Wygląd:

Bochenek chleba z chropowatą skórką posypaną makiem, na przekroju widoczne ziarna słonecznika i siemienia lnianego lub tylko siemienia lnianego.

Kształt:

W zależności od formy – prostokątny lub okrągły.

Rozmiar:

W zależności od wielkości formy, najczęściej od 650 g do 700 g.

Barwa:

Brązowa, na wierzchu z białą, zapieczoną mąką. Na przekroju złoto-brązowa.

Konsystencja:

Skórka chleba twarda, chrupiąca, miękisz sprężysty, lekko wilgotny.

Smak:

Lekko słony, kwaśny smak. Zapach intensywny z wyczuwalną nutą charakterystycznego kwasu.

Tradycja:

Tradycja wypiekania chleba gwdowskiego w województwie zachodniopomorskim sięga roku 1945. Wówczas to, do miejscowości Żółtnica w powiecie szczecineckim, z Ostrowa Świętokrzyskiego przyjechała rodzina, w której kobiety samodzielnie wypiekały chleb pszenno-żytni i żytni. Rodzina ta, recepturę pochodzącą z czasów I Wojny Światowej, przekazywała kolejnym mieszkańcom. „Chleb piekła babcia, a potem mama. (…) Sztukę pieczenia chleba matka przekazywała córce, a ta z kolei swojej córce” (Wywiad etnograficzny przeprowadzony z mieszkańcami Gwdy Wielkiej). Od 1954 r. chleb gwdowski wypiekany jest przez mieszkańców według niezmiennej receptury. Aby otrzymać produkt końcowy – chleb, trzeba najpierw poświęcić kilka dni na przygotowanie samych składników do jego wypieku. Jeszcze w latach 60-tych XX wieku zakwas i ciasto wyrabiane były w drewnianej niecce lub dzieży, a chleb pieczony był w piecach chlebowych wybudowanych w latach 30-tych XX wieku, które opalane były drewnem. Na sam wypiek chleba gospodynie przeznaczały prawie jeden cały dzień. Ponadto z wypiekaniem chleba gwdowskiego wiąże się wiele ludowych obyczajów i zwyczajów, a niektóre z nich przetrwały do dnia dzisiejszego. „Do pieca chleb wkładała gospodyni. (…) Przed burzą chleb zarabiano później, ponieważ w czasie burzy szybciej rósł. (…) W czasie wykonywania prac w pomieszczeniu nie powinien przebywać nikt obcy. (…) Tradycją jest kreślenie znaku krzyża przed ukrojeniem pierwszej kromki dziękując Bogu za ten dar” (Wywiad etnograficzny przeprowadzony z mieszkańcami Gwdy Wielkiej). Obecnie pierwszą czynnością jest przygotowanie zakwasu, którego ukwaszenie trwa minimum 3 dni. Pierwszego dnia należy mąkę żytnią wymieszać w ciepłej wodzie i odstawić w ciepłe miejsce. Na drugi dzień dodać jedną część mąki i jedną część ciepłej wody. Na trzeci dzień powtórzyć czynność z dnia drugiego. Kolejną czynnością jest odpowiednie przygotowanie nasion siemienia lnianego i dodanie odpowiedniej ilości wody do mąki pszenno-żytniej lub tylko żytniej. Powstałą masę wyrabia się do czasu, aż na powierzchni ciasta powstaną pęcherze powietrza. Gotowe ciasto nakłada się do foremek i w tym czasie nagrzewa się piec do temperatury 200oC. Foremki z ciastem chlebowym wkłada się do nagrzanego piekarnika i piecze. Po upieczeniu gotowy chleb glazuruje się jeszcze mąką wymieszaną z wodą i układa na liściach chrzanu lub kapusty. Jak zapewniają wytwórcy zapach i smak chleba gwdowskiego niezmiennie kojarzy się z dzieciństwem i bezpieczeństwem domowego ogniska. Chleb ten najlepiej smakuje ze smalcem, cebulą i ogórkiem małosolnym, lub masłem i mlekiem. Dzięki zawartości siemienia lnianego utrzymuje świeżość do 7 dni. W roku 2012 produkt ten zdobył I nagrodę podczas XII edycji ogólnopolskiego konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”, w kategorii produktów pochodzenia roślinnego.