Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

24 listopada br. w siedzibie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu (RDLP) odbyła się konferencja  pn. „Ochrona strefowa zagrożonych gatunków ptaków na terenach leśnych” zorganizowana dzięki współpracy Uniwersytetu Łódzkiego (Filia w Tomaszowie Mazowieckim) i RDLP w Radomiu.  W spotkaniu wzięli udział członkowie organizacji przyrodniczych, instytucji ochrony przyrody, w tym przedstawiciele Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie, naukowcy, leśnicy i studenci leśnictwa.

Już na wstępie konferencji podkreślono rolę stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt, wskazując na zdecydowany wzrost liczebności większości gatunków ptaków, dla których zgodnie z obowiązującymi przepisami (Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt) mogą być one ustanawiane. W tym miejscu należy podkreślić, że za tworzenie tych stref odpowiadają regionalni dyrektorzy ochrony środowiska, którzy mogą również wydawać zgody na odstępstwa od zakazów w nich obowiązujących. Strefy to obszary wyłączone spod regularnego zagospodarowania, zakazana jest tu obecność osób postronnych (poza właścicielem lub zarządcą terenu i przedstawicielami regionalnego dyrektora ochrony środowiska), nie dopuszcza się tu usuwania drzew i krzewów, prowadzenia działań mogących zmienić warunki siedliskowe lub gruntowo – wodne itp. W województwie mazowieckim najwięcej stref ochrony utworzono dla ochrony bociana czarnego, jednak warto wiedzieć, że strefy takie mogą być utworzone nie tylko w celu ochrony ptaków, ale także takich zwierząt, jak ryś, wilk, nietoperze, żółw błotny, czy też ważka - iglica mała.

Podczas konferencji najwięcej uwagi poświęcono bocianowi czarnemu. Ochrona tego gatunku w Puszczy Kozienickiej i szerzej na Ziemi Radomskiej była tematem wystąpienia pracownika Wydziału Spraw Terenowych w Radomiu Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie - Mieczysława Kurowskiego, który przedstawił informacje na temat gniazdowania bociana czarnego ww. terenie w okresie ostatnich 20 lat. Ptak ten objęty jest  ochroną gatunkową, a dodatkowo jest też przedmiotem ochrony w obszarze Natura 2000 Ostoja Kozienicka PLB140013, co podkreśla wagę jego stanowisk na tym terenie. Bocian czarny jest dość rzadkim i trudnym do zaobserwowania ptakiem. Jego biotopy lęgowe stanowią stare, rozległe drzewostany liściaste i mieszane położone w pobliżu wilgotnych łąk, bagien, stawów rybnych, dolin rzecznych, gdzie znajdują się odpowiednio bogate żerowiska (bocian czarny jest ptakiem rybożernym). Wymaga obecności starych drzew, o rozległych koronach z dużymi konarami, w obrębie których buduje swoje gniazda. Co ciekawe gniazda takie przy sprzyjających warunkach wykorzystuje nawet przez kilkanaście lat. Może też wracać do gniazda po latach nieobecności. Taką obserwację przedstawił właśnie Pan Kurowski, który zauważył ponowne zasiedlenie gniazda po 10 latach nieobecności ptaków. W efekcie wystąpienia  śniegołomu  (połamania gałęzi pod wpływem śniegu) odsłonięty został dolot do gniazda, umożliwiający jego ponowne wykorzystanie. Ukazuje to, jak przyroda może sobie sama radzić, jeśli tylko człowiek jej nadmiernie nie przeszkadza. Przykład bociana czarnego -  gatunku, który  wykorzystuje kilka gniazd, wracając do niektórych z nich często po kilku latach nieobecności - pokazuje, jak ważne jest utrzymywanie stref ochrony ostoi, nawet jeśli gniazda są pozornie niezajęte.

Jednocześnie członkowie Komitetu Ochrony Orłów, licznie zgromadzeni na konferencji, przedstawiali wyniki swoich obserwacji płynących m.in. z wykorzystania kamer, fotopułapek i nadajników GPS. Przewodniczący KOO Pan Dariusz Anderwald w swojej prezentacji wskazał, że 80 % bocianów czarnych, które opuściło gniazda i podjęło się migracji nie przeżywa 2 lat. Często giną podczas przelotów, są ofiarami nielegalnych polowań w Afryce lub kolizji z elementami infrastruktury. Niepokojące są również spore straty w lęgach. Wszystko to przemawia  za wzmocnieniem ochrony tego gatunku przez utrzymywanie już wyznaczonych stref i wyznaczanie kolejnych.

Przeważająca liczba stref ochrony wyznaczana jest na gruntach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe. Bez wsparcia, wiedzy i zrozumienia potrzeb ochrony gatunkowej przez leśników, nie byłoby to możliwe. Współpraca pomiędzy organizacjami pozarządowymi np. Komitetem Ochrony Orłów, organami ochrony przyrody czyli przede wszystkim regionalnymi dyrektorami ochrony środowiska i Lasami Państwowymi jest prawdopodobnie jednym z kluczowych elementów ochrony cennych i rzadkich gatunków zwierząt. Obecni na konferencji przedstawiciele Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu potwierdzili zrozumienie dla ustanawiania tej formy ochrony, co stanowi ważny element w kontekście zachowania najcenniejszych gatunków zwierząt.

Spotkanie było okazją do wymiany doświadczeń i dzielenia się wiedzą dotyczącą ochrony strefowej, a na jego koniec podkreślono konieczność organizacji kolejnych, co daje nadzieję na dalszą poprawę stanu ochrony ptaków strefowych.

fot. Nadleśnictwo Radom