Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

Aleksandra Paulska – Eksperckie Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa

ARPANET, czyli pierwsza sieć rozległa i bezpośredni przodek współczesnego internetu został uruchomiony w 1968 r. w celu wymiany informacji między rządem, instytucjami badawczymi i naukowymi. Jego twórcy nie zakładali, że środowisko stworzone jako alternatywa dla tradycyjnej infrastruktury telekomunikacyjnej, która mogła zostać zniszczona przez potencjalnych agresorów, sama może stać się z czasem miejscem, które będzie tworzyć zagrożenie dla osób indywidualnych, firm i podmiotów państwowych, dając możliwość realizacji działań o charakterze chuligańskim, przestępczym, terrorystycznym, a nawet zostać wykorzystane jako istotny element współczesnych wojen hybrydowych.

Świadomość szans, ale także krytycznych zagrożeń związanych z istnieniem internetu, została podniesiona do rangi jednego z wiodących tematów na szczycie NATO w Warszawie w 2016 r., podczas którego cyberprzestrzeń została uznana za kolejną – po morzu, lądzie i powietrzu – domenę operacyjną¹ ze wszystkimi konsekwencjami płynącymi z tej decyzji oraz zobowiązaniami nałożonymi na państwa sojusznicze. Realizując te zobowiązania polskie Ministerstwo Obrony Narodowej podjęło szereg działań natury politycznej i legislacyjnej, wśród których jest wzmocnienie potencjału Sił Zbrojnych RP do działań w cyberprzestrzeni poprzez edukację w tym obszarze zarówno żołnierzy, jak i pracowników cywilnych resortu obrony narodowej. Zwieńczeniem tych wysiłków jest oficjalne otwarcie 18 listopada 2020 r. Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa (dalej: ECSC).

SKUTECZNOŚĆ W CYBERPRZESTRZENI – DZIAŁANIE METODĄ DUŻYCH KROKÓW

Obecnie w resorcie ON rozwijane są struktury odpowiedzialne za realizację zadań w obszarze cyberbezpieczeństwa. Rozbudowa dokonuje się poprzez formowanie nowych, dedykowanych jednostek organizacyjnych oraz rozwijanie i konsolidację struktur istniejących. Przekłada się to na tworzenie nowych stanowisk, a tym samym na zwiększone zapotrzebowanie na odpowiednio wykwalifikowanych specjalistów. Stały, systematyczny rozwój kadr, inwestowanie w podnoszenie kwalifikacji zarówno żołnierzy jak i pracowników cywilnych staje się w tej sytuacji koniecznością. Doskonalenie zawodowe umożliwia bowiem budowanie kompetencji personelu i pozwala przygotować osoby przeszkolone do podejmowania coraz bardziej wymagających działań, zaś – w dłuższej perspektywie czasowej
– powinno zapewnić zwiększenie liczebności zasobu kadrowego resortu ON zdolnego do realizacji zadań w obszarze cyberbezpieczeństwa w pełnym spektrum.1

Jednym ze sztandarowych rozwiązań jest zainaugurowany w lutym 2019 r. kompleksowy program CYBER.MIL.PL oparty na czterech filarach:

1. konsolidacja i budowa struktur cyberbezpieczeństwa obejmująca m.in. utworzenie Narodowego Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni (NCBC), powołanie Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej ds. Utworzenia Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni itp.;
2. edukacja, szkolenia i treningi;
3. współpraca i budowanie silnej pozycji międzynarodowej;
4. podniesienie poziomu bezpieczeństwa resortowych i wojskowych systemów teleinformatycznych.

Z powyższych powodów, sformowanie Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa wpisuje się w kluczowe potrzeby Sił Zbrojnych RP. Obszar planowanych kompetencji ECSC obejmuje zakres zadań, który do tej pory był nie był realizowany lub był realizowany w bardzo okrojonej formie. Dotychczas nie było w polskim resorcie obrony i Siłach Zbrojnych żadnej jednostki organizacyjnej zdolnej do koordynacji i konsolidacji aktualnych potrzeb w obszarze szkoleniowym z zakresu cyberbezpieczeństwa, choć ww. obszar zadaniowy niewątpliwie należy postrzegać jako newralgiczny. Resort Obrony Narodowej jest bowiem jednym z najistotniejszych ogniw tworzących krajowy system cyberbezpieczeństwa i z tego tytułu ma określone ustawowe zadania do realizacji, w tym także w zakresie doskonalenia własnych zasobów kadrowych.

