Wygląd:

Wyrób piekarniczy z mąki żytniej i orkiszowej z dodatkiem płatków ziemniaczanych i kminku. Na zewnątrz chrupiąca skórka, na przekroju porowata struktura ciasta. 

Kształt:

Podłużny lub nadany formą.

Rozmiar:

Waga od 0,55 kg do 1,1 kg.

Barwa:

Brązowa do ciemnobrązowej.

Konsystencja:

Na zewnątrz lekko przypieczona, chrupiąca skórka, miękkisz suchy o dobrej krajalności. Pod wpływem nacisku wraca do stanu pierwotnego.   

Smak:

Lekko kwaśny, charakterystyczny dla pieczywa na naturalnym zakwasie.

Tradycja:

Chleb jako podstawa pożywienia towarzyszy człowiekowi od wieków. Nie inaczej było na terenach dawnych Prus Wschodnich, gdzie podstawą wyżywienia były produkty roślinne, w tym wszelkie przetwory i produkty ze zbóż chlebowych: orkiszu, żyta i pszenicy. Pieczenie chleba miało miejsce nie częściej niż raz w tygodniu. Do ciasta z żytniej mąki na zakwasie przechowywanym od poprzedniego wypieku dodawano często ziemniaki. We wspomnieniach z procesu wypieku chleba dawnych mieszkańców Prus jest też „(..) kminek napełniający swym aromatem całą izbę, ale są też i tłuczone ziemniaki, które dodawano do ciasta, by zaoszczędzić cennej mąki. Ziemniaki sprawiały przy okazji, że chleb był pulchniejszy, wilgotny i dłużej pozostawał świeży”. Dodatek kminku i ziemniaków do chleba na terenie dawnych Prus Wschodnich potwierdza także znany warmiński działacz regionalny Edward Cyfus „(…) pieczywo nie zmieniało swojej konsystencji prawie przez tydzień, gdyż dodawano do ciasta trochę gotowanych i zmielonych kartofli, co zapewniało mu wilgotność. W miesiącach letnich żytnią mąkę mieszano z pszenną, by chleb był nieco lżejszy. Czasem dodawano do ciasta również kminek, jeśli w rodzinie byli smakosze tej przyprawy”. Po II wojnie światowej na terenach dzisiejszej Warmii i Mazur wypiekiem chleba zajęły się głównie gminne spółdzielnie, w których produkcja piekarnicza oparta była na tradycji i surowcach pochodzących z regionu. To w popularnych GS-ach opracowane zostały własne receptury, na podstawie informacji od mieszkańców zamieszkałych te tereny. Jedną z takich receptur jest receptura na chleb żytnio-orkiszowy z kminkiem, opracowana i wprowadzona do produkcji w Gminnej Spółdzielni „SCh” w Dźwierzutach. Jej pisemna wersja z 1989 r. znajduje się w zakładowych archiwach. Chleb ten – jak wskazuje nazwa - produkuje się na kwasie, z mąki żytniej, orkiszowej oraz dodatku kminku i płatków ziemniaczanych. Od pół wieku do jego wypieku używa się tradycyjnego ceramicznego pieca. Chleb żytnio-orkiszowy z kminkiem bardzo dobrze smakuje, co potwierdzają liczne nagrody, które zdobywa w konkursach kulinarnych.