Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Warszawie

Zanieczyszczenie powierzchni ziemi ocenia się na podstawie przekroczenia dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko w glebie lub w ziemi. Rodzaje substancji powodujących ryzyko, szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi oraz ich dopuszczalne zawartości określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi. Badania sprawdzające stan gleby i ziemi na danym terenie stanowią obowiązek jego właściciela.

Kwestie dotyczące zanieczyszczenia powierzchni ziemi regulowane są przez przepisy ustawy:
•     z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska –  dla zanieczyszczeń gleby i ziemi  powstałych przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynikających z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r.
•    z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie w odniesieniu do szkód powstałych po 30 kwietnia 2007 r. 
Przepisy tych ustaw określają prawa i obowiązki organów ochrony środowiska, władającego powierzchnią ziemi, podmiotów korzystających ze środowiska oraz każdego podmiotu, który jest bądź może być adresatem tych ustaw.

Szkody w środowisku 
Według ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, szkodą w środowisku jest negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniana w stosunku do stanu początkowego, spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska, powstała po 30 kwietnia 2007 r.

Szkody w środowisku mogą dotyczyć następujących komponentów środowiska:
1. powierzchni ziemi,
2. wód,
3. gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych.
W przypadku szkód dotyczących dwóch pierwszych wymienionych komponentów środowiska warunkiem bezwzględnym zastosowania przepisów omawianej ustawy jest występowanie działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku, wymienionej w art. 3 ww. ustawy. W pozostałych przypadkach do szkody w środowisku może dojść na skutek innej działalności jednak w połączeniu z winą podmiotu korzystającego ze środowiska będącego sprawcą tej szkody.

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku istnieje obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zapobiegawczych. Jeżeli pomimo działań zapobiegawczych nie wyeliminowano zagrożenia lub szkoda nastąpiła, istnieje obowiązek zgłoszenia tego faktu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska zgodnie z art. 11 ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany do podjęcia działań zmierzających do ograniczenia szkody, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym dla zdrowia ludzi skutkom. Obowiązek ten obejmuje m.in. natychmiastową kontrolę, powstrzymanie, usunięcie lub ograniczenie zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników, a także podjęcie działań naprawczych. Podjęcie działań naprawczych wymaga uzgodnienia ich warunków z organem ochrony środowiska. 

Wniosek o uzgodnienie warunków przeprowadzenia działań naprawczych w odniesieniu do szkody w środowisku w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych lub w wodach lub w powierzchni ziemi zawiera:
1)    pismo przewodnie: wniosek o wydanie decyzji uzgadniającej warunki przeprowadzenia działań naprawczych,
2)    w przypadku wniosku o uzgodnienie warunków przeprowadzenia działań naprawczych w odniesieniu do szkody w środowisku w gatunkach chronionych, chronionych siedliskach przyrodniczych lub w wodach - informacje zawarte w art. 13 ust 2 ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie:
a.    obszaru wymagającego podjęcia działań naprawczych;
b.    funkcji pełnionych przez obszar wymagający działań naprawczych;
c.    początkowego stanu środowiska na danym terenie;
d.    aktualnego stanu środowiska na danym terenie;
e.    planowanego zakresu i sposobu przeprowadzenia działań naprawczych oraz planowanego terminu ich rozpoczęcia i zakończenia
lub 
w przypadku wniosku o uzgodnienie warunków przeprowadzenia działań naprawczych w odniesieniu do szkody w środowisku w powierzchni ziemi projekt planu remediacji zgodny z wytycznymi określonymi w art.13 ust. 2a ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie  w postaci papierowej i elektronicznej na informatycznym nośniku danych, 
3)    jeśli w sprawie występuje pełnomocnik – odpowiednio umocowane pełnomocnictwa 
4)    dokument poświadczający prawo do władania nieruchomością w postaci aktualnego wypisu z księgi wieczystej lub wypisu z ewidencji gruntów zawierającego numer księgi wieczystej. Zgodnie z ustawą władającym powierzchnią ziemi jest właściciel nieruchomości, a jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne ujawniono inny podmiot władający gruntem - podmiot ujawniony jako władający
5)    potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej za wydanie decyzji oraz ewentualne wydanie pełnomocnictwa.
Dokumenty muszą być oryginalne lub zgodnie z art. 76a § 2 Kpa zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradcą podatkowym.

