W obecnej perspektywie finansowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) w ramach Działań rolno-środowiskowo-klimatycznych realizowane są następujące pakiety:

• Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone
• Pakiet 2. Ochrona gleb i wód
• Pakiet 3. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych
• Pakiet 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000
• Pakiet 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000
• Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
• Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie

Ostatnim rokiem, w którym możliwe było rozpoczęcie realizacji zobowiązania w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020 był rok 2022.

Od kampanii 2025 r. będą realizowane jedynie zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne (wnioski kontynuacyjne) w zakresie:

• Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone,
• Pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000,
• Pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000,

których realizacja zakończy się z dniem 14 marca 2027 roku.

W przypadku pozostałych pakietów zobowiązania zakończą się 14 marca 2025 roku.

Komu może zostać przyznana płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna?

Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna może zostać przyznana rolnikowi lub zarządcy, który:

• posiada numer identyfikacyjny (producenta),
• posiada co najmniej 1 ha UR (w przypadku rolnika) lub 1 ha obszarów przyrodniczych (w przypadku rolnika lub zarządcy) lub 3 ha UR (w przypadku rolnika realizującego zobowiązanie w ramach Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone),
• realizuje zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne w okresie 5 lat, 2 lat lub jednego roku (w zależności od realizowanego pakietu i terminu podjęcia zobowiązania),
• spełnia inne szczegółowe warunki przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej określone w przepisach krajowych.

Informacje dotyczące wymogów w ramach pakietów Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego

Niezależnie od pakietu lub wariantu jaki jest realizowany przez rolnika lub zarządcę w ramach zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, jest on zobowiązany do posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej i prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej, zawierającego wykaz działań agrotechnicznych (w tym zastosowania nawozów i wykonania zbiegów przy użyciu środków ochrony roślin) oraz wykaz wypasów zwierząt (jeżeli wypas jest prowadzony).

Ponadto beneficjent ma obowiązek nieprzekształcania występujących w gospodarstwie rolnym trwałych użytków zielonych i zachowania elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo stanowiących ostoje przyrody.

Pakiety Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego

Celem pakietu jest zrównoważony systemem gospodarowania polegający na racjonalnym wykorzystywaniu zasobów przyrody i ograniczeniu negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Podstawą jego działania jest odpowiednie zmianowanie i dobór roślin, a także optymalizacja nawożenia oraz poprawa bilansu materii organicznej.

Stawka płatności: 800 zł/ha

Wymogi

Wymogi pakietu odnoszą się do wszystkich użytków rolnych (gruntów ornych, trwałych użytków zielonych oraz upraw trwałych tj. np. sadów) w gospodarstwie, ale płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna przyznawana jest tylko do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne.

Wymogi Pakietu 1. dotyczą przede wszystkim stosowania prawidłowego płodozmianu i zróżnicowania prowadzonych w danym roku upraw jak i opracowania i przestrzegania planu nawożenia opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby. Wymagane jest zatem m.in. zastosowanie co najmniej 4 upraw w plonie głównym w danym roku, przy czym uprawa, która zajmuje największą powierzchnię gruntów ornych, jak i uprawa zbóż nie może przekraczać 65% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie. Jednocześnie udział każdej z czterech upraw nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie, a w przypadku zastosowania więcej niż 4 upraw udział każdej z trzech największych z tych upraw z osobna nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie oraz udział pozostałych upraw łącznie nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie.

Celem pakietu jest ochrona gleb przed erozją i utratą substancji organicznej oraz ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego takimi jak np. składniki pokarmowe (azot, fosfor) dostarczane w nawozach naturalnych i mineralnych, pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz innych substancji toksycznych, w tym metali ciężkich.

