Trunek z oskoły brzozowej
24.02.2025
W dniu 19 lutego 2025 r. na Listę Produktów Tradycyjnych został wpisany w kategorii: Napoje: „trunek z oskoły brzozowej”.
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Przejrzysty płyn, klarowny
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Przyjmuje kształt naczynia, w którym się znajduje
Wielkość
W zależności od naczynia, w którym się znajduje
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Słomkowa, bursztynowa
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Płynna
Smak i zapach
Delikatnie słodki, w zależności od sezonu może być mniej lub bardziej wyczuwalny
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
Trunek z oskoły brzozowej to fermentowany napój wytwarzany z soku z brzozy, cukru
kwasku cytrynowego i drożdży. Jest produktem wyjątkowym, ponieważ w zależności od ilości soku, którą można pozyskać z drzewa oraz wilgotności gruntu, na którym rośną brzozy, smak gotowego produktu corocznie jest inny. Oskołę najlepiej pozyskuje się, gdy temperatura powietrza w dzień nie przekracza 8℃. Co prawda oskołę można pozyskiwać przez cały rok, jednak najbardziej wartościową oskołę pozyskuje się wczesną wiosną, od momentu zawiązania się pąków do wypuszczania liści. Ten okres trwa około 3 tygodni. Ilość oskoły, którą można pozyskać z jednego drzewa zależy od jego wielkości. Niemniej jednak nie powinno się pozyskiwać soku z brzozy, gdy drzewo ma średnicę mniejszą niż 15 cm. Wpływ na ilość naturalnych cukrów w oskole brzozowej mają m.in.: długość zimy, średniodobowe temperatury powietrza wczesną wiosną oraz ilości opadów. Gdy wiosna jest sucha to oskoły jest mniej, jest wówczas lekko mętna i słodsza. Przy większej ilości opadów i po zimach obfitujących w duże opady śniegu, brzozy oddają więcej oskoły. Słodki smak jest wtedy mniej wyczuwalny, a oskoła jest klarowna.
Informacje na temat trunku z oskoły brzozowej, poza przekazami ustnymi na terenie gminy Zławieś Wielka, pojawiają się w piśmie rolniczo-przemysłowym „Piast” z 1867 r. pod redakcją Józefa Chociszewskiego. Podobne wzmianki pojawiają się w „Zielniku Ekonomiczno-Technicznym” pod red. Józefa Gerald-Wyżyckiego z 1845 r.
O wytwarzaniu trunku z oskoły brzozowej wspominają starsi mieszkańcy gminy Zławieś Wielka, którzy wiedzieli o tym od swoich rodziców i dziadków. Taki trunek można było kupić w lokalnych karczmach. Mimo że do czasu wybuchu II wojny światowej na terenie dzisiejszej gminy było dużo zagajników brzozowych, niewiele osób potrafiło zrobić trunek z oskoły. Prawdopodobnie musiały być zapewnione odpowiednie warunki do prawidłowej fermentacji oskoły. Po roku 1945 zwyczaj wytwarzania takiego trunku zanikł. Zanikały też zagajniki brzozowe, które były likwidowane pod uprawy albo lasy przemysłowe. Obecnie Koło Gospodarzy Wiejskich ze Złejwsi Wielkiej kultywuje tradycję wytwarzania trunku z oskoły brzozowej.