Ochrona czynna w rezerwacie Torfowisko Serafin
11.01.2023
Jednym z zagrożeń dla zachowania celu ochrony rezerwatu jest zarastanie chronionego w jego granicach torfowiska. Zrealizowane w 2022 r. prace mają na celu powstrzymanie sukcesji drzew i krzewów i utrzymanie odpowiednich warunków niezbędnych do rozwoju roślinności torfowiskowej
Jesienią 2022 r. w rezerwacie przyrody Torfowisko Serafin przeprowadzono już po raz kolejny działania mające na celu powstrzymanie sukcesji drzew i krzewów w obrębie najcenniejszych fragmentów rezerwatu. Na wyznaczonej ze względu na uwarunkowania przyrodnicze powierzchni w centralnej części rezerwatu wykoszono odrosty wierzb, olsz i brzóz. Roślinność usuwana była przy użyciu ręcznych kos spalinowych, następnie układana w stosy i wynoszona poza teren objęty zabiegiem. Grząski grunt, rozległy obszar rezerwatu oraz duża liczba drzew i krzewów koniecznych do usunięcia utrudniały wykonanie prac, tym bardziej cieszy ich zakończenie sukcesem. W sezonie wegetacyjnym 2023 r. będzie można ocenić czy cel podejmowanych działań został w pełni osiągnięty, a przede wszystkim czy roślinność torfowiskowa i jej najcenniejsze elementy nadal mają odpowiednie warunki do wzrostu.
Chronione w rezerwacie rozległe torfowisko niegdyś było jeziorem. Woda jeziorna pochodziła z wytopienia się olbrzymiej bryły lodu oderwanej od czoła lodowca, u schyłku ostatniego zlodowacenia na terytorium Polski. Płytkie wody jeziora szybko wypełniały się osadami dennymi, a następnie torfem. Tafla wody Jeziora Serafin, była dobrze widoczna jeszcze w okresie międzywojennym, choć już wówczas obserwowano jej intensywne zarastanie kożuchem roślinności bagiennej. W wyniku odkładania się warstw torfu przez tysiące lat jezioro zanikło, a w jego miejscu powstało porośnięte charakterystyczną roślinnością torfowisko.
W wyniku coraz częstszych susz hydrologicznym poziom wody na Torfowisku Serafin sukcesywnie się obniża. Mała ilość opadów atmosferycznych w połączeniu z dużą ewapotranspiracją (parowanie z powierzchni gruntu i roślin) przyczyniają się do murszenia - przekształcania się wierzchniej warstwy torfu w mursz - substancję mineralną, powstającą z torfu przy zwiększonym dostępie tlenu atmosferycznego. Jest to proces powolny lecz nieodwracalny, w konsekwencji prowadzący do zaniku torfowiska. Murszejące torfowisko stopniowo traci funkcję retencyjną i przestaje być atrakcyjnym miejscem dla roślin i zwierząt dotychczas je zasiedlających.
Żeby ograniczyć negatywny wpływ zachodzących zmian w rezerwacie podejmowane są działania polegające na ograniczaniu ilości drzew i krzewów, które osuszają torfowisko i wypierają wrażliwą na brak wody i zacienienie roślinność torfowiskową.
Jedną z roślin wymagających dużego uwilgotnienia i dostępu światła jest rosiczka okrągłolistna. Ten wysoce wyspecjalizowany gatunek z rodziny rosiczkowatych jest owadożerny. W celu pozyskania niezbędnego do życia azotu, białka oraz innych składników, chwyta owady przy pomocy unerwionych liści, na których znajdują się liczne włoski z lepką, słodką wydzieliną wabiącą ofiary. Owad, który nieopatrznie wejdzie na roślinę, przykleja się do niej, a pułapka z wolna zamyka się. Trwa to około 3 godzin, podczas których roślina za pomocą kwasu mrówkowego trawi ofiarę. Następnie liść otwiera się, a niestrawione resztki zwykle zdmuchiwane są przez wiatr. Czerwonkawa barwa liści rosiczki pochodzi od barwników antocyjanowych znajdujących się w jej komórkach.
W województwie mazowieckim torfowiska podlegają ochronie w kilku innych rezerwatach przyrody. Do najcenniejszych należą: położony na Równinie Kurpiowskiej rezerwat przyrody Torfowisko Karaska, w Puszczy Kozienickiej – Okólny Ług i Ługi Helenowskie, ale także rezerwaty: Torfy Orońskie, Jezioro Drzezno, Horowe Bagno, w Lasach Celestynowskich – Szerokie Bagno, Czarci Dół, Żurawinowe Bagno oraz Torfowisko Jeziorek i Polesie Rowskie. Wysokie walory przyrodnicze rezerwatu zostały docenione również przez Komisję Europejską, o czym świadczy włączenie tego obszaru do sieci obszarów Natura 2000, jako obszar mający znaczenie dla wspólnoty – PLH140057 Torfowisko Serafin.
Wykonanie działań ochrony czynnej w rezerwatach przyrody położonych na terenie województwa mazowieckiego dofinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, www.wfosigw.pl, w formie przekazania środków, w kwocie 140 000,00 zł.