Przepisów ustawy nie stosuje się m.in. gdy bezpośrednie zagrożenie lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez katastrofę naturalną, konflikt zbrojny lub działalność, której głównym celem jest obrona narodowa, bezpieczeństwo międzynarodowe lub której jedynym celem jest ochrona przed klęską żywiołową.

Remediacja historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, władający powierzchnią ziemi, na której zostały zidentyfikowane przekroczenia dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji. Właściciel gruntu jest zwolniony z obowiązku remediacji w przypadku gdy wykaże, że historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi dokonane po dniu objęcia przez niego władania spowodował inny wskazany podmiot. Jeżeli zanieczyszczenie zostało spowodowane przez inny podmiot za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi, jest on obowiązany do przeprowadzenia remediacji solidarnie z innym sprawcą.

Remediację historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi wykonuje się zgodnie z ustalonym planem remediacji. W celu uzgodnienia planu remediacji należy przedłożyć regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska wniosek o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji, który zawiera :
1)    pismo przewodnie: wniosek o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji,
2)    projekt planu remediacji zgodnie z wytycznymi zawartymi w art. 101l ustawy Prawo ochrony środowiska w postaci papierowej i elektronicznej na informatycznym nośniku danych, 
3)    jeśli w sprawie występuje pełnomocnik – odpowiednio umocowane pełnomocnictwa,
4)    dokument poświadczający prawo do władania nieruchomością w postaci aktualnego wypisu z księgi wieczystej lub wypisu z ewidencji gruntów zawierającego numer księgi wieczystej. Zgodnie z ustawą władającym powierzchnią ziemi jest właściciel nieruchomości, a jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne ujawniono inny podmiot władający gruntem - podmiot ujawniony jako władający,
5)    potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej za wydanie decyzji oraz ewentualne wydanie pełnomocnictwa.
Dokumenty muszą być oryginalne lub zgodnie z art. 76a § 2 Kpa zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradcą podatkowym.

Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje decyzję ustalającą plan remediacji po zasięgnięciu opinii, w tym m.in.:
a)    państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego - w odniesieniu do oceny występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi na danym terenie;
b)    państwowego powiatowego inspektora sanitarnego - w odniesieniu do zanieczyszczenia w ujęciach wody przeznaczonej do spożycia;
c)    dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych - w odniesieniu do zanieczyszczenia na gruntach będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe;
d)    dyrektora parku narodowego - w odniesieniu do zanieczyszczenia na obszarze parku narodowego i jego otuliny;
e)    dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - w odniesieniu do zanieczyszczenia w strefach ochronnych ujęć wody;
f)    starosty - w odniesieniu do zanieczyszczenia gruntów wykorzystywanych na cele rolne.

Po zakończeniu remediacji, w oparciu o przedstawione sprawozdanie, regionalny dyrektor ochrony środowiska dokonuje oceny zgodności przeprowadzonej remediacji z decyzją ustalającą plan remediacji. Wnioskodawca może wystąpić do regionalnego dyrektora ochrony środowiska z wnioskiem o wydanie zaświadczenia potwierdzającego wykonanie remediacji zgodnie z decyzją ustalającą plan remediacji.

W przypadku stwierdzenia niezgodności przeprowadzonej remediacji z decyzją ustalającą plan remediacji lub z decyzją uzgadniającą warunki przeprowadzenia działań naprawczych, stosowane są przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji:
1)    Jeżeli właściciel gruntu stwierdził występowanie na jego terenie historycznego zanieczyszczenia ziemi, a nie zgłosił tego faktu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, może zostać ukarany grzywą zgodnie z art. 335 b ustawy Prawo Ochrony Środowiska.
2)    Kara grzywny grozi także za uniemożliwienie przeprowadzenia remediacji lub badań zanieczyszczenia gleby i ziemi zgodnie z obowiązkami określonymi w art. 101l ust. 6, art. 101m ust. 7 i art. 101o ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska,
3)    Kto będąc zobowiązany na podstawie art. 101h ust. 1 i 2, nie przeprowadza remediacji, podlega karze grzywny zgodnie z art. 335c  ustawy Prawo ochrony środowiska,
4)    Kto, wbrew art. 101l ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, prowadzi remediację niezgodnie z ustalonym planem remediacji lub będąc do tego obowiązany na podstawie art. 101l ust. 2 ww. ustawy, nie przedkłada regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska projektu planu remediacji , podlega karze grzywny.