Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy

Demografia to jedno z kluczowych wyzwań, z którym jako społeczeństwo będziemy się mierzyć w najbliższych latach i dziesięcioleciach. Od 1990 r. współczynnik dzietności w Polce kształtuje się na poziomie niegwarantującym prostej zastępowalności pokoleń, a w 2002 r. po raz pierwszy liczba zgonów była większa niż liczba urodzeń. Według prognozy ONZ jeśli nic się nie zmieni, to na koniec XXI wieku, liczba ludności Polski zmniejszy się o ponad 57% i będzie na poziomie 16,3 mln.

Z myślą o przyszłych pokoleniach i w celu odnowy demograficznej kraju, 17 czerwca 2021 r. Premier Mateusz Morawiecki, Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marlena Maląg i Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Demograficznej Barbara Socha zaprezentowali projekt Strategii Demograficznej 2040, który zakłada wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu gwarantującego zastępowalność pokoleń poprzez długofalowe, wieloobszarowe działania likwidujące bariery, które zniechęcają Polaków do realizowania ich aspiracji w zakresie rodziny. Wśród priorytetowych kierunków interwencji są programy z Polskiego Ładu oraz nowe inicjatywy wspierające elastyczność i stabilność pracy oraz poprawę jakości ochrony zdrowia.

Szczegóły diagnozy oraz cele i kierunki interwencji Strategii Demograficznej 2040 omówiła minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg. Podkreśliła, że jeśli nie podejmiemy przemyślanych, stabilnych, spójnych i kompleksowych działań, grozi nam zahamowanie rozwoju – co niekorzystnie wpłynie na warunki życia polskich rodzin w przyszłości i na całą gospodarkę.

Niekorzystne zmiany demograficzne w Polsce postępują i mają wpływ praktycznie na wszystkie obszary życia: społeczeństwo, gospodarkę czy kulturę. To realne zagrożenie, którego konsekwencje odczujemy wszyscy, w każdym regionie kraju. Dlatego dla osiągniecia wzrostu dzietności i zahamowania spadku populacyjnego, kluczowe jest wprowadzenie kompleksowej i długofalowej polityki prorodzinnej. Przy pracy nad projektem Strategii Demograficznej 2040 przyjrzeliśmy się wynikom badań i przeanalizowaliśmy rozwiązania uznawane za najlepsze na świecie. Teraz chcemy skonfrontować nasz projekt z lokalnymi władzami samorządowymi, które są najbliżej polskich rodzin

– powiedziała minister Marlena Maląg.

Kluczowe obszary

W trakcie prac nad strategią zidentyfikowaliśmy 10 obszarów, które utrudniają rodakom realizację planów o szczęśliwej rodzinie – w tym obszary wymagające pilnego działania: mieszkanie, łączenie pracy i opieki nad dziećmi oraz zdrowie, edukację i infrastrukturę. Będą na nie oddziaływać liczne programy Polskiego Ładu, ale mamy też nowe propozycje związane z poniesieniem elastyczności i stabilności pracy, która – jak wynika z badań – jest ważna dla podejmowania decyzji o posiadaniu dzieci

– dodała minister Maląg.

Projekt Strategii Demograficznej 2040 powstał w oparciu o analizę ponad 650 badań. Konsultowany był się z wieloma różnymi środowiskami, aby w pełni poznać i zrozumieć wszystkie potrzeby i bariery wpływające na dzietność.

Jak mówiła minister Maląg, kluczowym aspektem determinującym powodzenie polityki demograficznej jest podniesienie jakości zarządzania na wszystkich szczeblach, zarówno centralnych jak i samorządowych. Tylko wspólne zaangażowanie rządu, samorządów, organizacji pozarządowych i pełnomocników wojewodów do spraw rodziny może przynieść efekt w postaci odwrócenia negatywnego trendu demograficznego.

Na szczeblu samorządowym pragniemy upowszechniać wiedzę i wspierać samorządy w działalności prorodzinnej w obszarach niekojarzonych do tej pory z polityką rodzinną jak np. kształtowanie ładu przestrzennego

– dodała szefowa resortu rodziny.

Wojewoda Kujawsko-Pomorski Mikołaj Bogdanowicz zwrócił uwagę, jak bardzo ważny jest projekt Strategii Demograficznej 2040.

To bardzo istotne, że rozmawiamy o tak istotnym społecznym oraz gospodarczym problemie naszego kraju. Rodzina jest podstawową komórką społeczną i najstarszą, a zarazem najpowszechniejszą formą życia społecznego. Silne państwo może być oparte tylko na takim stabilnym fundamencie, jakim właśnie jest rodzina.

– podkreślił wojewoda.

Trwają konsultacje projektu Strategii Demograficznej 2040. W ramach konsultacji zaplanowanych zostało 16 spotkań w 16 miastach w Polsce. Wszystkie informacje dotyczące projektu Strategii Demograficznej 2040 dostępne są na stronie Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Demograficznej - https://www.gov.pl/demografia.

Możliwość składania uwag i wniosków

Pisemne uwagi na temat konsultowanego projektu można wysyłać na adres: Strategiademograficzna2040@mrips.gov.pl.

Projekt Strategii Demograficznej 2040 koncentruje się na dzietności, ponieważ długofalowo jest to najlepszy sposób na przywrócenie korzystnej struktury demograficznej polskiego społeczeństwa. Dlatego strategicznym celem zaproponowanym przez autorów dokumentu jest wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń.

