Wygląd:

Charakterystyczny dla chleba gruboziarnistego z widocznymi cząstkami ziarna żytniego na tle gąbczastej struktury jasnobrązowego miąższu

Kształt:

Chleb ma kształt formy o wymiarach dna ok. 21 x 7 cm i wysokości 6 cm, spód i boki są płaskie, a wierzch zaokrąglony na skutek rośnięcia ciasta

Rozmiar:

Chleb o wadze 0,95-1,05 kg ma wielkość zbliżoną do rozmiarów formy o wymiarach dna ok. 21 x 7 cm i wysokości ścianek 6 cm, wyrastanie ciasta powoduje, że wysokość chleba osiąga 10-12 cm

Barwa:

Chleb ma barwę ciemnobrązową, skórka jest ciemniejsza po bokach i na spodzie, o lekkim połysku. W przekroju chleb ma barwę brązu, jaśniejszą od skórki, lecz ciemniejszą od warstwy spodniej.

Konsystencja:

Biorąc chleb do ręki, czuje się szorstkość skórki oraz wagę chleba; krojąc chleb, odczuwa się elastyczność i gąbczastą strukturę kromki.

Smak:

Niepowtarzalny, charakterystyczny dla chleba wypiekanego na naturalnym zakwasie, lekko kwaskowy, wilgotno-słonawy z wyczuwalnym żytnim ziarnem

Dodatkowe Informacje:

Dodatek ok. 30% grysu żytniego wzbogaca produkt w naturalne bogactwo składników mineralnych, łącznie z żelazem, co zapobiega niedoborom tych składników. Niepowtarzalne walory smakowe i strukturalne chleb żytni wolski zachowuje przez ok. 5-7 dni. Ciasto chlebowe z poprzedniego wypieku służy do przygotowania rozczynu z wody, mąki żytniej razowej oraz soli.

Tradycja:

Ludność żyjąca w puszczy trudniła się myślistwem, rybołówstwem, bartnictwem i smolarstwem. Osady i wsie lokalizowały się na pograniczu dwu przeciwstawnych sobie pod względem gospodarczym obszarów – gruntów uprawnych i puszczy. Najstarsze dane mówiące o gospodarce miasta Zambrowa i okolic informują, iż w drugiej połowie XVI wieku na tym terenie znajdowało się klika młynów wodnych. Przerabiano tu ziarno, co doprowadziło do zwiększenia wypieku chleba. Świadczą o tym dane dotyczące dochodów miasta z lat 1577-1578 – wpływy od piekarzy wzrosły 4-krotnie w ciągu roku. Okolice Zambrowa (Wola Zambrowska, Grabówka) zamieszkiwała drobna szlachta. Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana i postępujące w tym czasie rozdrobnienie majątków przyczyniły się do jej zubożenia. Zmalały obroty wymiany towarowej między miastem i wsią, a na tej ostatniej rozpowszechnił się domowy wypiek chleba. W późniejszym okresie z wypiekiem chleba bywało różnie, ale zawsze chleb wypiekany w domu smakował najlepiej. Postęp w piekarnictwie oraz przemiany gospodarcze w latach 80. i 90. spowodowały rozwój przemysłowej technologii produkcji chleba (wzrosła liczba piekarni – obecnie sfera ta jest w pełni sprywatyzowana). Wzrost cen chleba i jego coraz krótsza trwałość wynikająca ze stosowania ulepszaczy spowodowały w niektórych gospodarstwach domowych (szczególnie w rodzinach wielodzietnych) w latach 1988-1991 powrót do domowego wypieku chleba na naturalnym zakwasie. Obecnie w społeczności lokalnej pojawiło się zapotrzebowanie na produkt zachowujący doskonałe właściwości (niepowtarzalny smak, długotrwałą świeżość) oparty o stare receptury i – najlepiej – wypiekany tradycyjnie w piecu opalanym drewnem. Od roku 2002 na zamówienie stałych odbiorców na Ziemi Zambrowskiej wypieka się chleb żytni razowy w przydomowym piecu w Woli Zambrowskiej.