Główny Inspektorat
Sanitarny

Szczepienia ochronne to jedno z najważniejszych osiągnięć medycyny, które znacząco przyczyniło się do zwiększenia długości i jakości życia ludzi. To najskuteczniejszy i najbardziej efektywny sposób zapobiegania chorobom zakaźnym.

Za pomocą szczepień osiągnięto ogromne sukcesy wykorzenienia (eradykacji) najgroźniejszej plagi ludzkości, jaką była ospa prawdziwa. Jesteśmy bliscy osiągnięcia kolejnych sukcesów: eradykacji poliomyelitis (choroby Heinego-Medina), odry i różyczki wrodzonej. Masowe szczepienia ludności Polski doprowadziły do znacznego ograniczenia ryzyka zachorowania m.in. na błonicę oraz wirusowe zapalenia wątroby typu B.

Warunkiem osiągnięcia odporności w skali populacji jest wysoki odsetek zaszczepionych osób (zwykle odporność populacyjną osiąga się przy zaszczepieniu populacji na poziomie 90 -95%). Dzięki odporności zbiorowiskowej szczepienie chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale dodatkowo również najsłabszych, którzy nie mogą być zaszczepieni ze względu na przeciwwskazania, ponieważ są za mali na szczepienie (niemowlęta) lub chorują przewlekle.

Im więcej osób zostało zaszczepionych, tym większa jest odporność zbiorowiskowa i tym bardziej jesteśmy wszyscy chronieni przed niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi.

Wprowadzenie obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw wybranym chorobom zakaźnym zmniejsza także społeczne skutki związane z ciężkimi zdrowotnymi następstwami chorób zakaźnych, w tym związane z kosztami leczenia tych chorób oraz ich powikłań.

Kalendarz szczepień ochronnych ewoluuje zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i systematycznie jest rozszerzany w miarę pojawiania się dostępu do nowych szczepionek – z uwzględnieniem możliwości finansowych budżetu Ministra Zdrowia. Program Szczepień Ochronnych ma charakter wieloletni, bowiem tylko poprzez długoterminową, systematyczną realizację szczepień możliwe jest zapobieganie epidemiom.

Corocznie w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych określane są wytyczne dla wykonawców szczepień dotyczące terminów przeprowadzania powszechnych szczepień kalendarzowych dzieci i młodzieży oraz szczególnych przesłanek epidemiologicznych i klinicznych w zakresie realizacji szczepień w wybranych grupach ryzyka oraz wykonywania szczepień poekspozycyjnych.

Szczegółowy wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz m.in. osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę powstania obowiązku szczepień ochronnych określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Szczepienia obowiązkowe dla dziecka do 2. roku życia finansowane z budżetu Ministra Zdrowia (bezpłatne)

WIEK	BCG	WZW B	ROTAWIRUSY	DTP	HIB	PNEUMOKOKI	IPV	MMR
W ciągu 24 godzin po urodzeniu	X	X
2. miesiąc życia (od ukończenia 6. tyg. życia)		X	X	X	X	X
4. miesiąc życia (po upływie 4 tyg. od pierwszej dawki)			X
4. miesiąc życia (od ukończenia 12. tygodnia życia)							X
4. miesiąc życia (od ukończenia 14. tyg. życia – po upływie 8 tyg. od pierwszej dawki)				X	X	X
5. - 6. miesiąc życia (po upływie 4 tygodni od drugiej dawki)			X (dla schematu 3-dawkowego)
6. miesiąc życia (po upływie 8 tyg. od drugiej dawki)				X	X
6. miesiąc życia (po upływie 8 tyg. od pierwszej dawki)							X
7. miesiąc życia (od ukończenia 6. miesiąca życia)		X
13. – 15. miesiąc życia (od ukończenia 12. miesiąca życia)								X
13.–15. miesiąc życia (od ukończenia 12. miesiąca życia po upływie co najmniej 6 miesięcy od drugiej dawki)						X
16. – 18. miesiąc życia (od ukończenia 15. miesiąca życia)				X	X		X

BCG – szczepienie przeciw gruźlicy
WZW B – szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
DTP – szczepienie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi
HIB – szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu b
IPV – szczepienie przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) – szczepienie szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną
MMR – szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
ROTAWIRUSY – szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym  przez rotawirusy
PNEUMOKOKI – szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae

Tabela 2. Szczepienia obowiązkowe dla dziecka od 6. roku życia finansowane z budżetu Ministra Zdrowia (bezpłatne)

 

WIEK	DTP	IPV	MMR
6. rok życia (do ukończenia 6. roku życia)	X (DTaP)	X	X
14. rok życia (do ukończenia 14. roku życia)	X (Tdap)
19. rok życia (do ukończenia 19. roku życia)	X (Td)

DTaP – szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierające bezkomórkowy komponent krztuśca (szczepienie przypominające I dawka).
IPV – szczepionka przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) – szczepienie szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (szczepienie przypominające).
MMR – szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce – podskórnie żywą szczepionką skojarzoną (szczepienie przypominające).
Tdap – szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentu krztuścowego – podskórnie lub domięśniowo (szczepienie przypominające II dawka).
Td – szczepionka przeciw błonicy, tężcowi – podskórnie lub domięśniowo (szczepienie przypominające III dawka).

Szczepienia ochronne odgrywają istotną rolę w ochronie zdrowia publicznego przed szerzeniem się chorób zakaźnych i zapobieganiem następstwom tych chorób, tym bardziej że w wypadku szczepień obowiązkowych nie ponosimy kosztów finansowych tego rodzaju profilaktyki