Pyrczok
28.10.2019
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2019-10-25 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. wielkopolskim.
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Gęsta masa przypominająca zapiekankę
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
W zależności od wielkości i kształtu naczynia, w którym jest zapieczony i od tego w jaki sposób jest pokojony
Wielkość
W zależności od wielkości naczynia, w którym jest pieczony. Jedna porcja to około 350 gram
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Kolor ciemno-brązowy na zewnątrz, szaro-żółty w środku
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Ciasto gęste o stałej konsystencji. Potrawa zwarta, jednorodna
Smak i zapach
Intensywnie wyczuwalny smak pieczonych ziemniaków i mięsa. Wyrazisty zapach wędzonki, tymianku, majeranku i koperku
Tradycja
Tradycyjna kuchnia wiejska opierała się głównie na wyrobach z ziemniaków. Były one łatwe w uprawie i stanowiły również podstawowe pożywienie dla zwierząt hodowlanych.
W województwie wielkopolskim ziemniak nazywany jest powszechnie pyrą. Od tego słowa wywodzi się nazwa potrawy pyrczok, która od wielu lat przygotowywana jest w Wielkopolsce, między innymi na terenie powiatu tureckiego.
„(…) Pyrczak (także pyrczok) rodzaj tradycyjnego, pieczonego w brytfannie placka ziemniaczanego ze skwarkami; słowo określające także nazwę zwyczaju pieczenia pyrczaka na zakończenie kopania i zbioru ziemniaków”. – (Zbiór wyrazów dawnych i zapomnianych na ziemi tura używanych, Turek 2015, s.46).
Pyrczok tradycyjnie przygotowywany był jesienią, w okresie wykopek. Czas zbiorów ziemniaków był ważnym wydarzeniem, podczas którego zawiązywały się relacje sąsiedzkie. Mieszkańcy wsi chodząc „od sąsiada do sąsiada”, wspólnie kopali ziemniaki na każdym z pól. Praca kończyła się pewnym rytuałem: „Na zakończenie wykopek: jak już były kartofle pokopane, to tu tego co my kopali, to ten robił pyrczok. I wtedy było „grane”. Ile tam było panien! (…) były placki popieczone z kartofli. To były właśnie pieczone tzw. pryczoki. W piecu na blasze! Tam jest i cebulka i pieprzu trochę, troszeczkę mąki, żeby to się trzymało.” – (Cuda wianki, red. Anna Leszczyńska, Turek 2014, s.48).
Wielkopolska potrawa występowała w wersji postnej, bez mięsnej ale i w wersji bogatszej, urozmaiconej o skwarki, boczek czy kiełbasę.
Do przygotowania tradycyjnego pyrczoka należało obrane ziemniaki zetrzeć na tarce na drobnych oczkach. Do masy wbijano jajko i doprawiano ją solą, pieprzem, majerankiem, tymiankiem oraz koperkiem. Całość zagęszczano mąką i dodawano pokrojony w kostkę, podsmażony boczek. Dobrze wymieszaną, ziemniaczaną masę przekładano do natłuszczonej i obsypanej bułką tratą formy. Na wierzchu układano wiórki masła. Pyrczok tradycyjnie pieczono w piecu chlebowym w temperaturze 200ºC przez około 25-30 minut, aż wierzch zrobił się chrupiący.
Do dnia dzisiejszego na Wielkopolsce organizowane są imprezy poświęcone ziemniakowi, często nazywane „pyrczokiem”.