Szczodroki karczmiskie
05.09.2024
W dniu 27 sierpnia 2024 r. na Listę Produktów Tradycyjnych zostały wpisane w kategorii: Wyroby piekarnicze i cukiernicze: „szczodroki karczmiskie” (woj. lubelskie).
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Półokrągły drożdżowy rogal w kolorze ciemnożółtym
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Na zewnątrz w kształcie półokrągłym, w środku kształt owalny
Wielkość
Od 7 do 10 cm
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Na zewnątrz skóra ciemnożółta, czasami (w zależności od stopnia wypieczenia) jasno-brązowa, w środku żółta
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Zewnętrzna skórka lekko twarda, w środku miękka, ustępująca pod naciskiem, dzięki obecności startego buraka cukrowego lekko wilgotny
Smak i zapach
Słodki smak, zapach drożdży
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
Szczodroki karczmiskie to drożdżowe rogale z dodatkiem buraka cukrowego, które w miejscowości Karczmiska wypiekane są na piątego stycznia czyli na wigilię Trzech Króli. Święto to jest dniem darów składanych przez królów: Kacpra, Melchiora i Baltazara dzieciątku Jezus. Wieczór zaś poprzedzający to święto nazywano „szczodrym wieczorem”. Szczodroki to pieczywo obrzędowe, ponieważ jest związane z tradycją kolędowania.
Szczodry oznacza dobry, hojny. Starsi ludzie tłumaczą to tak: Kiedyś jak Trzej Królowie wracali, a że to tak daleko szli więc wzięli zapasy różne, i w końcu już im zabrakło tego wszystkiego. I wtedy wędrowali od wsi do wsi i śpiewali, a ludzie byli szczodrzy i im dawali, częstowali ich. Widocznie tacy szczodrzy byli ci ludzie w Karczmiskach i zostało już tak do dziś.
Piątego stycznia prawie każda karczmiska gospodyni dbała o to, aby osoby odwiedzające jej dom, po wygłoszeniu i odśpiewaniu „szczodroków” nie odeszły z pustymi rękami, gdyż bardzo ważne było aby je hojnie wynagrodzić. Elementem podziękowania były i są do chwili obecnej własnoręcznie przez nie upieczone pyszne rogale, zwane szczodrokami.
Do przygotowania szczodroków karczmiskich potrzebne są: mąka pszenna, drożdże, buraki cukrowe, jajko do posmarowania uformowanych rogalików i mak do ich posypania. Niemalże wszystkie produkty wykorzystywane do przygotowania szczodroków pochodziły z własnego gospodarstwa. Cechą charakterystyczną szczodroków karczmiskich, jest to, że dodaje się do nich gotowane, utarte buraki cukrowe. Do ciasta drożdżowego nie dodaje się jajek ani cukru. Jest to absolutny minimalizm, który wynika z prostoty posiłków jakie niegdyś przygotowywano oraz krótkiego czasu ich przygotowania. Kiedyś powszechnie pieczono je w piecu chlebowym, najczęściej zaraz po upieczeniu chleba. Obecnie pieczone są zazwyczaj w piekarniku.