Ser biały z Handzlówki
03.06.2018
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2010-08-19 w kategorii Produkty mleczne w woj. podkarpackim.
Wygląd:
Barwa biała lub kremowa, na przekroju widoczne ziarna twarogowe (kryształy).
Kształt:
Rożek lub koło, czasem krojony na ćwiartki po około 0,5-0,6 kg.
Rozmiar:
Wielkość od około 20 x 15 cm do 30 x 40 cm. Waga 0,5-1,5 kg.
Barwa:
Barwa zewnętrzna i na przekroju biała do jasno kremowej.
Konsystencja:
Konsystencja grudkowata lub kremowa, która zależy od zawartości tłuszczu w mleku. W dotyku lekko wilgotny i elastyczny.
Smak:
Smak słodko-kwaśny, zapach charakterystyczny dla twarogu.
Tradycja:
Handzlówka to wieś o bogatej tradycji. Ojcowizna dla wielu wybitnych Polaków – uczestników powstań, wojen, sowieckich łagrów czy przymusowej tułaczki po świecie. Równocześnie to zaborowe i przedwojenne centrum polskiego mleczarstwa i kultury nabiałowej. „Ser biały czyli twaróg jest najtańszym i – jak dietetycy twierdzą – również najzdrowszym, najlżej strawnym z serów. Każdy z nas, chociażby raz w życiu – mimo woli i nie bez pewnej irytacji – był świadkiem narodzin twarożku, gdy mleko zagotowane na śniadanie zwarzyło się. Zdarza się to nierzadko latem, w czasie upałów. Wystarczy zwarzone mleko przelać przez sitko i po pewnym czasie mamy porcję śniadaniową domowego twarożku, a w garnuszku serwatkę. Twarożek można również otrzymać świadomie, podgrzewając lekko młode kwaśne mleko, a po zwarzeniu się mleka – postępując jak wyżej” (Maria Lemnis, Henryk Vitry, „Iskier przewodnik sztuki kulinarnej”, Warszawa 1976). Ser twarogowy jest niezastąpiony w odżywianiu dzieci, młodzieży i ludzi starszych, zaś dorosłym zapewnia skuteczną pomoc w zachowaniu zdrowia i tym samym – młodości. Twaróg, szczególnie chudy, stanowi filar każdej kuracji odchudzającej. Twaróg ma bardzo szerokie zastosowanie począwszy od pikantnych twarożków do chleba (z cebulą, szczypiorkiem, rzodkiewką, jajkiem na twardo, kminkiem, pomidorami itp.), poprzez kluski z serem, leniwe pierogi, pierogi z serem, naleśniki z serem, aż po serniki i torty serowe. Ser biały robiono i wykorzystywano od niepamiętnych czasów w miejscowości Handzlówka, a gospodynie doszły do mistrzostwa w przygotowywaniu potraw, w których wykorzystuje się ser. Wyrabia się go z kwaśnego mleka, bez śmietany. Kwaśne mleko należy postawić „na cieple” – na piecu. Mleko podgrzewać należy bardzo powoli i bardzo uważnie, żeby się nie zagotowało, bo powstały ser może być suchy. Należy mleko mieszać delikatnie, jak najrzadziej, bez używania drewnianej łyżki i grzać około 1 godziny. O gotowości twarogu świadczy fakt, że mleko się zbiło i widać serwatkę. Potem, należy odstawić go do ostygnięcia, a następnie wszystko wlać do lnianego, specjalnego worka tak żeby odciekł lub specjalnie odciska się go w prasie. Średnio z 5 litrów mleka otrzymuje się od 1 do 1,5 kg sera. Dawniej ser biały podawany był pod różnymi postaciami podczas różnych uroczystości rodzinnych. „Szczególnie starannie i w dużych ilościach przygotowywano ser, który podawano jako główną przekąskę podczas przyjęcia weselnego. Na długo przed weselem do wykonania sera wykorzystywano zwykle całość mleka, jakie dawały krowy, a ponadto część sera pochodziła z darów weselnych” (K. Ruszel, „Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem”, Rzeszów 2004).
- Ostatnia modyfikacja:
- 19.09.2018 13:18 Sławomir Mucha
- Pierwsza publikacja:
- 19.09.2018 13:18 Sławomir Mucha