Stawki płatności:

• Wariant 2.1. Międzyplony - 883 zł/ha
• Wariant 2.2. Pasy ochronne na stokach o nachyleniu powyżej 20% - 644 zł/ha

Wymogi

Realizacja wariantu 2.1. Międzyplony polega na siewie mieszanki roślin międzyplonowych (złożonej z minimum 3 gatunków, o odpowiednim udziale procentowym; mieszanka nie może składać się wyłącznie ze zbóż) w terminie do dnia 15 września i utrzymaniu ich minimum do dnia 1 marca kolejnego roku. Następnie międzyplon należy przyorać (z wyjątkiem uprawy gleby w systemie bezorkowym).  Podobnie jak w przypadku Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone i w tym przypadku dopuszcza się mulczowanie międzyplonów mające na celu zmniejszenia parowania wody, w uprawach rozwoju chwastów oraz erozji wodnej i wietrznej gleby. Międzyplonów nie można nawozić, w tym stosować komunalnych osadów ściekowych i nie można stosować pestycydów. Dopuszczalne jest spasanie międzyplonu we właściwym terminie, jeśli doradca rolnośrodowiskowy dopuści taką możliwość w planie działalności rolnośrodowiskowej.

Realizacja wariantu 2.2. Pasy ochronne na stokach o nachyleniu powyżej 20% polega na założeniu w poprzek stoku pasa traw o szerokości nie mniejszej niż 6 metrów. Pasy traw zakładane są poprzez wysianie w pierwszym roku zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego mieszanki traw do dnia 15 kwietnia lub w okresie od dnia 15 sierpnia do dnia 10 września. Następnie założone pasy ochronne należy właściwie użytkować przez 5 lat realizacji zobowiązania. Wymogi dotyczące użytkowania pasów ochronnych dotyczą m.in. możliwości i terminów wypasu oraz koszenia.

Celem pakietu jest ochrona dawnych odmian drzew owocowych, których upraw w znacznej mierze zaniechano. Odmiany te są określone w rozporządzeniu rolno-środowiskowo-klimatycznym i należą do nich np. jabłoń Antonówka, grusza Bojka, wiśnia Hiszpanka, czy śliwa Renkloda Zielona. Sady tradycyjne stanowią również ostoję dla rzadko występujących, zagrożonych gatunków zwierząt, w tym ptaków i owadów zapylających, oraz są miejscem ich żerowania, a więc przyczyniają się do zachowania różnorodności biologicznej.

Stawka płatności: 2117 zł/ha

Wymogi

Aby otrzymać płatność w ramach Pakietu 3. beneficjent musi odpowiednio utrzymywać sad tradycyjnych odmian drzew owocowych tj. jabłoni, gruszy, czereśni, wiśni i śliw, w którym jest co najmniej 12 starych tj. co najmniej 15-letnich drzew, z czterech różnych odmian lub gatunków, prowadzonych jako drzewa pienne lub wysokopienne (minimalna wysokość pnia 1,20 m), przy czym ich liczba w przeliczeniu na 1 ha powierzchni sadu jest nie mniejsza niż 90 szt. Beneficjent jest zobowiązany do wykonywania w sadzie, zgodnie ze wskazaniami doradcy rolnośrodowiskowego, podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych (tj. m.in. cieć formujących i sanitarnych, bielenia pni, koszenia międzyrzędzi z obowiązkiem usunięcia skoszonej biomasy lub ich wypasania). W ramach zobowiązania nie można stosować herbicydów.

Celem tzw. „pakietów przyrodniczych” Działania jest przywracanie lub utrzymanie tradycyjnego i ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk. Realizacja tych pakietów ma zapobiec zanikowi cennych siedlisk przyrodniczych (łąk i pastwisk) oraz polepszyć warunki gniazdowania gatunków ptaków związanych z krajobrazem rolniczym.

Pakiet 4. jest ukierunkowany na cenne siedliska przyrodnicze oraz siedliska lęgowe zagrożonych gatunków ptaków na obszarach Natura 2000. Pakiet 5. jest dedykowany cennym siedliskom przyrodniczym nieobjętych siecią Natura 2000.

