Celem konferencji było omówienie dwóch dekad polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej, doświadczeń jednostek naukowych związanych z rolnictwem oraz perspektyw rozwoju rodzimego rolnictwa.

W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele ponad 40 instytucji związanych z rolnictwem, przede wszystkim naukowcy z instytutów naukowych, uczelni o charakterze rolniczym i ekonomicznym, a także przedstawiciele Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, instytucji podległych Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi i nadzorowanych przez niego, doradztwa rolniczego oraz fundacji wspomagających rolników i produkcję rolną.

Wspólne wnioski dla przyszłości rolnictwa

– Będziemy dziś mówić i o osiągnięciach, i o wyzwaniach. Mam prośbę, żebyśmy skupili się na tych drugich – powiedział minister Siekierski, otwierając konferencję.

Szef resortu rolnictwa podkreślił, że to przyszłość jest najważniejsza i zwrócił się do przedstawicieli nauki z prośbą o merytoryczne wzmocnienie w kwestii jej przewidywania i planowania. Minister zauważył, ze brakuje pełnych danych dotyczących skali zmian w polskim rolnictwie, które dokonały się w związku z obecnością w strukturach unijnych.

– Mam prośbę do świata nauki o pogłębienie analiz i przekazanie wniosków na przyszłość. A ta przyszłość jest wyjątkowo ważna. Jesteśmy po wyborach do Parlamentu Europejskiego i w trakcie konstytuowania się nowej Komisji Europejskiej, która zacznie pracę jesienią tego roku – powiedział minister Siekierski.

Minister podkreślił kluczową rolę dialogu i stwierdził, że aby realnie patrzyć w przyszłość, potrzebne są wnioski i sugestie także od instytucji związanych z rolnictwem i samych rolników.

Plany na przyszłość

– Podczas naszej Prezydencji w UE chcemy wnieść swój wkład w przyszłą Wspólną Politykę Rolną, uwzględniając kwestie takie jak zmiany klimatyczne, liberalizacja handlu z Ukrainą i poszerzenie UE o nowych członków – poinformował minister Siekierski.

Minister zapewnił, że resort rolnictwa zabiega o współpracę i wzajemne wsparcie wszystkich instytucji rolniczych, a także o wsparcie finansowe dla rolniczych instytucji naukowych, aby utrzymać ich pracę na odpowiednim poziomie – co jest konieczne, aby w polskim rolnictwie mogła rozwijać się innowacyjność.

Wśród planów na przyszłość szef resortu rolnictwa wskazał także na wsparcie produkcji zwierzęcej. Zapewnił ponadto, że resort będzie kontynuować dialog z rolnikami.

– Uważamy, że dialog jest najlepszą formą dojścia do wspólnych rozwiązań. Teraz prowadzę rozmowy w terenie z Izbami Rolniczymi w poszczególnych województwach – powiedział minister.

Wyzwania

Wśród wyzwań minister Siekierski wskazał m.in. rozszerzenie UE o nowych członków i przyszłe rozmowy akcesyjne z Ukrainą, zapewnienie światowego bezpieczeństwa żywnościowego, zachowanie konkurencyjności europejskiego rolnictwa, odejście od płatności bezpośrednich, wprowadzenie nowych technologii i rolnictwa precyzyjnego oraz odejście od tradycyjnych form wytwarzania żywności, zmiany klimatyczne, a także nastroje antyunijne wśród rolników.

– Unia Europejska musi wesprzeć Ukrainę w zakresie eksportu – świat potrzebuje żywności z Ukrainy – podkreślił szef resortu rolnictwa.

Minister wskazał także na ważną rolę zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego na poziomie krajowym.

– Podczas pandemii COVID-19 okazało się, że nie zawsze i nie wszystko można kupić, sprzedać i dowieźć. Uświadomiliśmy sobie, że rynek światowy ma pewne ograniczenia – stwierdził szef resortu rolnictwa.

Minister zauważył też, że problemem i powodem antyunijnego nastawienia wśród protestujących rolników jest brak wystarczającej wiedzy o Zielonym Ładzie.

– Musimy mieć świadomość, że postępujące zmiany klimatyczne są niekorzystne dla rolników – dodał minister Siekierski.