Ponadto, kwestie przeciwdziałania cyberzagrożeniom stają się przedmiotem wielu programów, projektów badawczych, i z tego powodu, zarówno w ramach NATO jak i w całej Unii Europejskiej, podejmowane są próby ujednolicenia podejścia, terminologii, metod i strategii. W tym zakresie, chociażby ze względu na istniejące zobowiązania sojusznicze oraz współpracę międzynarodową, resort również musi dysponować jednostką zdolną do zapewnienia merytorycznej współpracy z partnerami zagranicznymi, w tym także na płaszczyźnie realizacji szkoleń, treningów, wspólnych ćwiczeń, a nawet wymiany doświadczeń. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż w Siłach Zbrojnych dokonuje się obecnie szybki rozwój struktur odpowiedzialnych za aspekty cyberbezpieczeństwa. Wypracowywane są zadania, procedury i podział kompetencji. Rozwój ww. struktur nie będzie możliwy bez zapewnienia wymaganej liczby odpowiednio wyszkolonych i wykwalifikowanych kadr.

Z tego też powodu, sformowanie Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa jako jednostki organizacyjnej, która może szkolić i przygotowywać przyszłe kadry, a także podnosić kwalifikacje aktualnych zasobów osobowych RON oraz SZ RP odpowiedzialnych za realizację działań w cyberprzestrzeni, jest dziś zadaniem priorytetowym z punktu widzenia interesów oraz aktualnych i prognozowanych potrzeb Resortu Obrony Narodowej oraz Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej i pozwala myśleć optymistycznie o bezpieczeństwie Polski w cyberprzestrzeni.

We współczesnym świecie cyberprzestrzeń jest jedną z najważniejszych dziedzin funkcjonowania państwa. Dotychczasowy podział na świat rzeczywisty i świat wirtualny staje się coraz bardziej umowny, zwłaszcza dziś, gdy ze względu na pandemię coraz więcej sfer naszego życia musiało praktycznie z dnia na dzień przenieść się do internetu – powiedział Mariusz Błaszczak podczas inauguracji ECSC, uzasadniając działania resortu dotyczące konieczności kształcenia kadr i powołania nowej jednostki.

ZADANIA CYBER EKSPERTÓW Z ECSC

Główne zadanie Centrum to kształtowania kierunków rozwoju systemu doskonalenia zawodowego w sferze cyberbezpieczeństwa, kryptologii oraz technologii informacyjnych.

Centrum Eksperckie podnosząc kwalifikacje żołnierzy i pracowników ma za zadanie rozwijać zdolności Sił Zbrojnych RP do prowadzenia działań w cyberprzestrzeni, a także pełnić rolę jednostki konsolidującej potencjał ekspercki oraz wspierającej Ministerstwo Obrony Narodowej w rozwijaniu współpracy krajowej i międzynarodowej.

Najważniejsze obszary zadaniowe ECSC:

• poszerzanie kompetencji SZ RP w zakresie działań w cyberprzestrzeni – kształcenie i szkolenie kadr,
• organizacja i prowadzenie ćwiczeń, treningów, gier wojennych z wykorzystaniem zintegrowanego środowiska szkoleniowego (wirtualny poligon tzw. Cyber Range),
• współpraca z podmiotami krajowymi i zagranicznymi,
• konsolidacja potencjału eksperckiego resortu obrony narodowej – kształtowanie priorytetowych kierunków doskonalenia kadr w sferze cyberbezpieczeństwa, kryptologii oraz IT.

Centrum ma na celu także przygotowanie kadr pod budowane Wojska Obrony Cyberprzestrzeni, a także przygotowanie i utrzymanie środowiska dla potrzeb prowadzenia procesu certyfikacji personelu i jednostek w ramach tworzenia WOC.

Zadanie to ma być zrealizowane do 2022 r. w ścisłej współpracy między ECSC a Narodowym Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni (NCBC). Za utworzenie WOC odpowiada Dyrektor NCBC, gen. bryg. Karol Molenda będący również pełnomocnikiem MON ds. WOC.

Tak jak inne wojska, również cyberżołnierze muszą mieć swój poligon. ECSC będzie właśnie takim poligonem. To miejsce, w którym będą mogli kształcić się i trenować, dzięki czemu będą coraz skuteczniejsi – powiedział gen. bryg. Karol Molenda i zaznaczył, że ECSC będzie w pierwszej kolejności odpowiedzialne za szkolenie ekspertów z nadzorowanej przez niego instytucji, a w przyszłości także żołnierzy i pracowników WOC.

ECSC stanie się w ten sposób jednym z najważniejszych ogniw w systemie bezpieczeństwa państwa poprzez szkolenie najwyższej klasy ekspertów, pełniących zasadnicze role w strukturach odpowiedzialnych za obronę cyberprzestrzeni na wszystkich poziomach struktury polskiej armii.