Stawki płatności:

• Wariant 4.1./5.1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe – 1568 zł/ha
• Wariant 4.2./5.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla- 1452 zł/ha
• Wariant 4.3./5.3. Murawy – 1612 zł/ha
• Wariant 4.4./5.4. Półnaturalne łąki wilgotne – 1115 zł/ha
• Wariant 4.5./5.5. Półnaturalne łąki świeże – 1497 zł/ha
• Wariant 4.6./5.6. Torfowiska – 912 zł/ha (wymogi kluczowe), – 1536 zł/ha (wymogi kluczowe i uzupełniające).
• Wariant 4.7. Ekstensywne użytkowanie na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO) – 881 zł/ha
• Wariant 4.8. Ochrona siedlisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków siewkowych (rycyk, kszyk, krwawodziób i czajka) – 1055 zł/ha
• Wariant 4.9. Ochrona siedlisk lęgowych dubelta i kulika wielkiego – 1347 zł/ha
• Wariant 4.10. Ochrona siedlisk lęgowych wodniczki – 1555 zł/ha
• Wariant 4.11. Ochrona siedlisk lęgowych derkacza – 1055 zł/ha

Beneficjentowi realizującemu zobowiązanie na obszarach niebędących użytkami rolnymi (i innymi niż wariant Murawy) może być przyznana także dodatkowa płatność (płatność oparta na rezultacie – “result-based”) w przypadku zalania lub podtopienia gruntu w wysokości 280 zł/ha. Informacja o podtopieniu lub zalaniu jest oparta na monitoringu satelitarnym.

Wymogi

W ramach powyższych pakietów beneficjenci otrzymują wsparcie za tradycyjne i przyjazne dla środowiska użytkowanie łąk i pastwisk, co ma przyczynić się do zachowania różnorodności biologicznej.

Wybierając te pakiety beneficjent decyduje się prowadzić ekstensywne gospodarowanie na cennych łąkach i pastwiskach w zakresie wybranych pakietów przyrodniczych i ich wariantów realizując wymogi, m.in.:

• wymagane jest posiadanie przygotowanej przez eksperta przyrodniczego dokumentacji przyrodniczej ornitologicznej (ptasiej) lub siedliskowej (botanicznej) (dokumentacja przyrodnicza nie jest wymagana w przypadku wariantu 4.7.);
• zakazane jest stosowanie wybranych zabiegów agrotechnicznych np. bronowanie i przeorywanie, podsiew, wałowanie, wapnowanie, stosowanie środków ochrony roślin, tworzenie, rozbudowa i odtwarzanie istniejących urządzeń melioracji wodnych, składowanie biomasy wśród kęp drzew i zarośli, w rowach, jarach i innych obniżeniach terenu;
• dopuszczone jest włókowanie (tylko w określonych terminach), nawożenie w nielicznych wariantach. Poza tymi wymogami ogólnymi obowiązują wymogi szczegółowe, dobrane tak, aby stosując je, zachować dane cenne siedlisko przyrodnicze lub siedlisko lęgowe ptaków w jak najlepszym stanie.

Cenne łąki w ramach pakietów przyrodniczych, w zależności od wariantu, można użytkować kośnie, pastwiskowo, kośno-pastwiskowo (tj. w jednym roku stosować i wypas, i koszenie) lub naprzemiennie (czyli w kolejnych latach stosować wypas, koszenie lub wypas i koszenie). W zależności od rodzaju użytkowania w każdym wariancie określone są wymogi dotyczące:

• terminów pokosów lub wypasu,
• częstotliwości koszenia np. jeden lub dwa pokosy w roku,
• wielkości nieskoszonej powierzchni np. pozostawienie 15-20% powierzchni nieskoszonej,
• zebrania i usunięcia skoszonej biomasy.

Celem pakietu jest zachowanie i upowszechnienie ginących i rzadkich gatunków, odmian, ekotypów, różnicowanie upraw na obszarach wiejskich, wzbogacenie oferty rolnika dla konsumentów, rozszerzenie dostępności materiału siewnego odmian regionalnych lub amatorskich wpisanych do Krajowego Rejestru oraz nasion gatunków roślin uprawnych zagrożonych erozją genetyczną.

Stawki płatności:

• Wariant 6.1. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku uprawy – 1411 zł/h
• Wariant 6.2. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku wytwarzania nasion lub materiału siewnego –  1619 zł/ha

Płatność w ramach wariantu 6.2. może być powiększona o rekompensatę kosztów transakcyjnych poniesionych z tytułu wykonania w laboratoriach urzędowych lub akredytowanych, oceny wytworzonego materiału siewnego lub nasion.