Podsumowując relacje polsko-ukraińskie, szef resortu rolnictwa stwierdził, że nasze państwa są skazane i na współpracę, i rywalizację.

– Myślimy o współpracy w zakresie handlu i przetwórstwa. To trudne, ale potrzebne i możliwe – podkreślił minister.

Tematy i uczestnicy konferencji

Konferencję naukową „Polskie rolnictwo – 20 lat w UE” współorganizowali:

• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW)
• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy (IERiGŻ-PIB);
• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB);

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk (IRWiR PAN)

Na konferencji obecni byli dyrektorzy instytucji naukowych, współorganizujących to wydarzenie: dyrektor IERiGŻ-PIB dr hab. Marek Wigier, prof. IERiGŻ-PIB; dyrektor IUNG-PIB prof. dr hab. Mariusz Matyka oraz dyrektor IRWiR PAN dr hab. Monika Stanny, prof. IRWiR PAN.

Konferencja była podzielona na 3 części, które wyznaczały 3 obszary tematyczne:

• część 1: „Ekonomia, polityka, produkcja” – prowadzenie dr inż. Konrad Prandecki, IERiGŻ-PIB;
• część 2: „Społeczeństwo, środowisko, bezpieczeństwo” – prowadzenie dr Anna Rosa, IRWiR PAN;
• część 3: „Doradztwo, biznes, nauka” – panel dyskusyjny – prowadzenie prof. dr hab. Wiesław Oleszek, IUNG-PIB.

Ekonomia, polityka, produkcja

Pierwszą część konferencji, która odbywała się pod hasłem „Ekonomia, polityka, produkcja”, prowadził dr inż. Konrad Prandecki z IERiGŻ-PIB.

Zastępca dyrektora Departamentu Wspólnej Polityki Rolnej MRiRW dr inż. Bogdan Pomianek przedstawił ewolucję Wspólnej Polityki Rolnej UE w latach 2004-2024. Zaznaczył, że należy podejmować działania, które będą budowały świadomość rolników.

– Bez tej świadomości nie będzie możliwe wprowadzenie dalszych zmian, co potwierdziły ostatnie rolnicze protesty przeciwko Zielonemu Ładowi – powiedział wicedyrektor Pomianek.

Prof. dr hab. Stanisław Krasowicz, przedstawiciel IUNiG-PIB, omówił zmiany, które zaszły w produkcji rolniczej w Polsce od 2004 do 2023 r. Jak zauważył, zmieniła się nie tylko dynamika i charakter, lecz także struktura produkcji rolniczej.

– Te wszystkie zmiany obserwujemy i analizujemy, ponieważ są bardzo istotne w kontekście wyzwań, które stoją przed sektorem rolnictwa – powiedział prof. Krasowicz.

Dr hab. Iwona Szczepaniak, prof. IERiGŻ zreferowała tendencje ekonomiczne w sektorze rolno-spożywczym na przestrzeni 20 lat, z uwzględnieniem obecnej sytuacji i wyzwań, które stoją przed tym sektorem. Podkreśliła, że czas naszego członkostwa w UE to stabilny rozwój ekonomiczny polskiego sektora rolno-spożywczego. To również poprawa jego konkurencyjności i innowacyjności oraz wzrost dochodów w rolnictwie. W wyniku akcesji Polski do Unii Europejskiej dynamiki nabrała wymiana handlowa, poprawiły się również jakość i bezpieczeństwo polskiej żywności. Przedstawicielka IERiGŻ-PIB zauważyła, że teraz przed sektorem rolno-spożywczym stoi wiele wyzwań, m.in. priorytety przyszłej WPR, dywersyfikacja wymiany handlowej, konkurencyjność na rynku UE, zmiany klimatyczne, integracja Ukrainy do UE, kryzys wodny oraz szeroko rozumiane wyzwania społeczne i demograficzne.

Społeczeństwo, środowisko, bezpieczeństwo

Druga część konferencji, którą prowadziła dr Anna Rosa z IRWiR PAN, zatytułowana była „Społeczeństwo, środowisko, bezpieczeństwo”.

