Pisanka lipska
03.06.2018
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2012-12-21 w kategorii Inne w woj. podlaskim.
Wygląd:
Wielobarwne jajo z opisanymi tradycyjnymi wzorami, charakterystycznymi dla okolic Lipska i okolic Puszczy Augustowskiej. Ornamenty składają się z kropek, przecinków, zagięć, rozciągniętej łezki tworzącej słońca, pół słońca, gwiazdy, rozety, elementy roślinne i formy geometryczne. W przekroju widoczne białko i żółtko jaja.
Kształt:
Owalny.
Rozmiar:
W zależności od jakiego rodzaju ptactwa pochodziło jajo. Jaja kurze od 40 do 60 mm, jaja gęsie od 80 do 100 mm i jaja strusie 160-200 mm.
Barwa:
Barwa w zależności od użytego barwnika: żółta, pomarańczowa, czerwona, niebieska, fioletowa, zielona, granatowa, czarna, brązowa. W przekroju biało-żółta.
Konsystencja:
Jajko ugotowane na twardo o konsystencji elastycznej. Pisanka o konsystencji twardej skorupy. W dotyku gładkie, aksamitne.
Smak:
Smak i zapach typowy dla jajka.
Tradycja:
Tradycja przygotowywania pisanek na pełnych jajach na terenie Lipska i w jego okolicach sięga XIX wieku. Stanowiły one ozdobę stołów wielkanocnych, koszyczków wielkanocnych, a także były głównym składnikiem prezentów wielkanocnych wręczanych przez rodziców chrzestnych swoim chrześniakom tzw. „wołoczonne”. W tradycji ludowej malowanym jajkom przypisywano często właściwości magiczne, nadprzyrodzone. Skorupki święconego jajka zatkane w szczeliny domostw miały chronić je od korników, zakopane w ogródku miały przynieść obfite plony, a przechowywane przez cały rok w domu zapewniały dostatek całej rodzinie. Ponadto, przerzucenie święconym jajkiem przez dom miało ochronić go przed pożarem, zaś przerzucenie przez stodołę miało zapewnić bogate zbiory w danym roku. „Od co najmniej pół wieku pisanki zaczęły być traktowane jako pamiątka regionalna i stały się przedmiotem konkursów na plastykę obrzędową. (…) Jednym z pierwszych konkursów sztuki ludowej po II wojnie światowej był konkurs zorganizowany w Augustowie w 1948 r., na którym zaprezentowano stare techniki i wzory zdobnicze w pisankarstwie, określając te wyroby mianem pisanek typu augustowskiego. Po wielu tego rodzaju konkursach i wystawach organizowanych w różnych miastach na Suwalszczyźnie, a także w innych regionach Polski, na popularności zyskał przede wszystkim ośrodek w Lipsku nad Biebrzą” (prof. Marian Pokropek, „Ludowe tradycje Suwalszczyzny”, wyd. ROKiS Suwałki). Od 1973 r. istnieje w Lipsku Koło Twórców Ludowych, które stanowi ogniwo ogólnopolskiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych (z siedzibą w Lublinie). W tym samym czasie, pod wpływem etnografów, twórczynie zaczęły oprócz pisanek na całych jajach przygotowywać pisanki na wydmuszkach. Zaczęto wykonywać pisanki wielobarwne. Wytrawne pisankarki lipskie umiejętnie komponują swoje własne ornamenty ze starymi, tradycyjnymi wzorami. Wzornictwo to jest rozpoznawane jako pisanka lipska. Od lat 60-tych XX w. twórczynie lipskie biorą udział w konkursach organizowanych na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym zdobywając nagrody i wyróżnienia za własnoręcznie przygotowane pisanki. Wielokrotnie pisanka lipska była reprezentowana jako produkt regionalny województwa na różnego rodzaju targach, kiermaszach, jarmarkach i wystawach w kraju i poza jego granicami. W 2007 r. powstało w Lipsku Muzeum Lipskiej Pisanki, które posiada w swoich zbiorach pisanki wszystkich lipskich twórczyń, a także niewielkie ilości pisanek z innych regionów Polski.
- Ostatnia modyfikacja:
- 17.07.2018 11:44 Sławomir Mucha
- Pierwsza publikacja:
- 17.07.2018 11:44 Sławomir Mucha