Wymogi

Aby otrzymać płatność w ramach Pakietu 6. beneficjent uprawia (także na cele nasienne) rośliny zagrożone erozją genetyczną. Są to m.in.: pszenica płaskurka, pszenica samopsza, żyto krzyca (roślina dwuletnia), lnianka siewna, nostrzyk biały (roślina roczna oraz roślina dwuletnia), lędźwian siewny, soczewica jadalna, pasternak zwyczajny (roślina dwuletnia), przelot pospolity (roślina dwuletnia), gryka zwyczajna, proso zwyczajne. Gatunki ww. roślin wysiewane są w siewie czystym. W przypadku uprawy gatunków i odmian roślin zagrożonych erozją genetyczną –  pochodzenie nasion jest dowolne. Beneficjent może uprawiać rośliny z nasion uzyskanych w swoim gospodarstwie lub nabyć je (np. od sąsiada lub na targu).

W ramach Pakietu 6. możliwe jest również uzyskanie wsparcia z tytułu uprawy lub wytwarzania materiału siewnego odmian regionalnych lub amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Odmian Roślin Uprawnych. Obecnie w Krajowym Rejestrze są zarejestrowane odmiany regionalne m.in. pszenicy zwyczajnej ozimej tj. np. Ostka Grodkowicka, Ostka Gruboziarnista Grodkowicka i Almari, czy ziemniaka tj. np. Aster, Ibis, Żagiel. W Krajowym Rejestrze nie figurują jeszcze odmiany amatorskie. Więcej informacji można uzyskać na stronie.  

Odmiany regionalne i amatorskie zarejestrowane w Krajowym Rejestrze należy rozmnażać z kwalifikowanego materiału siewnego.

Celem pakietu jest zachowanie rodzimych ras zwierząt poprzez wspieranie i utrzymanie hodowli lokalnych ras odpowiednich gatunków zwierząt zagrożonych wyginięciem, objętych programem ochrony zasobów genetycznych. Pakiet ma na celu ochronę szczególnie cennych ras wybranych gatunków zwierząt gospodarskich (bydła, koni, owiec, świń i kóz), w przypadku których niska lub malejąca liczebność zwierząt hodowlanych stwarza zagrożenie ich wyginięcia, co przyczyni się do zachowania różnorodności biologicznej.

Upoważnionym do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych jest Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy.

Wsparciem objęte są samice następujących ras:

• bydło – polskie czerwone, białogrzbiete, polskie czerwono-białe, polskie czarno-białe;
• konie – koniki polskie, huculskie, małopolskie, śląskie, wielkopolskie, sokólskie, sztumskie;
• owce – wrzosówka, świniarka, olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, merynos odmiany barwnej, uhruska, wielkopolska, żelaźnieńska, korideil, kamieniecka, pomorska, cakiel podhalański, merynos polski w starym typie, czarnogłówka, owca pogórza;
• świnie – puławska, złotnicka biała, złotnicka pstra;
• kozy – karpacka, sandomierska, kazimierzowska.

Stawki płatności:

• Wariant 7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła – 2738 zł/szt.
• Wariant 7.2. Zachowanie lokalnych ras koni – 2669 zł/szt. (konie małopolskie, konie wielkopolskie), 2461 zł/szt. (konie śląskie), 2395 zł/szt. (koniki polskie, konie huculskie), 2185 zł/szt. (konie zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim)
• Wariant 7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec – 500 zł/szt.
• Wariant 7.4. Zachowanie lokalnych ras świń – 1335 zł/szt.
• Wariant 7.5. Zachowanie lokalnych ras kóz – 953 zł/szt.

Wymogi

Beneficjent realizujący Pakiet 7. jest zobowiązany utrzymywać i corocznie zgłaszać do płatności co najmniej taką liczbę zwierząt (samic), jaką zgłosił w pierwszym roku realizacji zobowiązania. Zwierzęta te muszą być objęte Programem ochrony zasobów genetycznych, a beneficjent zobowiązany jest realizować wynikające z tego Programu obowiązki dotyczące odpowiedniego użytkowania hodowlanego zwierząt.