Łukasz Komorowski z IRWiR PAN, na podstawie wyników monitorowania rozwoju obszarów wiejskich w latach 2010-2019, przedstawił zmiany społeczne w rolnictwie i jego otoczeniu –zarówno społeczne, jak i gospodarcze. Najbardziej dynamiczne zmiany dotyczyły sfery społecznej. Zgodnie z postępującym, naturalnym procesem dezagraryzacji wsi odnotowany został spadek udziału pracujących w rolnictwie do poziomu 7 proc. ogółu zatrudnionych, przy czym udział pracujących w rolnictwie na obszarach wiejskich w stosunku do ogółu pracujących na wsi wyniósł 17 proc. Wciąż pogłębiają się duże zróżnicowania w ramach poszczególnych regionów, co najwyraźniej widać na przykładzie województwa mazowieckiego w odniesieniu do Warszawy i pozostałych obszarów.

Natomiast środowiskowe skutki realizacji Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce przedstawił dr hab. Grzegorz Siebielec, prof. IUNiG-PIB. Naukowiec zwrócił uwagę na stan gleb i ich kluczowe znaczenie w retencjonowaniu wody. Podkreślił przy tym rolę stosowania właściwych dla danego rodzaju gleby praktyk rolniczych. Referujący stwierdził również, że chociaż nie został zaobserwowany spadek zawartości materii organicznej w glebie, to należy bardzo zwracać uwagę na ten parametr, gdyż w Polsce mamy małą jej zawartość – na poziomie tylko 2 proc. Kolejnym czynnikiem wymagającym uwagi jest przeznaczanie ziemi rolnej na inne cele, gdyż w ciągu roku przekształceniu podlega około 3 tys. hektarów. Dr hab. Grzegorz Siebielec zwrócił ponadto uwagę na korzystny wpływ rolnictwa węglowego na kapitał glebowy.

Dr hab. Jerzy Kozyra z IUNG-PIB przedstawił zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych. Zwrócił uwagę na rosnące zagrożenie coraz częstszego pojawiania się zjawisk ekstremalnych.

O ryzyku katastroficznym w gospodarce żywnościowej mówił z kolei prof. dr hab. Jacek Kulawik z IERiGŻ-PIB. Profesor podkreślił trudności występujące w zakresie ubezpieczeń. Zauważył, że w niektórych państwach UE w ogóle nie występuje subsydiowanie ubezpieczeń w rolnictwie. Przedstawił także zalety i wady ubezpieczeń tradycyjnych i indeksowych. Zwrócił uwagę na próby podejmowane w Holandii i w Niemczech w zakresie ubezpieczeń od utraty dochodów. Wskazał jednocześnie na wysokie składki takich ubezpieczeń. Prof. Kulawik podkreślił niebezpieczeństwo przenoszenia się ryzyka katastroficznego w ciągu całego łańcucha żywnościowego od producenta rolnego do przetwórstwa i handlu, co stanowi poważne wyzwanie dla polskiego rolnictwa i całego sektora żywnościowego.

Doradztwo, biznes, nauka

Trzecia, ostatnia część dzisiejszej konferencji pod hasłem „Doradztwo, biznes, nauka”, miała formę panelu dyskusyjnego, który prowadził prof. dr hab. Wiesław Oleszek z IUNG-PIB.

W panelu uczestniczyli: wiceprezes zarządu i dyrektor generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców dr inż. Andrzej Gantner, mgr inż. Marek Krzysztoforski z Centrum Doradztwo Rolniczego w Brwinowie, Oddziału w Radomiu; prof. dr hab. Mariusz Matyka z IUNG-PIB; dr hab. Monika Stanny, prof. IRWiR PAN oraz dr hab. Marek Wigier, prof. IERiGŻ-PIB.

Uczestnicy panelu poruszyli zagadnienia dotyczące m.in. wielkości i źródeł finansowania działalności rolniczych instytutów naukowych, kryteriów stosowanych przy parametryzacji czy potrzeby rozdzielenia prac na rzecz bieżącej polityki rolnej od badań naukowych, a także potrzeby wdrażania osiągnięć naukowych do praktyki.

Naukowcy podkreślali jednocześnie korzystny wpływ obecności Polski w strukturach unijnych dla rozwoju instytutów.