Główny Inspektorat
Sanitarny

Od 1988 roku z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 1. grudnia obchodzimy Światowy Dzień AIDS. Jego głównym celem jest zwrócenie uwagi na problem zakażeń HIV/AIDS oraz solidaryzowanie się z ludźmi dotkniętymi chorobą. Codziennie w Polsce średnio 3 osoby dowiadują się o swoim zakażeniu wirusem HIV.

Liczba osób zakażonych HIV wciąż wzrasta. Zakażenie to jednak nie wyrok. Osoba, która dowie się o nim odpowiednio wcześnie, ma szansę uchronić się przed rozwinięciem pełnoobjawowego AIDS.

Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, liczba nowo wykrywanych zakażeń co roku przekracza w naszym kraju 1 tysiąc. Od wdrożenia badań, czyli od połowy lat 80 do końca 2020 r., w Polsce wykryto 26 486 zakażeń HIV, natomiast AIDS zdiagnozowano u 3815 osób. Odnotowano także 1428 zgonów.

Zakażenie HIV oznacza, że w organizmie człowieka znajduje się wirus nabytego niedoboru odporności. Wirus mnoży się, a następnie niszczy układ odpornościowy zakażonej osoby, który po pewnym czasie przestaje chronić organizm przed innymi chorobami.

Zakażenie HIV nie daje charakterystycznych objawów. Są one podobne do objawów grypowych, co usypia czujność pacjenta. Po ich ustąpieniu następuje okres bezobjawowego nosicielstwa. Jego długość zależy od stanu układu immunologicznego zakażonej osoby (trwa zwykle od kilku do kilkunastu lat).

AIDS to zespół nabytego niedoboru odporności, stanowi końcowy etap nieleczonego zakażenia HIV. Postępujące osłabienie odporności prowadzi do wystąpienia objawów chorób uznanych za wskaźnikowe choroby AIDS. Zalicza się tu wiele zakażeń oportunistycznych oraz różne typy nowotworów.

AIDS występuje po wielu latach trwania infekcji HIV u osób, które o swoim zakażeniu nie wiedzą. Z kolei osoby, które wiedzą o swoim zakażeniu objęte są terapią antyretrowirusową, która może pomóc w zapobieganiu wystąpieniu AIDS.

Wirus przenosi się trzema drogami:

1. Seksualną, czyli przez kontakty seksualne. Badania dowodzą, że stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia HIV nawet o 80-95%.
2. Krwiopochodną, czyli poprzez krew. Dzieje się tak, gdy zakażona krew jest przetaczana albo dostanie się na skórę, która jest uszkodzona, na błonę śluzową, na narządy płciowe lub zostanie wstrzyknięta podczas używania wspólnych z innymi osobami igieł i strzykawek.
3. Wertykalną. Podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią wirus przenosi się z zakażonej matki na jej dziecko. Dlatego też kobiety planujące ciążę lub będące w ciąży, a także przyszły ojciec, powinni wykonać test w kierunku HIV.

Najważniejszą regułą ochrony przed zakażeniem HIV jest unikanie ryzykownych zachowań.

W przypadku narażenia na zakażenie zazwyczaj do 48 godzin jest możliwość włączenia tzw. profilaktyki poekspozycyjnej, składającej się z trzech leków antyretrowirusowych. Należy wówczas zgłosić się do szpitala zakaźnego prowadzącego terapię antyretrowirusową. Bardzo istotne jest, aby zrobić to jak najszybciej.

Wczesne wykrycie zakażenia umożliwia rozpoczęcie farmakoterapii, dzięki której osoby zakażone HIV mogą żyć tak samo, jak osoby niezakażone. To znaczy, że mogą prowadzić podobny tryb życia, mieć dzieci, pracować. Osoba, która wie, że jest zakażona HIV, ma szansę zadbać o zdrowie swoje i swoich bliskich, a podczas planowania ciąży – uchronić dziecko.

Zakażenie HIV to nie wyrok. Osoba, która dowie się o zakażeniu odpowiednio wcześnie, ma szansę uchronić się przed rozwinięciem pełnoobjawowego AIDS.

Test w kierunku HIV powinien obowiązkowo wykonać każdy, kto:

• miał kontakt z cudzą krwią, która znalazła się na uszkodzonej skórze lub błonach śluzowych,
• wykonywał tatuaż lub piercing przy użyciu niesterylnego sprzętu,
• przyjmował jakąkolwiek substancję (np. narkotyki, anaboliki) w iniekcjach i używał do tego sprzętu wykorzystanego wcześniej przez inne osoby,
• miał kontakt seksualny przynajmniej z jedną osobą, która:

     - nie wykonywała nigdy testu w kierunku HIV, więc nie wie, czy jest zakażona;

     - jest zakażona HIV, a kontakt odbył się bez prezerwatywy lub uległa ona uszkodzeniu;

     - miała wcześniej wielu partnerów seksualnych;

     - przyjmowała substancje w zastrzykach;

• przebył chorobę przenoszoną drogą płciową,
• stracił kiedykolwiek kontrolę nad swoim zachowaniem i mógł znaleźć się w wyżej opisanych sytuacjach.

Niestety, z powodu braku świadomości, częstego wypierania możliwości zakażenia po incydentalnym ryzykownym zachowaniu, większość zakażeń jest rozpoznawana w fazie późnej, w której dochodzi do znacznego upośledzenia odporności lub rozwoju AIDS.

Bezpłatnie, bez skierowania i anonimowo można wykonać test w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD). W PKD można też porozmawiać z doradcą, który pomoże ustalić, czy rzeczywiście wystąpiło ryzyko zakażenia i czy potrzebne jest badanie. Doradca odpowie też na wszelkie nurtujące pytania związane z HIV i AIDS.

Problemem diagnostycznym we wczesnej fazie zakażenia HIV jest tzw. okno serologiczne. Jest to okres następujący tuż po zakażeniu HIV, w którym testy w kierunku wirusa pozostają ujemne z powodu braku lub bardzo niskiego poziomu przeciwciał albo antygenu HIV.

Jeżeli osoba po potencjalnym narażeniu na zakażenie HIV wykona test zbyt wcześnie, to wynik będzie ujemny pomimo istniejącego zakażenia. Aby uniknąć takiej sytuacji zalecane jest powtórzenie testu po określonym czasie.

Pacjent zakażony HIV powinien regularnie zgłaszać się na badania lekarskie do poradni. Leczenie antyretrowirusowe zapobiega rozwojowi lub przynajmniej spowalnia postęp zakażenia do rozwoju AIDS, pod warunkiem systematycznego przyjmowania leków. O włączeniu takiego leczenia zawsze decyduje lekarz po rozmowie z pacjentem, a warunkiem uzyskania sukcesu terapeutycznego jest dobra współpraca.

Obecnie dostępne leki przeciwwirusowe nie dają możliwości całkowitego wyleczenia zakażenia HIV. Celem terapii przeciwwirusowej jest zahamowanie namnażania wirusa, spowolnienie postępu choroby, przedłużenia i poprawa jakości życia, zapobieganie rozwojowi chorób oportunistycznych.

W przypadku rozpoznania AIDS jak najszybsze włączenie leczenia antyretrowirusowego oraz leczenie pojawiających się w następstwie chorób poprawia rokowania.

Nieleczone zakażenie HIV prowadzi do zgonu u 90% zakażonych.