Zielona architektura WPR
Obecny kształt Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) został określony w rozporządzeniu UE 2021/2115[1].
Rozporządzenie określa dziewięć celów szczegółowych WPR, spośród których trzy dotyczą środowiska i klimatu:
- wspieranie godziwych dochodów gospodarstw i odporności sektora rolnictwa w całej Unii w celu zwiększenia długoterminowego bezpieczeństwa żywnościowego oraz różnorodności w rolnictwie, a także zapewnienia zrównoważoności ekonomicznej produkcji rolnej w Unii;
- zwiększenie zorientowania na rynek i konkurencyjności gospodarstw, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i długoterminowej, w tym większe ukierunkowanie na badania naukowe, technologię i cyfryzację;
- poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości;
- przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, w tym poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie sekwestracji węgla, a także promowanie zrównoważonej energii;
- wspieranie zrównoważonego rozwoju zasobów naturalnych, takich jak woda, gleba i powietrze, i wydajnego gospodarowania nimi, w tym poprzez ograniczanie uzależnienia od środków chemicznych;
- przyczynianie się do powstrzymania utraty różnorodności biologicznej i odwrócenia tego procesu, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazu;
- przyciąganie i utrzymanie młodych rolników i nowych rolników oraz ułatwianie rozwoju zrównoważonej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich;
- promowanie zatrudnienia, wzrostu, równości płci, w tym udziału kobiet w rolnictwie, włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, w tym biogospodarki o obiegu zamkniętym i zrównoważonego leśnictwa;
- poprawa reagowania rolnictwa Unii na potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia, w tym w zakresie żywności wysokiej jakości, bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze i produkowanej w zrównoważony sposób, w zakresie zmniejszenia marnowania żywności, zwiększenia dobrostanu zwierząt i zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Obecna WPR szczególną wagę przywiązuje do celów klimatycznych i środowiskowych, czego przejawem jest:
-
-
-
- ustanowienie tzw. zielonej architektury WPR, na którą składają się:
-
-
- warunkowość tj. normy i wymogi, których spełnienie jest warunkiem przyznania rolnikowi płatności obszarowych i płatności do zwierząt w pełnej wysokości,
- ekoschematy tj. płatności bezpośrednie przyznawane za dobrowolną realizację przez rolnika ponadstandardowych praktyk w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, wspierające ochronę środowiska, klimatu i dobrostan zwierząt,
- inne instrumenty wsparcia działań prośrodowiskowych w ramach II filara WPR: płatności rolno-środowiskowo- klimatyczne, ekologiczne, ONW, inwestycje prośrodowisowe, transfer wiedzy i współpraca w dziedzinie ochrony środowiska i klimatu.
-
-
-
- wyznaczenie zasad zagospodarowania przyznanych państwom członkowskich UE pieniędzy:
-
-
- obowiązek przeznaczenia przez każde z państw członkowskich UE co najmniej 40% przyznanego budżetu (I i II filara[2] WPR łącznie) na realizację celów klimatycznych,
- obowiązek wydatkowania corocznie co najmniej 25% środków I filara WPR na realizację ekoschematów,
- obowiązek wydatkowania co najmniej 35% środków II filara WPR na cele związane z ochroną środowiska.
W każdym państwie członkowskim cele środowiskowe i klimatyczne muszą być realizowane na wyższym poziomie ambicji niż miało to miejsce w ramach wcześniejszych programów (w Polsce – PROW 2014-2020).
[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylające rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R2115
[2] I filar WPR – interwencje finansowane z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG), II filar WPR – interwencje finansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i środków krajowych