Główny Inspektorat
Sanitarny

Indeks glikemiczny (IG) - dotyczy produktów zawierających węglowodany i klasyfikuje produkty żywieniowe na podstawie ich wpływu na poziom cukru we krwi. Punktem odniesienia jest poziom glukozy we krwi po spożyciu produktu referencyjnego - czystej glukozy, której indeks glikemiczny wynosi 100.

Produkty o wysokim IG (≥ 70) powodują szybki i duży wzrost poziomu glukozy we krwi, produkty o średnim IG (56- 69) powodują wolniejszy i średni wzrost poziomu glukozy we krwi, produkty o niskim IG (≤ 55) powodują powolny i niski wzrost tego poziomu.

Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.

Indeks glikemiczny może być wykorzystany, w połączeniu z informacjami o składzie żywności, do kierowania wyborami żywieniowymi m.in. dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzycą).

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczącymi postępowania dietetycznego u osób chorych na cukrzycę, nie ma diety uniwersalnej dla wszystkich osób z cukrzycą i mogą być stosowane różne strategie żywieniowe (np. dieta śródziemnomorska, dieta DASH). Dieta powinna uwzględniać zasady prawidłowego żywienia skierowane do osób zdrowych oraz dodatkowo kontrolowanie wielkości porcji zwyczajowo konsumowanej żywności, ilości spożywanych węglowodanów w całej diecie i poszczególnych posiłkach, ograniczenie spożycia żywności zawierającej węglowodany łatwo przyswajalne, w tym cukrów dodanych i tzw. wolnych cukrów (free sugars), regularne spożywanie posiłków, w tym śniadań oraz wolne tempo spożywania posiłków Przy wyborze żywności pomocna może być m. in. wartość indeksu glikemicznego (IG).

Informacja o wartości indeksu glikemicznego środka spożywczego może stanowić dodatkową dobrowolną informację zamieszczoną w oznakowaniu żywności, pod warunkiem zgodności z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004, w szczególności art. 36 ust. 2. Zgodnie z tym przepisem, informacje na temat żywności przekazywane na zasadzie dobrowolności muszą spełniać następujące wymogi:

1. nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd, o czym mowa w art. 7;
2. nie mogą być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta; oraz
3. muszą być, w stosownych przypadkach, oparte na odpowiednich danych naukowych (np. na raportach z badań analitycznych).

Stąd też, wydaje się zasadnym, by  informacji o  indeksie glikemicznym (np. „o niskim indeksie glikemicznym”) towarzyszyła wartość IG. Poza tym informacja ta powinna być wiarygodna i oparta na wynikach badań bądź na naukowym źródle dla danego produktu.

Dotyczy to także  dań złożonych (np. dieta pudełkowa), w przypadku których przedsiębiorca powinien dysponować wynikami badań lub danymi naukowymi potwierdzającymi, że dania takie rzeczywiście posiadają deklarowany niski indeks glikemiczny (tj. ≤55).

W Polsce brak jest zbiorczych opracowań dotyczących wartości indeksu glikemicznego dla produktów spożywczych znajdujących się na krajowym rynku, a także potraw. Dostępna jest publikacja „Jem Zdrowo. Węglowodany, indeks glikemiczny i inne składniki odżywcze”, w której dane dla indeksu glikemicznego produktów spożywczych przedstawiono, dzieląc je na trzy poziomy: niski, średni, wysoki. Ponadto dostępne są publikacje naukowe prezentujące wyniki badań IG dla wybranych produktów i potraw.

Na wartość indeksu glikemicznego produktu/potrawy na wpływ wiele czynników (m.in. rodzaj i czas obróbki termicznej, stopień rozdrobnienia, rodzaj skrobi zawartej w surowcach, zawartość tłuszczu i wiele innych), dlatego wartość indeksu glikemicznego dla konkretnego produktu powinna być przede wszystkim wyznaczona w przeprowadzonych – zgodnie z procedurą naukową – u ludzi badaniach, dotyczących pomiaru stężenia glukozy we krwi po spożyciu badanego produktu. Możliwe jest wykorzystanie danych o wartości IG z publikacji naukowych, jeśli badania dotyczyły takiego samego produktu.

Informacje o wartościach indeksu glikemicznego dla konkretnych produktów spożywczych można znaleźć także w dostępnych międzynarodowych publikacjach naukowych oraz opracowaniach tabelarycznych wartości IG tworzonych na ich podstawie, przykładowo:

• International Tables of Glycemic Index and Glycemic Load Values: 2008  Fiona S. Atkinson, RD, Kaye Foster-Powell, RD, and Jennie C. Brand-Miller, PHD (na końcu artykułu można pobrać tabele wartości IG w formacie pdf)

Z uwagi na wpływ wielu czynników na wartość IG, dane z publikacji międzynarodowych, w przypadku produktów o odmiennej w naszym kraju recepturze czy metodzie produkcji (np. pieczywo) mogą nie odzwierciedlać rzeczywistych wartości IG. Dlatego możliwość wykorzystania tych danych jest ograniczona.

Wartości indeksu glikemicznego zamieszczone na opakowaniu czy ulotce dotyczącej żywności  nie mogą towarzyszyć żadne informacje o ewentualnym korzystnym wpływie takiej żywności na zdrowie, gdyż stanowiłoby to informacje o charakterze oświadczeń zdrowotnych, których stosowanie jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu unijnego zezwolenia zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Obecnie w wykazie  dozwolonych oświadczeń zdrowotnych nie ma oświadczeń dotyczących żywności o niskim indeksie glikemicznym.

Powyższą informację należy na bieżąco weryfikować w Unijnym rejestrze oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych.

• ISO 26642:2010(en) Food products — Determination of the glycaemic index (GI) and recommendation for food classification
• Badanie indeksu glikemicznego żywności: in vivo , nie in vitro
• Measuring the Glycemic Index of Foods: Interlaboratory Study
• Glycemic Index and Insulinemic Index of Foods: An Interlaboratory Study Using the ISO 2010 Method
• Glycemic and Insulinemic Responses to Six Cereal Products in Healthy Adults - Central European journal of public health, 2004 wrzesień;12(3):134-40.
• Ocena glikemii poposiłkowej i indeksu glikemicznego innowacyjnych pełnoziarnistych produktów zbożowych u zdrowych dorosłych osób (SGGW w Warszawie, Handel wewnętrzny 2018;3(374):277-289)
• Kunachowicz H. i wsp. Jem zdrowo. Węglowodany, indeks glikemiczny i inne składniki odżywcze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.