Eksperci zidentyfikowali 10 obszarów wpływających na decyzję o posiadaniu dzieci i zaproponowali 12 kierunków interwencji w ramach 3 celów szczegółowych. Są to:

Cel szczegółowy 1 – Wzmocnienie rodziny:

• zabezpieczenie finansowe rodzin (konsekwentnie realizowane od 2015 roku poprzez liczne programy, w tym Rodzinę 500+),
• wsparcie w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodzin (kierunek priorytetowy MIESZKANIE),
• wsparcie trwałości rodzin,
• popularyzacja kultury sprzyjającej rodzinie,
• wzmocnienie współpracy z III sektorem i innymi podmiotami działającymi na rzecz rodziny.

Cel szczegółowy 2 – Znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci

• rozwój rynku pracy przyjaznego rodzinie (kierunek priorytetowy PRACA),
• rozwój form opieki nad dziećmi (realizowany od 2015 roku kierunek priorytetowy OPIEKA),
• rozwój opieki zdrowotnej (kierunek priorytetowy ZDROWIE),
• poprawa jakości i organizacji edukacji,
• rozwój infrastruktury i usług potrzebnych rodzinom.

Cel szczegółowy 3 – Podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk

• podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu centralnym,
• podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu samorządowym.

W rezultacie powstał katalog 104 różnych działań, z których wiele będzie realizowanych w ramach programów Polskiego Ładu. To m.in. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, Mieszkanie bez Wkładu Własnego, Bon mieszkaniowy, Mój dom 70 m², Maluch Plus, zwiększenie nakładów na zdrowie oraz programy pośrednio realizujące postulaty Strategii - takie jak Program Świetlica i Żłobek w każdej gminie.

Zwiększenie elastyczności i stabilności pracy

Badania poprzedzające opracowanie Strategii dowiodły, że na podjęcie decyzji o urodzeniu dziecka duży wpływ ma poczucie bezpieczeństwa finansowego. Dlatego w ramach Strategii Demograficznej 2040 rząd proponuje wprowadzenie dodatkowych rozwiązań zwiększających elastyczność i stabilność pracy.

Rozwiązania zwiększające elastyczność pracy:

• Gwarancja elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4 (praca zdalna, praca hybrydowa lub elastyczny czas pracy). Wybór będzie uzależniony od charakteru wykonywanej pracy oraz dokonywany w oparciu o porozumienie pracodawcy z pracownikiem.
• Gwarancja pracy w zmniejszonym wymiarze godzin dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, poszerzona o zapis, że pracodawca nie może dyskryminować pracownika ze względu na wymiar czasu pracy poprzez wykluczenie go z przywilejów pracowniczych.
• Gwarancja, że różne elastyczne formy mogą być stosowane równocześnie, w zależności od charakteru wykonywanej pracy (dokonany w formie porozumienia pracodawcy z pracownikiem).

Rozwiązania zwiększające stabilność pracy:

• Ograniczenie możliwości zawierania umów o pracę na czas określony z osobami w wieku do 40 lat do maksymalnie 2 umów, na łączny czas nieprzekraczający 15 miesięcy.
• Ochrona przed zwolnieniem dla obojga rodziców (obecnie z takiej ochrony korzysta matka). Propozycja zmian obejmuje:
• Rozszerzenie przepisu i objęcie matek ochroną przez okres do roku po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (niezależnie od wymiaru czasu pracy).
• Wprowadzenie ochrony dla ojców w ciągu 1. roku życia dziecka. W przypadku małżeństw ta ochrona obowiązywałaby od momentu zajścia żony w ciążę.
• Wprowadzenie obowiązku poinformowania pracownika o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem przy podpisaniu umowy o pracę.

• Stabilność pracy i związanego z nią stabilnego dochodu rodziny są ważne dla podejmowania decyzji o posiadaniu dziecka. A kiedy ono się urodzi i skończy się urlop rodzicielski, kluczowe staje się połączenie obowiązków zawodowych obojga rodziców z opieką nad dziećmi, stąd decyzja o włączeniu tego obszaru do priorytetowych kierunków działań.

  Poprawa jakości ochrony zdrowia w kontekście demografii

  W badaniach poprzedzających przygotowanie projektu Strategii Demograficznej blisko 35 procent respondentów zadeklarowało, że wpływ na ich decyzję o posiadaniu dzieci ma jakość systemu opieki zdrowotnej (w tym pediatrycznej). Niemal tak samo często respondenci wskazywali na kwestię jakości opieki prenatalnej i okołoporodowej.

  Zwiększenie nakładów na ochronę zdrowia do 7% to jeden z fundamentów Polskiego Ładu. Program przewiduje także szereg działań wprost adresujących zgłaszane przez respondentów problemy (np. Powszechny i bezpłatny dostęp do badań prenatalnych).

  Poprawa jakości ochrony zdrowia to także jeden z priorytetowych kierunków interwencji projektu Strategii Demograficznej 2040, w ramach którego rekomendowane są dodatkowe działania, nieujęte w Polskim Ładzie.

  Jednym z nich jest utworzenie (we współpracy z administracją samorządową) modelowego centrum zajmującego się zdrowiem prokreacyjnym. Centrum będzie zapewniać:

• Kompleksową, wysokospecjalistyczną opiekę nad
  • niepłodnymi parami oraz parami z doświadczeniem poronienia,
  • rodzicami oczekującymi urodzenia dziecka,
  • rodziną po urodzeniu dziecka;
• Edukację personelu medycznego i pacjentów;
• Możliwość prowadzenia działalności naukowo-badawczej.

• Szczegóły rozwiązań z tego obszaru będą prezentowane w porozumieniu z Ministerstwem Zdrowia po zakończeniu etapu uzgodnień.