Szynka dojrzewająca z Białej Góry
03.09.2021
W dniu 2 września 2021 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii: Produkty mięsne: „szynka dojrzewająca z Białej Góry”.
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Bryła w kształcie zbliżonym do podłużnego, nieco spłaszczonego walca o ciemnobrązowej barwie
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Kształt dość regularnego lub nieregularnego, nieco spłaszczonego walca, na przekroju kształt zbliżony do prostokąta
Wielkość
2 - 3 kg
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Na zewnątrz skórka ma barwę brązową, na przekroju kolor czerwony przechodzący do brązowego
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Konsystencja stała, mięso zwarte, soczyste, nie kruche. Łatwo daje się kroić w cienkie plastry
Smak i zapach
Smak i zapach delikatny, charakterystyczny dla surowych wędlin wędzonych w zimnym dymie, z wyczuwalnym aromatem przypraw, lekko słony
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
Biała Góra położona jest w centrum Polski w gminie Wartkowice, w województwie łódzkim. Jest to obszar oddalony od dużych aglomeracji miejskich, wolny od zanieczyszczeń przemysłowych, otoczony polami, tworzący swoisty mikroklimat dawanej polskie wsi. Dwory szlacheckie i magnackie w Wartkowicach i w Gostkowie gospodarczo wpłynęły na rozwój tej miejscowości. Majątek w Wartkowicach od XVII wieku należał do rodu Kuchmistrza Litewskiego Jana Zauskiego. W XIX w. i początkach XX w. mieszkańcy Białej Góry oraz okolicznych wsi gminy Wartkowice poza pracą na rzecz właścicieli majątków Gostków i Wartkowice utrzymywali się głównie z pracy we własnych gospodarstwach, gdzie hodowali bydło oraz świnie, których mięso stanowiło podstawę wyżywienia. Wówczas, na dworach szlacheckich, królową polskich wędlin i najprzedniejszym przysmakiem była wieprzowa szynka przyrządzana na różne sposoby. Z czasem, zwyczaj przyrządzania i przechowywania szynek wieprzowych z tradycyjnej kuchni dworskiej przeniesiony został na stoły włościańskie.
W Białej Górze na szynkę dojrzewającą przeznaczano mięso z szynki tylnej wieprzowej. Mięso przeznaczone na szynki dojrzewające krojono na mniejsze dwu- lub trzykilogramowe kawałki. Mieszankę peklującą sporządzano z soli oraz różnych przypraw. W zależności od upodobań, dodawano pieprz, kolendrę, cukier, goździki. Wszystkie składniki mieszano i nacierano nimi szynki, a następnie układano ciasno obok siebie w dębowej beczce lub wanience. Mięso peklowano przez kilka dni (do 10), codzienne je przekładając. Po odpowiednim zapeklowaniu obsuszano je. Obsuszone, nie sznurowane mięso, wieszano w wędzarni, a następnie wędzono w zimnym dymie. Do wędzenia szynek dojrzewających używano drewna olszowego i dębowego z okolicznych lasów. Mięso wędzono w zależności od wagi z przerwami od kilku do kilkunastu dni. Po wystudzeniu szynki były gotowe do spożycia.
Szynka dojrzewająca z Białej Góry do dnia dzisiejszego zajmuje zaszczytne miejsce na stołach mieszkańców Białej Góry i okolic. Stosowane obecnie do jej produkcji przyprawy tj.: gorczyca, ziele angielskie, liść laurowy, jałowiec, kolendra, pieprz łamany oraz drewno do wędzenia: olszowe z dodatkiem dębowego, czereśniowego lub wiśniowego, sprawiają, że szynka ta ma wyjątkowy smak i zapach. Podobnie jak dawniej podaje się ją podczas uroczystych przyjęć, wesel lub w czasie spotkań rodzinnych z okazji świąt. Do dnia dzisiejszego w Białej Górze wytwarza się szynkę dojrzewającą według tradycyjnej receptury przekazywanej z pokolenia na pokolenie, nawiązującej do metod stosowanych w folwarkach Gostkowa i Wartkowic.