Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

Jesienią bieżącego roku w rezerwacie przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego realizowane są działania ochronne mające celu przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z obecnością gatunków niezgodnych z siedliskiem (obcych geograficznie i ekologicznie) oraz zniekształconą w wyniku działalności człowieka strukturą przestrzenną i wiekową drzewostanu. Prowadzone są one na podstawie zapisów planu ochrony, który został ustanowiony w 2016 r. przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie i powstał we współpracy z grupą naukowców i zarządzającym terenem, Lasami Miejskimi - Warszawa, przy współudziale lokalnych samorządów i społeczeństwa. Dotychczas na podstawie planu ochrony przeprowadzono przebudowę drzewostanów na powierzchni 265,87 ha, co stanowi 67% zakresu przewidzianego na pierwsze dziesięciolecie obowiązywania planu. W drugiej dekadzie przebudowa drzewostanów przewidziana została na powierzchni 295,53 ha.

Las Kabacki, przed ustanowieniem rezerwatu przyrody (1980 r.), był użytkowany jako las gospodarczy - prowadzono zwykłą gospodarkę leśną, obejmującą zarówno duże zręby, jak i zalesienia. Do sztucznych odnowień najczęściej wykorzystywano wówczas sosnę, co doprowadziło w efekcie do zmiany składu gatunkowego, stworzenia jednopiętrowych drzewostanów z panującą sosną w miejscach, gdzie naturalnie powinien być znacznie większy udział drzew liściastych np. dębów. W rezultacie doszło do uproszczenia składu gatunkowego lasu oraz jego struktury w stosunku do układów naturalnych, co stanowi zagrożenie dla jego stabilności. Mała odporność drzewostanów rezerwatu na czynniki abiotyczne dała o sobie znać w lutym 2022 r., kiedy to na dużych połaciach rezerwatu złamanych i przewróconych zostało kilka tysięcy drzew. Konieczne było wówczas podjęcie prac zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa w obrębie gęstej sieci szlaków udostępnionych w tym rezerwacie do ruchu.

Realizacja działań przewidzianych w planie ochrony pozwoli przebudować drzewostany w taki sposób, żeby stały się one bardziej odporne na czynniki abiotyczne, przede wszystkim wiatr, duże opady śniegu, nadmiar i niedobór wody, ale również choroby powodowane przez grzyby i zagrożenia związane z gradacją owadów. W konsekwencji możliwe będzie stopniowe przekształcenie zbiorowisk leśnych w kierunku wielogatunkowych, zróżnicowanych wiekowo i wysokościowo drzewostanów, zbliżonych charakterem do lasów naturalnych.

W runie na terenie rezerwatu występują rzadkie i chronione gatunki roślin i grzybów, których przetrwanie i rozwój uzależnione są od dostępu do światła. Przegęszczenie drzewostanu, szczególnie duże zwarcie drzew, ogranicza w niektórych miejscach znacznie dopływ światła do najniższych warstw lasu. Dlatego też w planie ochrony założono konieczność przeprowadzenia cięć indywidualnie wybranych drzew zacieniających siedliska cennych roślin i grzybów. Odpowiednio zaplanowane prace, poprzez stworzenie czasowych powierzchni otwartych, poprawią jednocześnie warunki bytowania ptaków, płazów i gadów. W ramach zaplanowanych prac nie mniej niż 20 % wyciętej masy drzew musi pozostać w rezerwacie, zwiększając w ten sposób zasób martwego drewna. Wzrost ilości martwego drewna pozytywnie wpłynie na bioróżnorodność rezerwatu -  martwe pnie drzew stanowią doskonałe siedlisko dla wielu gatunków ptaków, owadów, roślin, grzybów, porostów, a przede wszystkim śluzowców. Ponadto są one dogodnym schronieniem dla drobnych ssaków, zwiększają retencję wody, pośrednio użyźniając siedlisko. W celu ochrony cennych gatunków awifauny lęgowej na terenie rezerwatu pozostawione zostaną, bardzo ważne w ekosystemach leśnych, drzewa dziuplaste.

