Z dniem 23 grudnia 2021 r. weszła w życie nowa ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, która wdraża unijną dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych.

POJĘCIE PRZEWAGI KONTRAKTOWEJ

Przewaga kontraktowa występuje w przypadku znaczącej dysproporcji potencjałów ekonomicznych pomiędzy dostawcą a nabywcą produktów rolnych lub spożywczych.

Wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo go narusza. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Niezależnie od powyższego, w ustawie wskazane zostały konkretne praktyki, których stosowanie jest bezwzględnie zakazane (tzw. praktyki „czarne”), jak również te dozwolone pod wyraźnie określonymi warunkami (tzw. praktyki „szare”). W odniesieniu do tych praktyk nie ma konieczności badania czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagrażają istotnemu interesowi drugiej strony albo naruszają taki interes.

NIEUCZCIWE PRAKTYKI:

Praktyki, które są całkowicie zakazane („praktyki czarne”):

1. zapłata w terminie późniejszym niż 30 dni za produkty łatwopsujące się i 60 dni na pozostałe produkty;
2. anulowanie zamówienia produktów łatwopsujących w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia;
3. jednostronna zmiana przez nabywcę warunków umowy na dostawę;
4. nieuzasadnione obniżenie należności z tytułu dostarczenia produktów po ich przyjęciu w całości albo w  umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu;
5. żądanie od dostawcy płatności niezwiązanych ze sprzedażą produktów rolnych i żywnościowych;
6. żądanie od dostawcy zapłaty za pogorszenie jakości lub stratę produktów, która nastąpiła w lokalu nabywcy lub gdy znajdują się one w posiadaniu nabywcy i która nie spowodowana zaniedbaniem lub winą dostawcy;
7. odmowa potwierdzenia na piśmie warunków umowy dostawy, które zostały uzgodnione między nabywcą a dostawcą i dla których dostawca poprosił o pisemne potwierdzenie;
8. bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnienie przez nabywcę tajemnic handlowych dostawcy;
9. stosowanie działań odwetowych wobec dostawcy, gdy ten wykonuje swoje prawa umowne lub prawne, w tym gdy składa skargę lub współpracuje z organami ścigania podczas dochodzenia;
10. żądanie od dostawcy rekompensaty za koszty rozpatrzenia skarg konsumentów związanych ze sprzedażą produktów dostawcy, dotyczących przypadków, które wystąpiły z przyczyn niezawinionych przez dostawcę;

Praktyki dozwolone, pod warunkiem, że zostaną one przed ich stosowaniem jasno i jednoznacznie uzgodnione w umowie między nabywcą a dostawcą („praktyki szare”):

1. zwrot przez nabywcę niesprzedanych produktów rolnych i spożywczych dostawcy, nie płacąc za te niesprzedane produkty;
2. pobieranie od dostawcy opłaty stanowiącej warunek przechowywania, prezentowania lub oferowania do sprzedaży jego produktów lub udostępniania takich produktów na rynku;
3. żądanie od dostawcy ponoszenia całości lub części kosztów rabatów na produkty rolne i  spożywcze sprzedawane przez kupującego w drodze promocji;
4. wymaganie od dostawcy zapłaty za reklamowanie produktów rolnych i żywnościowych przez nabywcę;
5. wymaganie od dostawcy zapłaty za prowadzenie marketingu produktów;
6. obciążanie dostawcy opłatami za czynności wykonywane przez pracowników zajmujących się urządzeniem lokalu wykorzystywanego do sprzedaży produktów rolnych lub spożywczych dostawcy.

ORGAN EGZEKWUJĄCY PRZEPISY

Organem właściwym w sprawach praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

KTO MOŻE ZŁOŻYĆ ZAWIADOMIENIE

Zawiadomienie w sprawie podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową może złożyć każdy kto posiada wiedzę na temat takich praktyk. Może to być dostawca lub nabywca produktów rolnych i spożywczych bezpośrednio pokrzywdzony przez praktyki, ale również inna osoba lub podmiot, które zaobserwowały naruszenie prawa lub dowiedziały się o nim w sposób pośredni.

Dane zawarte w zawiadomieniu podlegają ochronie i nie są ujawniane, chyba że zawiadamiający wyraźnie się na to zgodzi.

Wiele informacji o praktykach rynkowych posiadają organizacje zrzeszające przedsiębiorców i one również mogą w imieniu swoich członków składać zawiadomienia do UOKiK.

JAK ZŁOŻYĆ ZAWIADOMIENIE

1. pisemnie na adres:

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Departament Przewagi Kontraktowej
plac Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa

2. za pomocą systemu ePUAP;
3. formularz online: https://ankieta.uokik.gov.pl/formularz-przewaga-kontraktowa/
4. e-mail: przewaga@uokik.gov.pl.

Należy podkreślić, że dane zawarte w zawiadomieniu podlegają ochronie i nie są ujawniane na żadnym etapie postępowania, chyba że zawiadamiający wyraźnie się na to zgodzi.

KARY

Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Ponadto, jeżeli przedsiębiorca lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, nie udzieli informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, bądź utrudni przeprowadzenie kontroli, może spotkać się z sankcją w postaci kary pieniężnej o równowartości do 50 mln euro.

Prezes Urzędu może też nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, m.in. za utrudnianie kontroli.

WIĘCEJ INFORMACJI

https://przewagakontraktowa.uokik.gov.pl/pytania-i-odpowiedzi/