Podstawa prawna

Artykuł 71 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/2115

Płatności ONW mają za zadanie zrekompensować rolnikom wszystkie lub część dodatkowych kosztów oraz utraconych dochodów związanych z ograniczeniami dla produkcji rolnej na wyznaczonych obszarach górskich i innych obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (obszarach ONW), ułatwiając rolnikom kontynuowanie rolniczego użytkowania ziemi.

Realizacja interwencji ma także umożliwić zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich oraz utrzymanie i promowanie zrównoważonych systemów działalności rolniczej na tych terenach. W efekcie, wsparcie to będzie wpływało na utrzymanie żywotności obszarów wiejskich i na zachowanie różnorodności biologicznej.

Wsparcie obejmuje następujące poddziałania:

• płatności dla obszarów innych niż obszary górskie, charakteryzujących się znaczącymi ograniczeniami naturalnymi (ONW z ograniczeniami naturalnymi),
• płatności dla innych obszarów charakteryzujących się szczególnymi ograniczeniami (ONW typ specyficzny),
• płatności dla obszarów górskich (ONW typ górski).

Kto może otrzymać wsparcie

Rolnicy aktywni zawodowo, którzy prowadzą działalność rolniczą na wyznaczonych obszarach ONW

Warunki kwalifikowalności

Pomoc może być przyznana, jeżeli:

• beneficjent jest posiadaczem gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej i prowadzi działalność rolniczą na obszarach ONW;
• użytki rolne, których dotyczy pomoc, spełniają warunki przyznania pomocy w ramach podstawowego wsparcia dochodów do celów zrównoważoności;
• powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa rolnego, położonych w granicach ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej, wynosi co najmniej 1 ha.

Rodzaj wsparcia

Płatność ryczałtowa, jednoroczna, do hektara użytków rolnych położonych na obszarach ONW.

Stawki płatności dla poszczególnych typów ONW

• ONW z ograniczeniami naturalnymi:
  • strefa I – 179 zł/ha/rok;
  • strefa II – 264 zł/ha/rok.
• ONW typ specyficzny:
  • strefa I – 179 zł/ha/rok;
  • strefa II – 264 zł/ha/rok;
  • strefa II w obrębie której co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych jest położonych powyżej 350 m n.p.m. – 676 zł/ha wszystkich posiadanych UR w gospodarstwie/rok - dotyczy gospodarstw z obsadą zwierząt trawożernych na poziomie co najmniej 0,3 DJP/ha UR.
• ONW typ górski:
  • 450 zł/ha/rok
  • 829 zł/ha wszystkich posiadanych UR w gospodarstwie/rok - dotyczy gospodarstw z obsadą zwierząt trawożernych na poziomie co najmniej 0,3 DJP/ha UR.

Warunki kwalifikowalności zwierząt

Płatności dla gospodarstw rolnych posiadających minimalną obsadę zwierząt, co najmniej 0,3 DJP/ha wszystkich użytków rolnych będących w posiadaniu rolnika, położonych na obszarach ONW typ górski i tzw. podgórskich (tj. obszarów ONW typ specyficzny strefy II, które spełniają warunek „co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m.”) mogą być przyznane jeżeli rolnik jest posiadaczem zwierząt gatunków:

• alpaki (Vicugna pacos),
• bydło domowe (Bos taurus) i bawoły domowe (Bubalus bubalis),
• daniele (Dama dama),
• gęsi (Anserinae),
• jelenie szlachetne (Cervus elaphus),
• kozy (Capra hircus),
• lamy (Lama glama),
• muły (Equus mule),
• osły (Equus asinus),
• owce (Ovis aries)
• konie (Equus caballus),

Warunek posiadania zwierząt, uznaje się za spełniony również, jeżeli spełnia go małżonek rolnika ubiegającego się o przyznanie płatności ONW.

Do obliczenia liczby minimalnej DJP brane są pod uwagę zwierzęta posiadane przez rolnika lub jego małżonka w okresie od 1 kwietnia do 30 września danego roku, w odniesieniu do których rolnik lub jego małżonek dokonali wymaganych na podstawie przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt zgłoszeń do komputerowej bazy danych.

Degresywność

Płatności ONW podlegają degresywności na poziomie gospodarstwa, od łącznej powierzchni działek rolnych lub ich części objętych pomocą. Płatność jest przyznawana w zależności od powierzchni obszarów ONW w gospodarstwie, w wysokości:

• do 25 ha – 100% płatności;
• 25,01 - 50 ha – 50% płatności;
• 50,01 - 75 ha – 25% płatności.

