Stop uprowadzeniom dzieci

WŁADZA RODZICIELSKA

Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej. W doktrynie polskiego prawa przyjmuje się, że władza rodzicielska obejmuje zespół obowiązków rodziców i praw jakie im przysługują w stosunku do dziecka, w celu należytego wykonywania pieczy nad jego osobą i majątkiem.

Co do zasady przysługuje ona obojgu rodzicom. Jeżeli jedno z nich nie żyje, albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy przypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.

Ponadto, władza rodzicielska rodzica może zostać ograniczona poprzez orzeczenie sądu. Wówczas drugi rodzic jest uprawniony do samodzielnego wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem w zakresie określonym w orzeczeniu sądu.

PIECZA ZASTĘPCZA

W sytuacji, gdy rodzice nie są w stanie sprawować władzy rodzicielskiej mogą zwrócić się do sądu opiekuńczego lub innego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej. W przypadku pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, na podstawie umowy zawartej między starostą a rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka.

Jeżeli rodzice nie chcą sprawować władzy rodzicielskiej nad dzieckiem - mogą wyrazić zgodę na jego przysposobienie. Polskie prawo przewiduje trzy rodzaje przysposobienia: pełne, pełne nierozwiązywalne (tzw. całkowite) i niepełne.

Gdyby rodzice sprawując władzę rodzicielską nad dzieckiem zagrażali jego dobru, ich władza rodzicielska może być ograniczona w drodze orzeczenia sądu opiekuńczego, a dziecko może być umieszczone w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w instytucjonalnej pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

WŁADZA RODZICIELSKA W PRZYPADKU ROZWODU/SEPARACJI

Sąd wydając orzeczenie o rozwodzie, separacji lub o unieważnieniu małżeństwa ma obowiązek rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, chyba że w odniesieniu do władzy rodzicielskiej w danym przypadku nie ma jurysdykcji. Rozstrzygając o władzy rodzicielskiej sąd polski może uwzględnić pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.

W przypadku braku porozumienia rodziców, uwzględniając prawo dziecka do bycia wychowywanym przez oboje rodziców, sąd może:

1) rozstrzygnąć o wspólnym wykonywaniu władzy rodzicielskiej;

2) powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

Istnieje również możliwość zawarcia przez rodziców porozumienia w sprawie władzy rodzicielskiej.

Ustawa nie precyzuje formy w jakiej ma być ono zawarte. Należy zaznaczyć, że porozumienie rodziców co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nie wywołuje skutków prawnych, a jedynie może stanowić podstawę orzeczenia sądowego w tym zakresie. 

W przypadku trudności w dojściu do porozumienia w przedmiocie sprawowania władzy rodzicielskiej rodzice mogą skorzystać z pomocy mediatora. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego rodziców do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez rodzica zgody na mediację, gdy drugi rodzic złożył wniosek o jej przeprowadzenie. Ugoda zawarta przed mediatorem (w formie pisemnej, podpisana przez obie strony i mediatora) ma jednak moc prawną ugody sądowej dopiero po jej zatwierdzeniu przez sąd.

ROZSTRZYGANIE PRZEZ SĄD OPIEKUŃCZY O SPRAWACH ZWIĄZANYCH ZE SPRAWOWANIEM WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Rodzice mogą zwrócić się do sądu opiekuńczego w Polsce w różnych sprawach dotyczących ich władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, np. w zakresie:

1) określenia sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem, gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu;

2) rozstrzygnięcia sporu dotyczącego istotnych spraw dziecka, gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia co do sposobu ich załatwienia, np. ustalenia miejsca zamieszkania dziecka, wyboru szkoły, wyboru imienia i nazwiska, decyzji o leczeniu, wyjazdu za granicę, itp.

3) czynności prawnych między dzieckiem a rodzicem, czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka.

Powierzenie rodzicom wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej oznacza, że mogą i muszą oni wykonywać te same prawa i obowiązki względem dziecka. Oznacza to m.in., że o istotnych sprawach dotyczących dziecka rodzice będą musieli rozstrzygać wspólnie, a w braku porozumienia między nimi, rozstrzygnie sąd opiekuńczy.

W sytuacji gdy sąd powierzy wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu rodzicowi, może on bez konsultacji i uzgodnienia z drugim rodzicem, samodzielnie decydować  we wszystkich sprawach dotyczących dziecka.

Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy może nastąpić w przypadku, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody, jeżeli rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka.

OKREŚLENIE WŁAŚCIWEGO SĄDU I TRYBU PROCEDOWANIA

Sprawy z zakresu władzy rodzicielskiej należą do właściwości sądów rejonowych – wydziałów spraw rodzinnych i nieletnich (sąd opiekuńczy), właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. W przypadku braku tej podstawy - właściwy jest Sąd Rejonowy dla miasta st. Warszawy.

Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka, akt małżeństwa rodziców (gdy są małżeństwem), inne dokumenty przemawiające za wnioskiem, np. zaświadczenia lekarskie, zaświadczenia szkolne, opinie pedagogiczne itp.

Sprawy z zakresu władzy rodzicielskiej są rozpoznawane w tzw. trybie nieprocesowym, mniej formalnym niż tryb procesowy.

Ponadto, na żądanie uczestnika postępowania sąd opiekuńczy może udzielić zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni. Decyzje w tym zakresie są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania.