Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

Co to jest IGO?

Każdy żywy osobnik gatunku, podgatunku lub niższego taksonu zwierząt, roślin, grzybów lub drobnoustrojów wprowadzony poza jego naturalny zasięg to gatunek obcy. Wśród gatunków obcych  są takie organizmy, których wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża - jak stwierdzono - bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym, wpływając  np. na zmniejszenie populacji gatunków rodzimych lub ich zupełne eliminowanie, poprzez konkurencję pokarmową, drapieżnictwo lub przekazywanie patogenów oraz zakłócanie funkcjonowania ekosystemów.  Nazywamy je inwazyjnymi gatunkami obcymi, w skrócie IGO. Mogą one powodować szkody w środowisku lub gospodarce lub też negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka.

Okazem inwazyjnego gatunku obcego jest pojedynczy żywy osobnik inwazyjnego gatunku obcego lub jego część, gameta, nasiono, jajo lub diaspora, zdolne do przeżycia i rozmnażania.

Skąd czerpać wiedzę czy dany gatunek należy do IGO?

Źródłem informacji jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów określa listę IGO stwarzających zagrożenie dla Unii oraz dla Polski, z podziałem na te podlegające szybkiej eliminacji oraz rozprzestrzenione na szeroką skalę.  Lista inwazyjnych gatunków obcych jest na bieżąco aktualizowana.

Zakazy i zezwolenia w stosunku do IGO

Zgodnie z ustawą o gatunkach obcych, zakazuje się wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku gatunków obcych, a ponadto w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, zakazuje się także:

• przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• przetrzymywania;
• chowu lub hodowli, rozmnażania lub uprawy;
• wprowadzania do obrotu;
• wykorzystywania;
• wymiany;
• transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska może w drodze decyzji wydać w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii oraz w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii, zezwolenie od zakazów:

• przetrzymywania, w tym w obiekcie izolowanym,
• wykorzystywania w celu przeprowadzenia działań zaradczych lub komercyjnego wykorzystania w ramach działań zaradczych

w stosunku do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii zgodnie z art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 1143/2014, a także od zakazów, o których mowa w art. 7 ust. 1 lit. b oraz d rozporządzenia nr 1143/2014, w odniesieniu do zwierzęcia domowego - w przypadkach opisanych w art. 11 i 12 ustawy o gatunkach obcych.

Ponadto Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska może wydać zezwolenie na odstępstwo w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, od zakazu przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w celu przeprowadzenia badań naukowych, ochrony ex situ lub wykorzystania IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski do celów medycznych lub w przypadkach wynikających z nadrzędnego interesu publicznego, w tym ze względów społecznych lub gospodarczych lub w celu przeprowadzenia działań zaradczych lub komercyjnego wykorzystania w ramach działań zaradczych IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski

Natomiast, stosownie do zapisów art. 8 ust. 3 ustawy o gatunkach obcych, regionalny dyrektor ochrony środowiska może, w drodze decyzji, wydać zezwolenie na odstępstwo, w odniesieniu do IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, od zakazów:

• transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi,
• przetrzymywania,
• chowu lub hodowli, rozmnażania lub uprawy, 
• wykorzystywania i wymiany, w celu przeprowadzenia badań naukowych, ochrony ex situ lub wykorzystania IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski do celów medycznych lub w przypadkach wynikających z nadrzędnego interesu publicznego, w tym ze względów społecznych lub gospodarczych
• przetrzymywania i wykorzystywania, w celu przeprowadzenia działań zaradczych lub komercyjnego wykorzystania w ramach działań zaradczych IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski
• transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi i przetrzymywania, w odniesieniu do zwierzęcia domowego - w przypadkach o których mowa w art. 11 i 12 ustawy o gatunkach obcych.

W przypadku, gdy zezwolenie na odstępstwo od zakazu przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje również odstępstwo od zakazów: transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi, przetrzymywania, chowu lub hodowli, rozmnażania lub uprawy,  wykorzystywania i wymiany, właściwy do jego wydania jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Zezwolenia, o których mowa powyżej wydaje się na wniosek spełniający wymagania formalne, szczegółowo opisane w  art. 8 ust. 8, 9 i 10 ustawy o gatunkach obcych, przedłożony do odpowiedniego organu, zgodnie z właściwością rzeczową i miejscową, a wraz z nim załącza się potwierdzenie uiszczenia opłaty za wydanie zezwolenia.

Co należy zrobić po stwierdzeniu IGO w środowisku?

Każdy kto stwierdzi obecność w środowisku IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii lub IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, niezwłocznie zgłasza ten fakt wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi miasta, właściwemu ze względu na miejsce stwierdzenia obecności tego IGO w środowisku. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta, po weryfikacji zgłoszenia przekazuje je właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, który wprowadza takie zgłoszenie do Rejestru IGO. Po wprowadzeniu zgłoszenia do ww. rejestru właściwy podmiot powinien podjąć działania zaradcze względem takiego gatunku, przy czym w przypadku osób fizycznych, które mają obowiązek podejmowania takich działań w obrębie nieruchomości, którą władają, istnieje możliwość zwrócenia się do organu samorządowego (wójta, burmistrza lub prezydenta) z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku przeprowadzenia działań zaradczych, jeżeli nie ma możliwości przeprowadzenia tych działań we własnym zakresie, w szczególności ze względów finansowych. W obrębie nieruchomości Skarbu Państwa obowiązek ten ciąży na zarządcy nieruchomości, na terenie rezerwatów nieleśnych za jego realizację odpowiada właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska, w rezerwatach leśnych – dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, w parkach narodowych – dyrektor parku narodowego, a na obszarach morskich Główny Inspektor Rybołówstwa Morskiego lub właściwy dyrektor urzędu morskiego (w pasie technicznym). Na pozostałych obszarach działania te powinny realizować organy samorządowe (wójt, burmistrz lub prezydent). W przypadku niektórych gatunków, wymagających szybkiej eliminacji, niezależnie od ich lokalizacji, obowiązek podejmowania działań zaradczych spoczywa na właściwym miejscowo regionalnym dyrektorze ochrony środowiska.