinach 7.00—17.00.
2. W mieszkaniach wielopokojowych wymagania ust. 1 powinny być spełnione przynajmniej dla jednego pokoju.
3. W przypadku budynków zlokalizowanych w zabudowie śródmiejskiej dopuszcza się ograniczenie wymaganego czasu nasłonecznienia, określonego w ust. 1, do 1,5 godziny, a w odniesieniu do mieszkania jednopokojowego w takiej zabudowie nie określa się wymaganego czasu nasłonecznienia.

Prawidłowe oświetlenie pomieszczeń wpływa na zdrowie ludzi i warunki pracy m.in. poprzez znaczne ograniczenie ryzyka wypadku, uzyskanie lepszej jakości i efektywności pracy, zapobieganie przedwczesnemu osłabieniu wzroku oraz dobre samopoczucie psychiczne.

Negatywne skutki niewłaściwego oświetlenia pomieszczeń wyrażają się m.in. poprzez bóle głowy, zmniejszenie ostrości widzenia i przedwczesne osłabienie wzroku, pobudzenie nerwowe oraz mniejszą efektywność pracy.

Opracował: Jolanta Niewiarowska