Zapewnienie bezpieczeństwa sanitarnego związanego z wentylacją (funkcjonującą bądź modernizowaną) w obiektach służby zdrowia

Podmioty lecznicze, w szczególności szpitale są obiektami priorytetowymi z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi, tym samym należą do grupy obiektów o wysokiej ocenie ryzyka związanego z możliwością wystąpienia zagrożenia sanitarno-epidemiologicznego. Dlatego niezwykle istotne jest zapewnienie w tych obiektach właściwych warunków sanitarno-higienicznych (zarówno na etapie planowania i projektowania przedsięwzięcia, ale również w trakcie jego funkcjonowania) w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych oraz zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych.

Niezmiernie ważna, z punktu widzenia wpływu na zdrowie ludzi zarówno pacjentów, jak i personelu jest wentylacja. Odpowiednio zaprojektowana, utrzymana oraz drożna wentylacja jest niezbędna do bezpiecznego i komfortowego przebywania ludzi w pomieszczeniach, natomiast nieprawidłowo funkcjonująca wentylacja może być przyczyną negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Należy pamiętać, że kwestia wentylacji jest kluczowa w przypadku wprowadzania w obiekcie zmian budowlanych (przebudowy, remonty), w szczególności w sytuacji, gdy modernizacja szpitala nie dotyczy całego obiektu lecz np. jednego piętra lub oddziału, oraz gdy ulegają zmianie podstawowe funkcje pomieszczeń objętych tymi pracami. W takiej sytuacji istotne jest dokonywanie zmian ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych stref w szpitalu o określonej funkcji oraz umożliwienie spełnienia w danej strefie odpowiednich wymagań jakości środowiska wewnętrznego.

Należy mieć na uwadze, że projektując system wentylacji w szpitalu nie można łączyć ze sobą wszystkich pomieszczeń ze względu na wymagania sanitarne. Pomieszczenia o różnym przeznaczeniu muszą być podłączone i zasilane z odrębnych systemów wentylacyjnych (przykładowo dla pomieszczeń o zwiększonych wymaganiach aseptyki należy wykonać odrębny system pracujący w nadciśnieniu w stosunku do pomieszczeń przyległych, a np. w przypadku pomieszczeń brudnych takich jak magazyny odpadów medycznych, pomieszczenia techniczne czy brudowniki należy bezwzględnie wydzielać wywiewy powietrza).

Zatem przy wprowadzaniu w obiektach zmian budowlanych należy pamiętać przede wszystkim o:

zapewnieniu wentylacji wydzielonych pomieszczeń, grawitacyjnej lub mechanicznej,
zapewnieniu właściwej jakości powietrza wentylacyjnego dostarczanego do ww. pomieszczeń, w zależności od ich przeznaczenia,
usuwaniu powietrza zużytego z tych pomieszczeń,
zapewnieniu odpowiedniej ilości powietrza w ww. pomieszczeniach:

minimalny strumień objętości powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach przeznaczonych na stały i czasowy pobyt ludzi powinien wynosić 20 m³/h dla każdej przebywającej osoby,
w klimatyzowanych oraz wentylowanych pomieszczeniach o nie otwieranych oknach strumień objętości powietrza wentylacyjnego powinien wynosić 30 m³/h dla każdej przebywającej osoby,

rozdziale stref wentylacyjnych - w instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych,
odpowiednim przepływie powietrza wentylacyjnego - w przypadku zastosowania w budynku przepływu powietrza wentylacyjnego między pomieszczeniami lub strefami wentylacyjnymi, w pomieszczeniu należy zapewnić kierunek przepływu od pomieszczenia o mniejszym do pomieszczenia o większym stopniu zanieczyszczenia powietrza,
niestosowaniu recyrkulacji powietrza wentylacyjnego w obiekcie, a w przypadku gdy zachodzi konieczność zastosowania recyrkulacji bezwzględne stosowanie się do zaleceń właściwego państwowego inspektora sanitarnego - w budynku opieki zdrowotnej recyrkulacja powietrza może być stosowana tylko za zgodą i na warunkach określonych przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Wobec powyższego, przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu zmian budowlanych w układzie pomieszczeń podmiotu leczniczego, wydaje się zasadne dokonanie przeglądu istniejącej wentylacji pod kątem możliwości jej zastosowania do nowych/wydzielonych pomieszczeń. Przy wprowadzaniu ww. zmian należy stosować się do zaleceń wynikających z przeglądu wentylacji, przy czym należy wskazać, że wszelkich przeglądów instalacji wentylacji powinna dokonywać osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje do przeprowadzenia tego typu prac.

Ponadto bardzo ważne jest prowadzenie systematycznej kontroli stanu zanieczyszczenia systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych, dzięki której możliwe jest zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza transportowanego kanałami i przewodami (ewentualnie podjęcie szybkich działań w celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2022 r. poz. 402), instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacje podlegają okresowemu przeglądowi, czyszczeniu lub dezynfekcji, lub wymianie elementów instalacji zgodnie z zaleceniami producenta, nie rzadziej niż co 12 miesięcy. Okresowe przeglądy wentylacji mechanicznej pozwalają uniknąć nadmiernego nagromadzenia zanieczyszczeń wewnątrz instalacji. Należy tutaj zwrócić uwagę nie tylko na sprawność mechaniczną wszystkich urządzeń i akcesoriów wykorzystywanych w instalacji. Zanieczyszczenia mogą sprzyjać bowiem rozwojowi bakterii, grzybów i wielu różnych drobnoustrojów. Ryzyko to potęguje obecność klimatyzacji, która generuje wilgotne środowisko w przewodach. Z tego powodu przegląd wentylacji obejmuje również badania mikrobiologiczne. Szybkie wykrycie i usunięcie źródeł zanieczyszczeń przede wszystkim zmniejsza ryzyko wystąpienia zagrożenia zdrowotnego, ale również awarii urządzeń wentylacyjno-klimatyzacyjnych, a także obniża koszty ewentualnego czyszczenia i dezynfekcji.

Mając na uwadze powyższe tut. Inspektor wskazuje, że odpowiednio zaprojektowana, wykonana oraz utrzymana instalacja wentylacyjna w podmiotach leczniczych, w szczególności w szpitalach, jest istotnym elementem zapewniającym właściwe warunki sanitarno-higieniczne, a co za tym idzie bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów.

Źródło: pismo Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 kwietnia 2023 r., znak; HŚ.HK.50.2.2022

Sporządził(a): Jolanta Niewiarowska, Kierownik Oddziału