Wicyński barszcz chrzanowy
10.04.2024
W dniu 8 kwietnia 2024 r. na Listę Produktów Tradycyjnych został wpisany w kategorii: gotowe dania i potrawy: „Wicyński barszcz chrzanowy” (woj. opolskie).
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Gęsty zawiesisty sos o barwie bladoróżowej, mogą być widoczne grudki
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Przyjmuje kształt naczynia, w którym się znajduje
Wielkość
Wielkość uzależniona od wielkości garnka, w którym barszcz jest przygotowywany
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Barwa bladoróżowa
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Konsystencja barszczu jest gęsta, zawiesista, mętna, aksamitna z wyczuwalnymi czasem drobnymi grudkami
Smak i zapach
Smak mocno chrzanowy z posmakiem zakwasu z buraków, na drugim planie wyczuwalny bukiet smakowy pochodzący z wędzonego wywaru;
Zapach bardzo intensywny, chrzanowy, z nieznacznie wyczuwalnym zapachem buraków i wędzonki
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
Wicyński barszcz chrzanowy jest potrawą należącą do pokarmów obrzędowych. Występował on pierwotnie w Wicyniu (obecnie Smerekiwka – wieś w Ukrainie) w latach 30. XX wieku (a prawdopodobnie i wcześniej) i nadal występuje wyłącznie w okresie wielkanocnym. Wicyń jest obecnie istotnym składnikiem tożsamości przesiedlonych z tamtych terenów osób. Choć geograficznie nie istnieje na mapie, to stanowi ważne odniesienie w kontekście tragicznych losów Kresowian, którzy w wyniku działań wojennych musieli opuścić ojcowiznę i wyjechać w nieznane. Zwarty sposób osadnictwa na tzw. Ziemiach zachodnich miał wpływ na fakt, że przepis ten przetrwał pomimo upływu lat. Przygotowanie potrawy zaczyna się już w połowie wielkiego postu od preparowania zakwasu, a finalnie barszcz sporządza się w wielką sobotę. W niedzielę wielkanocną stanowi jedną z ważniejszych potraw świątecznych. Domownicy spożywają go zawsze po przyjściu z rezurekcji.
Barszcz chrzanowy jest potrawą charakterystyczną wyłącznie dla ekspatriantów przybyłych z Wicynia, z Ukrainy. Bez względu na miejsce osiedlenia, potomkowie przesiedleńców kontynuują przygotowanie go na Wielkanoc według niespisanych rodzinnych receptur przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Kontynuowanie tradycji kulinarnych było dla nich podtrzymywaniem więzi z utraconą ojczyzną, którą musieli z dnia na dzień opuścić w tragicznych okolicznościach.
Zwarty sposób osadnictwa w Nowej Wsi Głubczyckiej sprawił, że przepis ten przetrwał. W kręgu osób z jednej miejscowości mógł być bez przeszkód kontynuowany – bez obawy o domniemanie przez inne grupy etniczne ukraińskiej proweniencji. Do dziś jego receptura i sposób podania praktycznie się nie zmieniły, co stanowi o niezwykłym przywiązaniu do smaków regionalnych i silnej więzi emocjonalnej z Wicyniem.
Pierwszym etapem w przygotowaniu wicyńskiego barszczu chrzanowego jest sporządzenie zakwasu z buraków. Po 3 tygodniach gotuje się wywar z wędzonki, który zakwasza się wcześniej przygotowanym zakwasem. Następnie barszcz należy zabielić i zagęścić mieszanką roztrzepanych jaj, śmietany oraz mąki pszennej. Ostatnim etapem jest dodanie świeżo startego chrzanu do barszczu, część do jeszcze ciepłego, a pozostałą do już gęstniejącej potrawy. Całość należy schłodzić i tak schłodzony barszcz podawać na stół wielkanocny.