Staranny dobór drzew przeznaczonych do wycinki pozwoli zachować naturalne odnowienia i poprawić warunki rozwoju gatunków zgodnych z siedliskiem tj. m. in. grabu, dębu, lipy, klonu. W miejscach, w których nie pojawią się naturalne odnowienia, wykonywane będą nasadzenia. Zarówno naturalne, jak i sztuczne odnowienia będą wymagały zabiegów pielęgnacyjnych, polegających na zabezpieczeniu ich przed zgryzaniem, wykaszaniu roślinności zielnej zagłuszającej siewki i sadzonki, dosadzaniu drzew w przypadku uszkodzenia odnowień. Ze względu na skład gatunkowy drzewostanów rezerwatu w ramach prowadzonych prac nie są usuwane drzewa gatunków cennych, np. lipy czy wiązu. Same podsadzenia wykonywane na terenie rezerwatu wymagają przygotowania gleby, które realizowane jest poprzez wyorywanie bruzd, gdyż taki sposób mechanicznego przygotowania gleby wpływa pozytywnie na warunki wzrostu sadzonek w pierwszych latach od posadzenia (utrudnia zachwaszczenie powierzchni, daje możliwość skutecznej pielęgnacji upraw poprzez wykaszanie). Dodatkowo, w ramach pielęgnacji gleby pod nasadzenia stosowane jest również przygotowanie gleby w formie ręcznie wykonywanych talerzy (na powierzchniach o małym zachwaszczaniu), a także w formie placówek. Mechaniczne przygotowanie gleby oraz przeprowadzenie nasadzeń na terenie przedmiotowego rezerwatu przyrody nie jest prowadzone w lokalizacjach, w których stwierdzono stanowiska roślin chronionych, cennych lub rzadkich.

W planie ochrony rezerwatu przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego zapisane zostały również zadania związane z usuwaniem obcych gatunków drzew zagrażających rodzimym gatunkom. W ramach tych prac usuwane są w szczególności robinie akacjowe, czeremchy amerykańskie, dęby czerwone i klony jesionolistne. Gatunki te w wypierają rodzime, doprowadzając do degradacji podlegających ochronie zbiorowisk roślinnych.

Wszystkie zaplanowane prace obejmujące wycinkę wykonywane są okresie jesienno-zimowym, po okresie wegetacyjnym oraz po zakończeniu sezonu lęgowego ptaków. W ten sposób ograniczony zostanie wpływ prowadzonych działań zarówno na populację chronionych zwierząt, jak również chronione gatunki roślin.

W Lesie Kabackim obserwowany jest również coraz większy problem wynikający z działalności kornika ostrozębnego doprowadzającego do zamierania sosen, obecności jemioły dodatkowo osłabiającej drzewa oraz innych czynników chorobotwórczych. W związku z tym w ramach prac związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa osób odwiedzających Las Kabacki, konieczne jest stałe usuwanie drzew zagrażających. Obejmuje to także inne niż sosna gatunki drzew występujące w rezerwacie, tj. osiki, dęby szypułkowe, świerki czy brzozy. Zarówno drzewa usuwane w ramach przeciwdziałania zagrożeniu dla bezpieczeństwa ludzi, jak i te wycinane w ramach realizowanych działań z zakresu ochrony czynnej mogą być zgodnie z obowiązującym planem ochrony rezerwatu wywożone z obszaru rezerwatu (nie więcej niż 80% miąższości pozyskanych drzew). Ilość martwego drewna stojącego i leżącego w rezerwacie, w ocenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie, szczególnie po niedawnych huraganowych wiatrach, jest w przypadku tak dużego obiektu leśnego położonego w całości w granicach m. st. Warszawy zadowalająca.

Działania polegające na wycince drzew i krzewów, w niektórych przypadkach są jedyną drogą do zachowania w dobrym stanie cennych siedlisk przyrodniczych, nie rzadko chronionych również prawem Unii Europejskiej. W wyniku realizowanych prac zwiększa się bioróżnorodność w obrębie chronionych obiektów przyrodniczych i ich otoczenia, rośnie szansa, że z tak chronionych wartości przyrodniczych będę mogły korzystać kolejne pokolenia.