Na Warmii i Mazurach okres świąt Bożego Narodzenia nazywany był Godami lub Godnymi Świętami i obfitował w wiele tradycji, mających na celu pozyskanie informacji o przyszłych zdarzeniach, a także zagwarantowanie pomyślności w nadchodzącym roku. Podobnie jak w innych regionach kraju pod obrusem przykrywającym świąteczny stół znajdowały się słomki. Każdy z siedzących przy stole wyciągał jedną z nich. Prosta słomka oznaczała proste i spokojne życie, zaś nierówna lub zakrzywiona oznaczała niebezpieczeństwo. Niekiedy wierzono też, że nie wolno wykonywać prac polegających na wykonywaniu ruchów okrężnych, gdyż może to spowodować urodzenie się cieląt z zaszytymi mordami. Nie wolno było też prząść, bo mogło spowodować to trudną sytuację w gospodarstwie. Z kolei gotowanie grochu mogło być przyczyną wrzodów.

Wigilia miała też zaduszkowy charakter. Wierzono, że dusze zmarłych przybywają na ziemię. Aby mieć dowody ich obecności, podłogi i ławy posypywano piaskiem. Ponadto pozostawiano jedzenie oraz ogień w piecu, żeby mogły się ogrzać. Jeżeli ktoś z rodziny zmarł w okresie przedświątecznym, to był on zapraszany na wieczerzę przez osobę stojącą na progu domu.

Domy przystrajano na święta poprzez przyniesienie snopa siana lub zawieszenie zielonej jeglijki. Zwyczaj ubierania choinki pojawił się na Warmii i Mazurach w XX wieku. Początkowo nie zawieszano na niej ozdób, a jedynie stawiano pod nią jabłka, pierniki, orzechy czy cukierki. Dzieci otrzymywały prezenty od Mikołaja, który na Mazurach nazywany był Nikolus lub Pikolus, a na Warmii Szemel. Dorośli otrzymywali słodycze.

Dawniej na wigilijnym stole pojawiała się nieparzysta liczba potraw – na stołach możnych było ich 13, na stołach szlacheckich 11, a na stołach mieszczańskich 9. Tradycja przygotowywania 12 potraw i dzielenia się opłatkiem pojawiła się później. Na Warmii i Mazurach tradycja poszczenia w Wigilię nie była znana. Podczas wieczerzy wigilijnej spożywano zupy owocowe, tradycyjny barszcz, śledzie w oleju, kasze, pierogi z kapustą i grzybami oraz pieczone gęsi, drobiowe kiełbasy i ryby. To co pozostało z wieczerzy wigilijnej było pozostawiane zwierzętom i zmarłym. Tradycyjnie pasterka rozpoczynała się o 5 rano w Boże Narodzenie.¹

------------------------------

¹ Opracowano na podstawie informacji zamieszczonych na portalach: polishcenter.org, piszanin.pl, poland.gov.pl, polskalokalna.pl.

Produkty i potrawy wigilijne wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych:

• Brukowiec mazurski
• Fefernuszki
• Szynka dylewska dojrzewająca
• Mazurska polędwica wędzona
• Mazurska karkówka wędzona