Wygląd:

Wygląd zewnętrzny: powierzchnia nieregularna, wygląd wewnętrzny: ciasto jednolite, dość zbite

Kształt:

Bryłki o nieregularnym kształcie

Rozmiar:

Długość: od 0,5 cm do 4 cm, szerokość: od 0,5 cm do 1 cm

Barwa:

Ciemnoszara

Konsystencja:

Półtwarda

Smak:

Smak ziemniaczano-mączny, zapach przetopionego boczku wędzonego

Tradycja:

W XIX wieku w Wielkopolsce wielką karierę zaczął robić ziemniak, z którego przyrządzano wiele potraw. Jedną z podstawowych potraw ziemniaczanych na terenie Wielkopolski były kluski wykonywane na wiele różnych sposobów, każdy ich rodzaj miał swoją odrębną nazwę, a niektóre były popularne tylko w niektórych częściach regionu. Kulochy zwane też kulankami czy nagusami to kluski z utartych surowych ziemniaków (pyr, kartofli) bez dodatku mąki. Sztaplarki to podobne kluski, ale przygotowywane z dodatkiem mąki oraz jajka. Tartusy lub skubanki to kluski przygotowywane z surowych i gotowanych ziemniaków w proporcji 1:1 z dodatkiem żytniej mąki. (Tradycyjne potrawy wielkopolskie, wyd. „Interfund” Sp. z o.o. Jerzy Szyło, Jan Gawęcki). Większość z przytoczonych nazw wyszła już z powszechnego użycia. Pozostała nadal nazwa szare kluski przyjęta ogólnie dla klusek wyrabianych w oparciu o tarte surowe ziemniaki. Szare kluski były obecne na wielkopolskich stołach od bardzo dawna, a receptura i technika ich przygotowywania nie uległa na przestrzeni lat żadnym zmianom. Podstawowym surowcem do wyrobu szarych klusek są surowe starte ziemniaki, które nadają potrawie szarą barwę, będącą źródłem pochodzenia ich nazwy. Do startych ziemniaków dodaje się jajka, mąkę pszenna, sól i wszystko wyrabia na jednolitą masę. Wyrobioną masę ziemniaczaną kładzie się łyżką na wrzącą osoloną wodę. Ugotowane kluski zostają okraszone przetopionym boczkiem wędzonym lub słoniną z cebulą. Dawniej uważano szare kluski za danie dla uboższych warstw społecznych, dzisiaj są one serwowane zamiast ziemniaków do wykwintnych drugich dań. W domach i restauracjach podawane są jako drugie danie obiadowe – okraszone przetopionym boczkiem wędzonym z cebulką, z dodatkiem zasmażanej kapusty kwaszonej. Jeden z najstarszych zapisów dotyczący klusek szarych, pochodzi z książki Najnowsza kuchnia Marty Norkowskiej (wydanej w 1918 roku w Warszawie), która podaje: Kluski kładzione z surowych kartofli. Pół garnca surowych kartofli utrzeć na tarce, włożyć w serwetę i dobrze wycisnąć, dodać 4 łyżki mąki i trochę soli, a kto chce 1 jajko surowe, kłaść na wrzącą wodę łyżką małe kluski (…). W książce Dobra Gospodyni, czyli podręcznik kucharski dla polskiego domu wydanej w roku 1933 w Kępnie, na s. 47 znajduje się zapis świadczący o regionalnym charakterze potrawy: Kluski na kartoflach surowych. Ostrugać duże kartofle, opłukać, zetrzeć na tarce, po starciu wycisnąć przez czystą serwetkę lub płatek. Do 2 funtów kartofli dobrać ćwierć funta pszennej mąki, osolić, umieszać razem. W wydanym w 1999 roku Słowniku gwary miejskiej Poznania pod red. Moniki Gruchmanowej i Bogdana Walczaka kluski ziemniaczane kładzione łyżką opisane są pod hasłem „kulanki”: Kulanki – to zez pyrków, dobrze utrzyć i odcisnąć, trochę soli i mąki i się jetak z deseczki łyżkom skupywało – łe jejku, jak moje dzieciaki lubiły te kulanki, z rosołym i czerninóm najwiyncy – środkowa i zachodnia Wielkopolska, Kaszuby, Kociewie. W Kuchni wielkopolskiej wczoraj i dziś wydanej w 1992 roku w Poznaniu sporo miejsca poświęcono opisowi regionu wielkopolskiego, żywieniu, a także potrawom z ziemniaków. W przypisach wspomnianej pozycji kluski z surowych ziemniaków nazywane są: szarymi kluchami, kulankami, skubankami, kulachami, kluchami z pyrek, kluchami z pokrywki, z wyraźnym zaznaczeniem, że jest to potrawa regionalna. Przytoczone określenia klusek ziemniaczanych można spotkać również w książce Tradycyjne potrawy Wielkopolski: Kluski z surowych ziemniaków (szare kluchy, kulachy, skubanki, kluchy z pyrek, kluchy z pokrywy, pyzy z ziemniaków. Przytoczone przykłady potwierdzają, że szare kluski są popularnym na terenie Wielkopolski posiłkiem, który z podrzędnej potrawy stał się popularnym drugim daniem cieszącym się uznaniem wielu klientów.