PLANY ECSC

Harmonogram powstawania Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa podzielony został na 4 etapy.

Etap I – do końca października 2020 r.

Okres do końca października 2020 r. poświęcony był przygotowaniom związanym z formowaniem i otwarciem Centrum. Był to etap organizacyjny przeznaczony na opracowanie dokumentacji organizacyjno-etatowej i opracowanie Decyzji Ministra Obrony Narodowej i innych dokumentów resortowych w sprawie sformowania Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa (ECSC).

Etap II – od 1 listopada 2020 r.

Centrum Eksperckie powstało 1 listopada 2020 r. Obecnie posiada już zdolność do prowadzenia niektórych szkoleń, a pod koniec 2021 r. powinno osiągnąć gotowość do prowadzenia szkoleń specjalistycznych.

Etap ten obejmuje:

• zbudowanie zespołów eksperckich w ECSC,
• przygotowanie odpowiedniej infrastruktury do prowadzenia szkoleń na potrzeby NCBC, wojsk operacyjnych i WOT,
• rozpoczęcie działalności szkoleniowej w obszarach teleinformatyki i cyberbezpieczeństwa,
• rozpoczęcie konfiguracji środowiska szkoleniowego do prowadzenia ćwiczeń, treningów i gier wojennych.

Etap III – lata 2022-2023

Zakłada się, że na tym etapie Centrum osiągnie pełną zdolność do prowadzenia szkoleń specjalistycznych dla zainteresowanych podmiotów spoza resortu Obrony Narodowej, szczególnie tych funkcjonujących w ramach systemu bezpieczeństwa narodowego. W ramach tego etapu planuje się:

• realizację zadań w zakresie szkolenia personelu w obszarach teleinformatyki i cyberbezpieczeństwa na potrzeby wszystkich jednostek i komórek organizacyjnych resortu Obrony Narodowej,
• rozbudowę i włączenie w system kursów i szkoleń platformy e-learningowej,
• prowadzenie warsztatów, ćwiczeń, treningów i gier wojennych w obszarze cyberbezpieczeństwa,
• inicjowanie oraz rozwój współpracy i wymiany doświadczeń na szczeblu krajowym (np. uczelnie), a także międzynarodowym (NATO, UE).

Etap IV – od 2024 r.

W ramach tego etapu planuje się:

• dalszy rozwój współpracy krajowej i międzynarodowej, m.in. w zakresie kierunków badań naukowych i analiz eksperckich w obszarze szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa,
• przygotowanie i utrzymywanie środowiska (zasobów) do prowadzania i wsparcia procesu certyfikacji Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni,
• rozwój i umacnianie relacji międzynarodowych dotyczących aspektów cyberbezpieczeństwa poprzez organizację wspólnych warsztatów i konferencji,
• organizację i prowadzenie, we współpracy z NCBC i WOC, ćwiczeń i szkoleń narodowych i międzynarodowych w oparciu o infrastrukturę zintegrowanego środowiska szkoleniowego.

PODSUMOWANIE PIERWSZEGO ROKU DZIAŁANIA

Mimo, że ECSC funkcjonuje od listopada 2020 r., już może się poszczycić pierwszymi sukcesami: podpisanie porozumień dotyczących współpracy i szkoleń z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Wałczu (gdzie jednostka ma oddział zamiejscowy), z Microsoft i CISCO. Dodatkowo, w 2020 r. Centrum uruchomiło 7 nowoczesnych sal szkoleniowych i – mimo niesprzyjających warunków z powodu pandemii – przeszkoliło blisko 200 osób: żołnierzy i pracowników cywilnych RON ze wszystkich rodzajów sił zbrojnych (Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Lądowe) z m.in. technologii Palo Alto przygotowujące uczestników do planowania i wdrażania elementów bezpieczeństwa w systemach teleinformatycznych, z podstaw routingu i przełączania w sieciach komputerowych, Cyber Threat Intelligence (CTI) z wielopoziomowej analizy zagrożeń, zarówno technicznej, behawioralnej oraz kontekstowej (zawierająca także analizę typu INFOOPS).

Łącznie w 2021 r. ECSC planuje przeszkolić blisko 3 tys. żołnierzy i pracowników cywilnych do realizacji wymagających zadań w domenie operacyjnej cyberprzestrzeni, w której praca odbywa się w trybie 24/7/365.

Piśmiennictwo – materiały ze stron: www.ecsc.wp.mil.pl

Przypis

1 Od 2019 r. jest nią także przestrzeń kosmiczna.