Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)                   

Podłużne ciastka z charakterystycznymi rowkami odciśniętymi przez foremkę do maszynki

Kształt (zewnętrzny i na przekroju)

Podłużny, prostokątny, o nierównych krawędziach z rowkami

Wielkość

6–10 cm

Barwa (zewnętrzna i na przekroju)

Jasnobeżowa, złocista

Konsystencja, „wrażenie w dotyku”

Stała; kruche ciasto

Smak i zapach

Półwytrawny, słodki ze słoną nutą

Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego

Podlaskie ciastka ze skwarkami – podłużne, złociste ciastka z „karbowaną” powierzchnią, która pochodzi od wzorków z „foremki” nakładanej na maszynkę do mięsa. Mają charakterystyczny, słodko-słony smak, a owa delikatna słoność pochodzi z tłuszczu, który dodaje się do ciasta. Są to zmielone w maszynce do mięsa wieprzowe skwarki, wytopione wcześniej ze słoniny. Podlaskie gospodynie, zamiast używać masła czy margaryny do ciasta, dodawały to, co miały „resztkowego” w domu, czyli skwarek.

Ciastka powstają więc ze zmielonych skwarek, mąki, jajka, cukru pudru i odrobiny sody. Po wyrobieniu gładkiego ciasta, przeciska się je przez maszynkę do mięsa, wcześniej nakładając na nią specjalną nakładkę z wzorami, które nadają długim paskom ciasta charakterystyczne żłobienia. Ciastka się następnie kroi w kawałki długości 6–10 cm i piecze w piekarniku do złotego koloru.

O tym, że te ciastka były na stałe wpisane w kulinaria podlaskich domostw opowiada mieszkanka Gródka w ramach cyklu wywiadów w „Wiadomościach Gródeckich”, przeprowadzanych przez uczniów II kl. szkoły podstawowej ze swoimi dziadkami: (Na Zapusty…) „ - Ludzie przynosili to, co mieli i czym mogli się podzielić. A to kawałek świeżego chleba, jakieś placki, kawałeczek słoniny, trochę sera, ciastka ze skwarkami robione na maszynce (…). Było biednie, ale wesoło” .

Podlaskie ciastka ze skwarkami, jako tradycyjna potrawa, jest też wskazana przez Podlaski Instytut Kultury (PIK), który w 2021 r. realizował projekt pn.: „Wesele kurpiowskie”. Powstał on na podstawie scenariusza ks. Władysława Skierkowskiego (1886–1941) – folklorysty, zbieracza ludowych pieśni kurpiowskich. W ramach projektu przygotowano też kilka przepisów podanych jako tradycyjne i przekazywane z pokolenia na pokolenia przez lokalne Koła Gospodyń Wiejskich. Przepis na ciastka ze skwarkami – zaproponowany przez PIK – pochodzi od gospodyń z KGW w Mątwicy i jest okraszony notką z kurpiowskim powiedzeniem: Ten przepis jest z nami od pokoleń. W długie, zimowe wieczory piekło się te ciastka razem z mamą i babcią. Mówiło się też: „Jek kobieta zje ciastkow ze skarkami z rana, będzie jak opsiekana!”.

Podlaskie ciastka ze skwarkami popularnością cieszą się do dziś. W artykułach o tym, co należy zjeść w Podlaskiem są wymieniane obok hajnowskiego marcinka czy wigilijnej kutii.