Powyżej 75 ha płatności ONW nie są przyznawane.

W przypadku spółdzielni produkcji rolnej albo spółdzielni rolników, mają zastosowanie odrębne zasady obliczania maksymalnego limitu oraz progów degresywności, uwzgledniające liczbę członków spółdzielni.

Typy obszarów ONW

Wykaz obszarów ONW znajduje się w załączniku do  Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. poz. 364, z późn. zm.)

ONW z ograniczeniami naturalnymi

W ramach poddziałania ONW z ograniczeniami naturalnymi wsparcie jest udzielane w celu zrekompensowania efektów istniejących utrudnień w produkcji rolnej na obszarach nizinnych, położonych poza granicami obszarów górskich, wynikających ze skumulowania występowania na tych obszarach ograniczeń naturalnych (tj. niskiej temperatury, niekorzystnej tekstury i kamienistości gleby, ograniczonej głębokość ukorzenienia, niekorzystnych właściwości chemicznych, dużego nachylenia terenu) w stosunku do obszarów, na których takie ograniczenia nie występują.

Do obszarów ONW z ograniczeniami naturalnymi zalicza się obszary, które zostały wyznaczone zgodnie z art. 32 ust. 1 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013.

W ramach ONW z ograniczeniami naturalnymi  funkcjonuje podział na strefy. Podział został wykonany na podstawie wartości wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP):

• do ONW z ograniczeniami naturalnymi strefy I zostały zakwalifikowane obszary z wartością WWRPP powyżej 52 punktów;
• do ONW z ograniczeniami naturalnymi strefy II zostały zakwalifikowane obszary z wartością WWRPP poniżej 52 punktów.

Szczegółowa informacja w zakresie sposobu delimitacji obszarów ONW z ograniczeniami naturalnymi zawarta jest  w załączniku nr 12 do PROW 2014-2020.

ONW typ specyficzny

W ramach ONW typ specyficzny wsparcie jest udzielane w celu zrekompensowania efektów istniejących utrudnień w produkcji rolnej na obszarach innych niż obszary górskie, na których występują specyficzne ograniczenia w stosunku do gospodarstw położonych na obszarach, na których takie ograniczenia nie występują. Na obszarach tych niezbędne jest kontynuowanie rolniczego użytkowania ziemi w celu zachowania lub poprawy środowiska, utrzymania terenów wiejskich, zachowania potencjału turystycznego obszaru lub w celu ochrony linii brzegowej.

W ramach ONW typ specyficzny wprowadzony został podział na strefy.

Obszary ONW typ specyficzny strefa I zostały określone na podstawie wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) oraz wskaźnika cenności przyrodniczo-turystycznej (WCPT). Do ONW typ specyficzny strefa I zaliczają się gminy lub obręby ewidencyjne o wysokich walorach przyrodniczych i turystycznych. Na terenie tych obszarów ważne jest utrzymanie prowadzenia działalności rolniczej w celu zachowania lub poprawy środowiska, utrzymania terenów wiejskich, zachowania potencjału turystycznego obszaru.

Do ONW typ specyficzny strefa II zostały zakwalifikowane obszary, w których co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m. Ponadto do ONW typ specyficzny strefa II zostały zakwalifikowane obszary z niekorzystnymi warunkami dla produkcji rolnej (wartość WWRPP poniżej 52 punktów), które nie zostały włączone do ONW z ograniczeniami naturalnymi na podstawie kryteriów biofizycznych.

ONW typ górski

Za obszary górskie uznaje się obszary charakteryzujące się znacznymi ograniczeniami możliwości użytkowania gruntów i znacznym wzrostem kosztów produkcji w związku z występowaniem mniej korzystnych niż w nizinnej części Polski warunków klimatycznych, krótszego okresu wegetacyjnego oraz zbyt stromych zboczy do użycia sprzętu mechanicznego lub wymagających użycia bardzo drogiego sprzętu specjalistycznego.

Do obszarów ONW typ górski zalicza się gminy i obręby ewidencyjne, w których zgodnie z numerycznym modelem terenu (DEM) ponad połowa użytków rolnych jest położona powyżej wysokości 500 m n.p.m. Do ONW typ górski, w okresie 2014-2020, zalicza się obszary, które zostały wyznaczone zgodnie z art. 32 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013.

Szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty płatności ONW w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.

Szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty płatności ONW w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. poz. 483).